'Khai phóng' đất bãi sông, bãi nổi: Mạnh chính sách, mới cách làm:Bài 4: Để chính sách sớm đi vào cuộc sống

Điều đó đòi hỏi tư duy mới, cách làm minh bạch, phân cấp mạnh mẽ, cơ chế giám sát chặt chẽ. Khi chính sách được thực thi hiệu quả, vùng đất bãi sẽ trở thành không gian phát triển đa giá trị - nơi nông dân, doanh nghiệp và cộng đồng cùng kiến tạo sinh kế xanh, diện mạo tươi mới cho thành phố...

Việc khai thác hợp lý đất bãi sông Hồng giúp phát huy được giá trị tài nguyên đất, hướng đến xây dựng Hà Nội xanh, hiện đại. Ảnh: Nguyễn Quang

Cần thực thi minh bạch và phân cấp mạnh

GS.TS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, đất bãi ven sông là nguồn lực quý giá nhưng nhiều năm qua mới chỉ được “giữ gìn” chứ chưa khai thác đúng tiềm năng. Điểm mấu chốt hiện nay không phải ở chính sách (vì đã có), mà ở khâu tổ chức thực thi. Nếu quy hoạch không rõ, tiêu chí mập mờ, thủ tục nhiêu khê thì chính sách tốt đến mấy cũng khó đi vào cuộc sống.

Theo GS.TS Đặng Hùng Võ, Hà Nội đã mạnh dạn phân cấp cho cấp xã trong quản lý đất bãi; đồng thời thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ để tránh biến tướng thành dự án bê tông hóa. Đây chính là thời điểm để Thủ đô đổi mới tư duy, coi đất bãi như không gian phát triển mềm, vừa bảo đảm thoát lũ, vừa tạo giá trị sinh thái và kinh tế bền vững. Do đó, việc cần làm ngay của Hà Nội là mỗi lưu vực sông, trên cơ sở các mô hình đã có, cần làm điểm ngay ít nhất mỗi xã một mô hình sử dụng đất vùng đất bãi phù hợp thế mạnh địa phương: Xã làm du lịch nông nghiệp, xã làm công nghệ cao, xã làm công viên cây xanh phục vụ cộng đồng…

“Đi thẳng vào dự án, đề án cụ thể sẽ vỡ ra chính sách nào sát, chính sách nào cần điều chỉnh...”, Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hùng Võ nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, nhiều chuyên gia cho rằng, chính sách tốt, nhưng thực thi yếu thì cũng chỉ dừng lại trên giấy. Do đó, Hà Nội cần thực hiện 3 đột phá: Rút gọn thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa” ngay tại xã; huy động nguồn lực xã hội, nhất là doanh nghiệp và cộng đồng; tăng cường giám sát thực chất từ khâu cấp phép đến vận hành dự án.

Theo chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy, trong 80 năm qua, giai cấp nông dân đã tự nguyện trở thành lực lượng sản xuất lương thực, thực phẩm cho đất nước. Tuy nhiên, bước vào kỷ nguyên mới, nông dân không thể đứng một mình. Nông nghiệp không thể chỉ dựa vào từng hộ riêng lẻ, mà phải có một hệ sinh thái: Nhà nông, nhà khoa học, doanh nghiệp, hợp tác xã, nhà quản lý. Ở vùng đất bãi Hà Nội, điều này càng rõ rệt hơn, bởi lẽ tiềm năng thì nhiều nhưng rào cản cũng không ít. Nếu nông dân đơn độc, họ sẽ mãi chỉ loay hoay với vài sào rau màu, thiếu vốn, thiếu thị trường, thiếu công nghệ. Điều người dân mong mỏi nhất chính là sự bình đẳng, được sử dụng đất đai minh bạch, có cơ chế rõ ràng, được tiếp cận vốn, khoa học, kỹ thuật, hạ tầng, thị trường... Nếu khơi thông được những nút thắt này, vùng đất bãi sẽ biến thành động lực phát triển, giúp nông dân trở thành chủ thể sáng tạo trong vành đai xanh, sinh kế xanh của Thủ đô.

Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam Lương Quốc Đoàn cũng chỉ rõ, đất đai vẫn là tư liệu sản xuất căn bản nhất của nông dân. Tuy nhiên, nhiều vùng đất bãi ven sông ở các địa phương, trong đó có Hà Nội, đang bỏ ngỏ, sử dụng manh mún, hiệu quả thấp..., trong khi đời sống không ít hộ nông dân còn bấp bênh. Đây là nghịch lý mà chúng ta cần sớm tháo gỡ. Hà Nội vừa ban hành Nghị quyết số 21/2025/ NQ-HĐND quy định hình thức sử dụng, khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông, đó là bước đi rất đáng hoan nghênh. Song, điều quan trọng hơn là phải biến Nghị quyết thành cơ hội thực tế.

