Khái niệm 'triệu phú' có từ bao giờ?

Ở phía bên kia Eo biển Măng-xơ, John Law - một người Anh bị trục xuất - đã lập một công ty cổ phiếu khác. Mục tiêu lớn trong đời của Law là thay thế tiền kim loại và nâng cao khả năng thanh toán bằng loại tiền giấy quốc gia được nhà nước hỗ trợ và kiểm soát thông qua mạng lưới cơ quan ở địa phương. Để thực hiện mục đích của mình, Law đã mua lại một công ty vô chủ có tên là Mississippi và xúc tiến xây dựng một khối liên minh để trở thành một trong những doanh nghiệp có vốn lớn nhất từ trước đến nay.

Công ty Mississippi đã thu hút giới đầu cơ cũng như tiền của họ từ khắp lục địa châu Âu. Cụm từ “triệu phú” cũng ra đời chính trong thời gian này, và chẳng có gì phải thắc mắc khi giá cổ phiếu Mississippi tăng từ 100 lên 2.000 chỉ trong hai năm, mặc dù không có nguyên nhân nào lý giải cho sự gia tăng đột biến đó. Đã có thời điểm, cổ phiếu công ty Mississippi ở Pháp có tổng giá trị thị trường bị đội lên nhiều gấp 80 lần giá trị của tất cả vàng bạc trong nước cộng lại.

Ảnh minh họa. Nguồn: BBC News.

Trong khi đó, quay trở lại nước Anh ở phía bờ bên kia Eo biển Măng-xơ, chủ nghĩa hiếu chiến cũng bắt đầu nhen nhóm trong một số gia đình quý tộc Anh. Tại sao tất cả tiền đều đổ vào công ty Mississippi ở Pháp? Nước Anh phải làm gì để ngăn chặn hiện tượng này?

Câu trả lời nằm ở chính công ty South Sea, lúc này tương lai của nó có vẻ đã sáng sủa hơn đôi chút, đặc biệt là vào thời điểm tháng 12/1719, khi tin tức loan báo rằng chiến tranh với Tây Ban Nha sẽ kết thúc, hòa bình lập lại và vì vậy con đường giao thương tới Nam Mỹ cuối cùng cũng được khơi thông. Người dân Mexico thì được cho là đang mong ngóng cơ hội trút hết mỏ vàng của họ để đổi lấy lượng hàng cotton và len phong phú đến từ Anh. Đây là một công ty tự do đang trong thời kỳ làm ăn phát đạt nhất.

Năm 1720, ban giám đốc, một lũ người tham lam và hám lợi, đã quyết định tư bản hóa danh tiếng của họ bằng cách đề nghị trả toàn bộ khoản nợ quốc gia lên đến 31 triệu bảng. Rõ ràng đây là một hành động dũng cảm và công chúng vô cùng ngưỡng mộ. Khi dự luật được đưa ra ở Quốc hội, giá cổ phiếu nhanh chóng tăng từ 130 bảng lên 300 bảng.

Một số người ủng hộ và bày tỏ mong muốn đền ơn việc dự luật được thông qua bằng một quyền chọn: Mỗi người được cấp một số lượng cổ phiếu nhất định mà không cần phải trả tiền; họ chỉ cần “bán” lại cổ phiếu cho công ty khi giá tăng lên và được hưởng phần lợi nhuận. Một trong những người được trao đặc ân này là bà giáo của vua George Đệ nhất và “các cháu gái” của bà.

Vào ngày 12/4/1720, năm ngày sau khi dự luật được thông qua, công ty South Sea đã bán một lượng cổ phiếu mới phát hành với giá 300 bảng. Lượng cổ phiếu này có thể được mua theo hình thức trả góp - trả 60 bảng bằng tiền mặt và số còn lại có thể trả thành 8 lần. Thậm chí nhà vua cũng không cưỡng lại được sức hút; Ngài đã góp tiền mua cổ phiếu với tổng trị giá 100 nghìn bảng.

Giữa các nhà đầu tư nổ ra cuộc chiến tranh giành mua cổ phiếu. Giá đội lên mức 340 bảng trong vòng vài ngày. Để xoa dịu cơn khát của công chúng, ban giám đốc South Sea lại công bố phát hành một lượng cổ phiếu mới - lần này với giá 400 bảng. Thế nhưng cơn khát của công chúng vẫn không hề giảm bớt. Trong một tháng, giá đã lên đến 550 bảng và vẫn tiếp tục tăng cao nữa.

Tuy nhiên, vào ngày 15/6, một lượng cổ phiếu mới lại được phát hành, và lần này phương thức thanh toán trả góp thậm chí còn dễ dàng hơn nhiều - trả 10% bằng tiền mặt và một năm sau mới thanh toán lần hai. Giá cổ phiếu chạm mức 800 bảng. Có đến một nửa số thành viên Thượng viện và hơn một nửa số thành viên Hạ viện tham gia cuộc chơi. Cuối cùng, giá tăng lên đến 1.000 bảng. Cơn sốt đầu cơ đạt đến mức đỉnh điểm.

Ngay cả South Sea cũng không thể đáp ứng được nhu cầu của tất cả những kẻ khờ khạo muốn ném tiền vào đầu tư cổ phiếu. Các nhà đầu tư tìm kiếm những phi vụ làm ăn mới mà họ có thể nhập cuộc ngay từ đầu. Cũng giống như các nhà đầu cơ ngày nay tìm kiếm thế hệ Microsoft và Google tiếp theo, thập niên đầu thế kỷ XVIII, ở Anh, người ta cũng tìm kiếm một công ty South Sea tiếp theo. Những người sáng lập đã sắp xếp và tung ra thị trường một lớn cổ phiếu mới phát hành để đáp ứng cơn khát đầu tư tham lam vô độ.

Burton G. Malkiel/Alphabooks – NXB Lao Động