Khắc phục những rào cản khiến dây an toàn chưa được quan tâm đúng mức

Những con số không thể làm ngơ

Là một trong những tiêu chuẩn an toàn cơ bản nhất trên ô tô, dây an toàn đã được chứng minh có thể giảm tới hàng chục phần trăm nguy cơ tử vong khi xảy ra tai nạn. Ảnh minh họa.

Không phải ngẫu nhiên mà mọi hãng ô tô trên thế giới đều bắt buộc trang bị dây an toàn cho mỗi chỗ ngồi. Các nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy, việc thắt dây an toàn có thể giảm đến 50% nguy cơ tử vong cho người ngồi hàng ghế trước, và từ 25% đến 75% nguy cơ chấn thương nặng cho người ngồi ghế sau.

Một va chạm ở tốc độ 70 - 100km/h có thể biến cơ thể hành khách thành “vật thể bay”, va đập vào kính chắn gió, bảng điều khiển, hoặc bị hất văng khỏi xe. Trong những tình huống như vậy, chỉ một thao tác đơn giản trước đó là kéo và gài dây an toàn đúng cách có thể trở thành ranh giới giữa sự sống và cái chết.

Thực tế cũng cho thấy, túi khí - thiết bị bảo vệ quan trọng bậc nhất trong xe hiện đại - chỉ phát huy tối đa hiệu quả khi hành khách đã được cố định bằng dây an toàn. Nếu không, chính túi khí khi bung ra với lực mạnh có thể gây chấn thương nghiêm trọng lên vùng mặt, ngực hoặc cổ.

Tại Việt Nam, chế tài đối với hành vi không thắt dây an toàn đã được quy định. Cụ thể, Khoản 3, Điều 6 Nghị định 168/2024/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025) quy định xử phạt từ 800.000 đến 1.000.000 đồng đối với người điều khiển hoặc hành khách không thắt dây an toàn khi xe đang chạy.

Tuy nhiên, dù đã có chế tài rõ ràng và mức phạt tương đối nghiêm khắc, nhưng tỷ lệ chấp hành thực tế vẫn thấp, đặc biệt ở hàng ghế sau - nơi mà nhiều người lầm tưởng là an toàn hơn và không cần thiết phải thắt dây. Việc xử phạt hiện cũng gặp khó khăn do phần lớn phương tiện chưa được trang bị camera giám sát bên trong hoặc lực lượng chức năng khó kiểm tra lỗi này trên đường do đặc tính xe đóng kín.

Trên thực tế, những rào cản khiến dây an toàn bị bỏ quên không nằm ở kỹ thuật, mà chủ yếu ở nhận thức và thói quen. Trong đó, tâm lý chủ quan là rào cản lớn nhất. Nhiều người cho rằng khi đeo dây sẽ bị khó chịu, gò bó hoặc quãng đường ngắn thì không cần thiết, hoặc ngồi ghế sau thì không nguy hiểm nên dây an toàn thường bị bỏ qua.

Trẻ em - nhóm đối tượng dễ tổn thương nhất - lại thường không được cài dây đúng chuẩn do cha mẹ thiếu kiên quyết. Các tài xế xe dịch vụ vì sợ làm mất lòng khách hoặc vì áp lực thời gian cũng ngại nhắc nhở hành khách thắt dây an toàn.

Một nguyên nhân khác đến từ chính thói quen cố hữu. Nếu từ nhỏ không được hướng dẫn hoặc thấy cha mẹ, thầy cô, người lớn xung quanh không thực hiện, thì rất khó để hình thành thói quen tự giác ở thế hệ trẻ. Từ nhà đến trường, từ gia đình đến cộng đồng, dường như chưa có đủ sự đồng bộ trong việc giáo dục và khuyến khích hành vi thắt dây an toàn.

Vì một văn hóa giao thông an toàn

Thắt dây an toàn không phải là lựa chọn, mà là nghĩa vụ. Ảnh minh họa.

Muốn thay đổi hành vi của người tham gia giao thông, trước hết phải bắt đầu từ thay đổi nhận thức. Và trong hành trình này, truyền thông đóng vai trò chủ lực. Việc tuyên truyền không thể chỉ dừng ở những thông điệp lý thuyết hay khẩu hiệu khô khan, mà cần được thể hiện sinh động, trực quan và chạm đến cảm xúc người xem.

Những video mô phỏng tình huống tai nạn có thật, các phóng sự phỏng vấn nạn nhân sống sót nhờ thắt dây an toàn, hay hình ảnh va chạm khiến hành khách bị văng khỏi xe… sẽ tạo tác động mạnh mẽ hơn nhiều so với những lời kêu gọi chung chung. Các nội dung này cần được lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội, trường học, doanh nghiệp và các phương tiện truyền thông đại chúng, để tạo hiệu ứng nhận thức sâu rộng trong cộng đồng.

Song song với truyền thông, công nghệ cũng là một giải pháp quan trọng trong việc phát hiện và xử lý vi phạm. Theo thông tin mới đây từ Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an), chỉ trong khoảng thời gian từ 25/9 đến 16/10, hệ thống camera AI giám sát giao thông trên tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai đã ghi nhận 2.123 trường hợp không thắt dây an toàn. Tất cả các trường hợp này đã được gửi thông báo vi phạm đến chủ xe, và đã có 214 người đến làm việc. Việc kết nối dữ liệu giữa thiết bị giám sát và lực lượng chức năng giúp hình thành mạng lưới kiểm soát thông minh, tăng tính răn đe và góp phần thay đổi hành vi.

Để hình thành thói quen bền vững, giáo dục cần được bắt đầu từ sớm. Các hoạt động như lớp học trải nghiệm an toàn giao thông, trò chơi tương tác hay lồng ghép kỹ năng thắt dây vào bài học sẽ giúp các em nhỏ hình thành nhận thức đúng đắn một cách tự nhiên. Cùng với đó, người lớn phụ huynh, giáo viên, tài xế phải làm gương, bởi nếu người lớn còn thờ ơ, thì khó có thể kỳ vọng trẻ em tự giác.

Đối với các đơn vị vận tải hành khách, việc đảm bảo hành khách thắt dây an toàn không chỉ là trách nhiệm pháp lý, mà còn là nghĩa vụ đạo đức. Các nhà xe cần được yêu cầu lắp đặt hệ thống cảnh báo dây an toàn, thiết kế ghế có cảm biến phát hiện hành khách chưa cài dây, đồng thời đào tạo tài xế kỹ năng nhắc nhở khách một cách văn minh, hiệu quả.

Cùng với đó, lực lượng chức năng cần tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, tạo tính răn đe và góp phần hình thành văn hóa tuân thủ khi tham gia giao thông.

Vũ Đậu