Hội Nông dân Việt Nam đề xuất, thành phố sớm công khai quy hoạch đất bãi; ban hành bộ tiêu chí kỹ thuật rõ ràng để người dân có thể mạnh dạn xây dựng mô hình nông nghiệp sinh thái kết hợp du lịch, giáo dục trải nghiệm. Đặc biệt, khi đã giao quyền cho cấp xã lập và phê duyệt phương án sử dụng đất, cần quy định rõ nội dung nào cấp xã được phê duyệt, nội dung nào cấp thành phố phê duyệt theo dạng “Sổ tay đất đai vùng đất bãi” để người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã và chính quyền gần dân, sát dân nhất đều dễ dàng thực hiện, áp dụng...

Thu hút nguồn lực đầu tư xứng tầm

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại, để Nghị quyết số 21/2025/NQ-HĐND đi vào cuộc sống, không thể chỉ dừng ở văn bản, mà cần sự vào cuộc đồng bộ của các ngành, các cấp, đặc biệt là các địa phương có quỹ đất bãi lớn. Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội sẽ phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành, địa phương để rà soát, phân loại quỹ đất, xác định rõ đâu là vùng sản xuất nông nghiệp, đâu là vùng có thể phát triển du lịch, dịch vụ... Từ đó xây dựng cơ chế khai thác hiệu quả, không để lãng phí tài nguyên đất. Sở cũng sẽ chủ động tham mưu với UBND thành phố giải pháp cụ thể, đồng thời đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian thẩm định, phê duyệt các dự án liên quan. Đồng thời, Sở đẩy mạnh tuyên truyền, vận động để người dân đồng thuận, cùng quản lý và khai thác bền vững vùng đất bãi...

Bày tỏ mong muốn đất bãi ven sông sẽ trở thành “bờ xôi ruộng mật” mới của người nông dân Thủ đô, Chủ tịch Hội Nông dân thành phố Hà Nội Phạm Hải Hoa chia sẻ, đất bãi không chỉ trồng rau màu, chăn nuôi, mà còn là không gian để nông dân cung cấp dịch vụ sinh thái, du lịch, tạo việc làm tại chỗ, nhất là lao động trẻ địa phương... Đây cũng là hướng đi giúp xây dựng nền nông nghiệp đô thị hiện đại, hài hòa với môi trường, đáp ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao của xã hội. Từ Thủ đô, nếu mô hình này được thực hiện thành công, sẽ là kinh nghiệm quý để nhân rộng trên cả nước. Khi đó, vùng đất bãi vừa là hành lang bảo vệ an toàn đê điều, vừa trở thành sinh kế xanh, đóng góp cho tăng trưởng xanh và sự thịnh vượng của nông dân Việt Nam...

Từng gắn bó mật thiết với ngành Nông nghiệp, nguyên Cục trưởng Cục Khuyến nông, khuyến lâm (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũ, nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Lê Hưng Quốc cho rằng, đất bãi Hà Nội cần được quy hoạch bài bản để trở thành vùng nguyên liệu, vùng sản xuất hàng hóa lớn...

Theo ông Lê Hưng Quốc, đất bãi có lợi thế quỹ đất rộng, ít vướng hạ tầng, thuận lợi cho tích tụ ruộng đất và hình thành vùng sản xuất lớn, vùng nguyên liệu tập trung. Điều quan trọng, Hà Nội cần đặt ra tầm nhìn dài hạn: Đất bãi không chỉ để trồng vài sào rau, hoa màu, mà cần định hướng trở thành vùng sản xuất hàng hóa quy mô lớn, liên kết chuỗi, có thương hiệu và khả năng cung cấp ổn định cho thị trường. Hướng đi đặc thù vẫn phải gắn sản xuất với sinh thái, du lịch, trải nghiệm. Nếu chỉ dừng lại ở mô hình nhỏ lẻ, thiếu tính kết nối sẽ không tạo ra giá trị bền vững. Cần có quy hoạch bài bản, thu hút nguồn lực đầu tư xứng tầm từ doanh nghiệp; khuyến khích hợp tác xã làm hạt nhân tổ chức sản xuất để hiệu quả đạt tối ưu...

Tựu chung, đất đai là của cải chung, nhưng giá trị của nó chỉ thực sự được phát huy khi phục vụ con người. Trong đó, đất bãi Hà Nội đang chờ sự can thiệp tích cực của nhiều phía để “thức dậy” cùng cộng đồng kiến tạo Thủ đô xanh, sạch, đẹp, trù phú, tương xứng với tiềm năng đang có.

(Còn nữa)

Nhóm phóng viên