Khai thác kho 'vàng đen' lớn nhất thế giới, doanh nghiệp tăng tốc chế biến sâu

Hạt tiêu - mặt hàng được ví như “vàng đen” của Việt Nam - từng giúp nhiều nông dân Tây Nguyên thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Tuy nhiên, giai đoạn 2018-2021, ngành hàng này chịu cú sốc về giá, lại phải chống chọi với đại dịch Covid-19 khi chuỗi cung ứng trên toàn cầu bị đứt gãy.

Kim ngạch xuất khẩu hạt tiêu sụt giảm nghiêm trọng, chạm đáy năm 2020 với 660,6 triệu USD.

Hậu đại dịch, doanh nghiệp nhanh chóng chớp thời cơ khi thị trường phục hồi, đẩy mạnh xuất khẩu, đưa kim ngạch hạt tiêu tăng liên tục và lấy lại mốc 1 tỷ USD vào năm 2024.

Dù còn nửa tháng nữa mới kết thúc năm 2025, các doanh nghiệp nước ta đã xuất khẩu 234.174 tấn hạt tiêu, thu về 1,58 tỷ USD. Qua đó, ngành hàng “vàng đen” bước vào một chu kỳ “hoàng kim” mới.

Mặt hàng này của Việt Nam đã có mặt tại hơn 110 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đặc biệt, Việt Nam không chỉ là quốc gia sản xuất lớn mà còn giữ vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng hồ tiêu toàn cầu, khi chiếm khoảng 60% tổng lượng xuất khẩu thế giới.

Đáng chú ý, kim ngạch xuất khẩu hạt tiêu của Việt Nam bứt phá mạnh mẽ trong hai năm gần đây không chỉ bởi giá tăng, mà còn nhờ doanh nghiệp chú trọng vào chế biến sâu để gia tăng giá trị sản phẩm nhằm giảm thiểu rủi ro từ biến động giá và giữ vững thị phần tại các thị trường cao cấp.

Từng nhận định hồ tiêu là một trong những “mỏ khoáng sản” có giá trị sinh lời lớn của Việt Nam, ông Phan Minh Thông - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Phúc Sinh, nhấn mạnh, sau đại dịch, nông nghiệp toàn cầu đang lên ngôi và Việt Nam cần tận dụng tốt lợi thế này.

“Quan trọng là mình có chiến lược phát triển bền vững hay không. Nếu làm bài bản, các công ty nông nghiệp không chỉ giúp phồn vinh thêm hệ sinh thái của đất nước mà còn hái ra tiền”, ông bày tỏ. Do vậy, Phúc Sinh đã tập trung đầu tư vào chế biến sâu, đạt các chứng nhận quốc tế để đưa sản phẩm tiêu thành phẩm vào hệ thống phân phối tại thị trường Mỹ và EU.

Theo ông Phan Minh Thông, việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe không chỉ giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường giá cao mà còn tạo ra sự khác biệt bền vững so với các đối thủ cạnh tranh. Thế nên, những năm gần đây, doanh thu từ xuất khẩu mặt hàng hạt tiêu của công ty luôn tăng trưởng bất chấp những biến động về kinh tế cũng như chính trị trên thế giới.

Tương tự, đại diện Công ty TNHH Olam Việt Nam cho biết, doanh nghiệp đang mở rộng các dòng sản phẩm tiêu chế biến, tiêu bền vững, gắn với vùng nguyên liệu đạt chuẩn, nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các nhà nhập khẩu quốc tế.

Theo thống kê của Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam, Việt Nam hiện có khoảng 200 doanh nghiệp chế biến, kinh doanh hồ tiêu. Trong đó, 15 doanh nghiệp hàng đầu chiếm 70% lượng xuất khẩu cả nước.

Toàn ngành có 14 nhà máy chế biến sâu, theo tiêu chuẩn quốc tế, từ đó tạo ra sản phẩm đa dạng như tiêu đen, trắng nguyên hạt, tiêu nghiền bột, đóng gói nhỏ...

Các chuyên gia cho rằng, để nâng cao giá trị xuất khẩu trong trung và dài hạn, ngành hồ tiêu cần chuyển mạnh từ tư duy sản lượng sang tư duy chất lượng và giá trị. Điều này bao gồm việc tổ chức lại vùng nguyên liệu, áp dụng canh tác bền vững, kiểm soát dư lượng và đầu tư chế biến sâu.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần phải chú trọng hơn vào phát triển sản phẩm song song với phát triển thị trường, chuyển hướng sang sản xuất xanh, giảm phát thải. Bởi thị trường thế giới được chia thành nhiều phân khúc với các tiêu chí khác nhau, việc đa dạng hóa thị trường sẽ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững hơn.

Hà Giang