Khắc phục tình trạng 'thừa thầy, thiếu thợ'

Nguyên nhân dẫn tới thực tế trên, trước tiên đến từ quan niệm. Khi nhắc đến “học nghề”, không ít người vẫn mang tâm lý e dè, bởi định kiến cho rằng chỉ có đại học mới mở ra cơ hội thành công, “đã mất công thì học làm thầy luôn chứ không học làm thợ”. Chính quan niệm này khiến không ít người bỏ qua lựa chọn phù hợp với năng lực, điều kiện, sở trường của mình; để rồi làm “thầy” không đạt, mà làm “thợ” cũng không xong. Một lý do nữa đến từ việc một số trường nghề được đánh giá chất lượng dạy và học chưa thực sự cao, chưa thực sự chuyên nghiệp…

Để giải quyết những vấn đề này, Bộ GD&ĐT đang đề xuất dự thảo sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp. Một giải pháp quan trọng là đưa vào luật mô hình trung học nghề được thiết kế để tích hợp các môn học và kiến thức phổ thông với kỹ năng nghề, giúp học sinh trong 3 năm vừa nắm vững một số kỹ năng nghề cơ bản, vừa đạt được khối lượng kiến thức tối thiểu cần thiết để mở ra nhiều lựa chọn sau tốt nghiệp. Tốt nghiệp các trường này, học sinh có thể đi làm ngay, học tiếp lên cao đẳng hoặc đại học. Bằng trung học nghề sẽ được công nhận tương đương bằng tốt nghiệp THPT, từ đó thu hút người học và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo.

Cách tiếp cận này được cho là sẽ giải quyết đồng thời nhiều vấn đề tồn tại lâu nay. Ví dụ với khối ngành nghệ thuật, mô hình đào tạo trung cấp có thể được chuyển sang trung học nghề, mang tên như “trường trung học nghệ thuật” hoặc “trường trung học năng khiếu”. Điều này không chỉ tháo gỡ vướng mắc trong đào tạo mà còn mở rộng cơ hội để người học lựa chọn con đường phù hợp nhất với năng lực, sở trường của mình. Đây là cách tạo dựng hệ thống giáo dục nghề nghiệp linh hoạt, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người học.

Dự thảo Luật cũng bổ sung các quy định nhằm khuyến khích DN tham gia sâu hơn vào quá trình đào tạo, qua đó nâng cao chất lượng và tăng tính trách nhiệm của các bên liên quan. Khi DN vừa có quyền lợi, vừa có trách nhiệm tham gia vào quá trình đào tạo, sẽ giúp học sinh, sinh viên trong các chương trình giáo dục nghề nghiệp có cơ hội “học qua làm”, học ngay tại môi trường làm việc và rèn luyện kỹ năng nghề thực tế. Đây không chỉ là giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng đào tạo nghề, mà còn tạo điều kiện để DN sớm thu hút nhân lực cho những vị trí mong muốn, thay vì phải tuyển rồi đào tạo lại từ đầu.

Một điều quan trọng không kém, là cần thay đổi cách nhìn nhận. Học nghề không phải là lựa chọn “thấp hơn” hay “kém hơn” so với học đại học, cũng như học đại học không đương nhiên “hơn” học nghề. Một người thợ giỏi được đào tạo bài bản, rèn luyện nhiều kỹ năng, tích lũy nhiều kinh nghiệm thực tiễn, sẽ tự tin bước vào thị trường lao động không kém cử nhân, kỹ sư...

Làm được những việc như trên, giáo dục nghề nghiệp chắc chắn sẽ trở thành một trong những trụ cột của hệ thống giáo dục quốc gia, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại.

Nguyễn Duy Khương