Khắc phục, tiến tới không còn chồng chéo, trùng lặp giữa thanh tra và kiểm toán

Cơ quan nhà nước chỉ được làm những gì mà pháp luật cho phép

Đa số đại biểu Quốc hội tán thành với việc sửa đổi toàn diện Luật Thanh tra; cho rằng, dự thảo Luật đã bảo đảm nguyên tắc quán triệt, cụ thể hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, thể chế hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 phù hợp với công tác thanh tra.

Theo Tờ trình của Chính phủ, một trong các hạn chế cơ bản của pháp luật hiện hành là chưa phân biệt rõ hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm tra thường xuyên của cơ quan quản lý nhà nước. Pháp luật hiện hành cũng chưa có định nghĩa pháp lý chung về kiểm tra nhưng hoạt động kiểm tra lại được quy định ở một số văn bản chuyên ngành như Luật Trồng trọt (Điều 46), Luật Chăn nuôi (Điều 43), Luật Hải quan, Pháp lệnh Quản lý thị trường.

Tại phiên thảo luận, các đại biểu Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật chưa khắc phục được tình trạng trên, chưa xác định được khái niệm về kiểm tra cũng như chưa quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục và hệ quả pháp lý của hoạt động kiểm tra. Cụ thể, tại Điều 1, dự thảo Luật về phạm vi điều chỉnh không bao gồm hoạt động kiểm tra nhưng lại có các quy định về kiểm tra như Điều 6, Điều 115 và tại các điều về thẩm quyền của Chánh thanh tra.

ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) nhận thấy, việc bỏ quy định hình thức thanh tra thường xuyên trong dự thảo Luật chưa giải quyết được yêu cầu phân định rõ giữa hoạt động thanh tra với hoạt động kiểm tra nêu trên. Cụ thể, theo đại biểu, tại Phụ lục 4 kèm theo Báo cáo số 276/BC-TTCP ngày 28.2.2022 tổng kết thi hành Luật Thanh tra 2010 thì trong giai đoạn từ 1.7.2011 đến 31.12.2021, toàn ngành Thanh tra đã triển khai 77.916 cuộc thanh tra hành chính và 2.170.153 cuộc thanh tra, kiểm tra chuyên ngành. Tuy nhiên, Báo cáo chưa làm rõ trong đó có bao nhiêu cuộc thanh tra chuyên ngành, bao nhiêu cuộc kiểm tra chuyên ngành. Theo Tài liệu tham khảo về Tổ chức và hoạt động của Thanh tra do Thư viện Quốc hội cung cấp tại Kỳ họp thứ Ba thì có đến 90% là kiểm tra còn thanh tra chỉ chiếm khoảng 10%. Như vậy, dự thảo Luật mới chỉ bao phủ được một phần nhỏ hoạt động trong thực tiễn.

Do đó, ĐB Phạm Trọng Nghĩa đề nghị nghiên cứu làm rõ về cơ sở lý luận, từ đó bổ sung nội dung kiểm tra vào phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật và nếu cần thiết xem xét đổi tên Luật phù hợp như Luật Thanh tra, kiểm tra nhà nước. Đây là vấn đề quan trọng để bảo đảm nguyên tắc pháp quyền: cơ quan nhà nước chỉ được làm những gì mà pháp luật cho phép.

Nhắc lại câu nói của Bác Hồ: "Cần phân biệt công việc kiểm tra là công việc thường xuyên của những người phụ trách. Công việc thanh tra với tính cách đứng trên mà xem xét công việc của một bộ phận” và “thường vì cơ quan, địa phương, bộ phận hay công việc nào có chỗ không đúng, chỗ sai lầm mà cần thanh tra", đại biểu tỉnh Lạng Sơn nhấn mạnh, quan điểm này cần được tiếp tục nghiên cứu, vận dụng trong xây dựng dự án Luật.

ĐBQH Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Mới chỉ giải quyết được một số tình huống cụ thể

Nhiều đại biểu Quốc hội cũng nêu thực tế việc phân định hoạt động thanh tra, hoạt động kiểm toán còn chồng chéo, trùng lặp. Theo ĐBQH Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh), quy định của dự thảo Luật về việc phối hợp giữa thanh tra và kiểm toán cũng chưa giải quyết được triệt để vấn đề chồng chéo và trùng lặp giữa hoạt động của 2 cơ quan này. Bởi căn cốt của vấn đề là do chức năng, nhiệm vụ của 2 ngành theo quy định hiện nay chưa có sự tách bạch, phân định rõ ràng, chức năng, nhiệm vụ có nhiều nội dung chồng lấn nhau. Các quy định về việc phối hợp trao đổi thông tin giữa thanh tra và kiểm toán mới chỉ giải quyết được một số tình huống cụ thể trong xử lý chồng chéo giữa 2 lĩnh vực. Dự thảo Luật cũng chưa phân định được rõ chức năng, nhiệm vụ chồng chéo giữa 2 ngành nên việc chồng chéo sẽ vẫn còn tiếp diễn. Mặt khác, trong dự thảo Luật quy định về xử lý chồng chéo cũng chưa có quy định về việc bắt buộc thừa kế kết quả thanh tra, kiểm toán đối với những nội dung mà đoàn kiểm toán hoặc thanh tra trước đó đã làm.

ĐBQH Trần Đình Văn (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Liên quan đến vấn đề này, ĐBQH Trần Đình Văn (Lâm Đồng) đề nghị, cần thiết phải có quy định về nguyên tắc xử lý chồng chéo, trùng lắp do hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm toán, đặt trong sự thống nhất với quy định của Luật Kiểm toán nhà nước nhằm khắc phục, tiến tới không còn tình trạng chồng kéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm toán.

Thành Trung