Khai thác lợi thế cây trồng đặc sản để giảm nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Trong bối cảnh đó, việc củng cố và mở rộng hoạt động của các HTX, THT đã trở thành yêu cầu cấp thiết. Không chỉ dừng lại ở việc tổ chức sản xuất, các đơn vị còn được kỳ vọng gắn kết với thị trường, xây dựng chuỗi giá trị và nâng tầm thương hiệu nông sản vùng miền núi.

KTTT gắn liền với cây trồng đặc sản

Với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng ưu đãi, nông nghiệp đã trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của các xã Khánh Sơn, Tây Khánh Sơn và Đông Khánh Sơn. Đây được xem là “thủ phủ” cây ăn quả chất lượng cao của tỉnh Khánh Hòa và cả khu vực Nam Trung Bộ.

Hiện 3 xã này có 4.911ha đất sản xuất nông nghiệp, trong đó 3.941ha cây trồng lâu năm và 3.308ha cây ăn quả giá trị kinh tế cao. Riêng diện tích sầu riêng lên tới 2.600ha (1.700ha đã cho thu hoạch), ngoài ra còn có 349ha bưởi da xanh, 38ha quýt, 51ha chôm chôm và nhiều loại trái cây khác.

Khai thác lợi thế này, các địa phương đã liên kết nông dân, nhà vườn để thành lập các HTX, tổ hợp tác trồng cây ăn quả. Nhiều đơn vị hoạt động hiệu quả như HTX Điền Thanh, HTX cây ăn quả Sơn Bình, HTX sầu riêng hữu cơ Sơn Trung, HTX nông nghiệp xanh Thành Sơn, tổ hợp tác trái cây Ba Cụm Bắc, tổ hợp tác sầu riêng Ba Cụm Nam, THT sầu riêng Dốc Gạo...

Sản phẩm sầu riêng do các HTX trồng và cung cấp ra thị trường luôn thu hút người tiêu dùng.

Đáng chú ý, nhiều sản phẩm cây ăn quả đã được công nhận OCOP; nhiều diện tích sầu riêng của nông dân được cấp mã số vùng trồng để xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, 3 xã đã hình thành 11 HTX và 28 THT, tập trung chủ yếu vào trồng cây đặc sản, cung ứng dịch vụ đầu vào, tiêu thụ nông sản.

Đến nay, khu vực này đã có 34 sản phẩm OCOP (1 sản phẩm 4 sao, 33 sản phẩm 3 sao), phần lớn thuộc các HTX và tổ hợp tác. Trong số 15 chủ thể được cấp mã số vùng trồng xuất khẩu sầu riêng, có tới 13 là các HTX, tổ hợp tác. Nhờ vậy, hoạt động sản xuất, tiêu thụ nông sản ngày càng ổn định, giúp thành viên nâng cao thu nhập và góp phần tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Dù đạt được nhiều kết quả, các HTX và tổ hợp tác ở vùng miền núi vẫn còn đối mặt không ít khó khăn. Phần lớn đơn vị có quy mô nhỏ, ít thành viên, sức lan tỏa chưa cao. Nhiều HTX chỉ dừng ở mức liên kết hộ, chưa hình thành được chuỗi liên kết chặt chẽ giữa thành viên và nhà vườn. Khả năng tiếp cận tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới còn chậm; nguồn vốn hạn chế; cán bộ quản lý HTX thiếu kỹ năng điều hành, quản trị kinh doanh.

Nâng cao hiệu quả từ nhân lực đến kết nối thị trường

Ông Doãn Trọng Toan – Giám đốc HTX cây ăn quả Sơn Bình – chia sẻ: Để phát triển KTTT, các cơ quan chức năng cần hỗ trợ HTX, THT trong đào tạo nguồn nhân lực quản lý, điều hành sản xuất – kinh doanh; tạo điều kiện tiếp cận vốn vay ưu đãi để mở rộng quy mô, phát triển thành viên; đồng thời giúp HTX tham gia nhiều hơn các chương trình xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, xây dựng mã số vùng trồng và hoàn thiện tiêu chuẩn sản phẩm OCOP.

Theo chính quyền xã Khánh Sơn, thời gian tới địa phương sẽ tiếp tục phát triển KTTT gắn với lợi thế nông nghiệp và tiềm năng du lịch. Xã sẽ đẩy mạnh tuyên truyền thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW năm 2022 của Ban Chấp hành Trung ương về đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT; triển khai các giải pháp hỗ trợ HTX xây dựng phương án kinh doanh hiệu quả, chuyển từ tư duy “sản xuất nông nghiệp” sang “kinh tế nông nghiệp”.

Bên cạnh đó, xã cũng chú trọng tổ chức các hoạt động xúc tiến, quảng bá sản phẩm, liên kết HTX với doanh nghiệp để hình thành chuỗi sản xuất – tiêu thụ, đảm bảo đầu ra ổn định. Cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi, dịch vụ du lịch cũng sẽ được chú trọng đầu tư nhằm tạo nền tảng phát triển bền vững cho KTTT miền núi.

Sản phẩm bưởi da xanh của Khánh Hòa đã có thương hiệu trên thị trường.

Hàng năm, Sở Công Thương cũng tổ chức các phiên chợ chuyên đề cho sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) và miền núi; hỗ trợ chi phí trưng bày tại siêu thị Co.op Mart Nha Trang; tạo cơ hội để các sản phẩm địa phương tham gia hội nghị xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh.

Liên minh HTX là “Bà đỡ” của KTTT miền núi

Với vai trò “bà đỡ” cho KTTT, những năm qua Liên minh HTX tỉnh Khánh Hòa đã tích cực hỗ trợ thành lập và củng cố HTX ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) và miền núi. Chỉ từ năm 2022 đến cuối năm 2024, Liên minh HTX tỉnh đã vận động thành lập 12 HTX mới tại khu vực này.

Đồng thời, nhiều mô hình chuỗi giá trị được hỗ trợ hình thành. Điển hình như HTX sản xuất và tiêu thụ nông sản Hiệu Linh (xã Khánh Vĩnh) được hỗ trợ 125 triệu đồng để xây dựng chuỗi giá trị bưởi da xanh; hay việc xây dựng và duy trì chợ sản phẩm trực tuyến dành cho vùng ĐBDTTS và miền núi. Ngoài ra, Liên minh HTX còn tổ chức các phiên chợ kết nối tiêu thụ, giúp sản phẩm địa phương vươn ra thị trường rộng lớn hơn.

Ông Đoàn Văn Hưởng – Giám đốc HTX Hiệu Linh – cho biết: Nhờ sự hỗ trợ của chính quyền và Liên minh HTX tỉnh, chúng tôi đã mở rộng diện tích sản xuất lên gần 40ha, có 15 thành viên và liên kết với 13 hộ dân, hơn 90% là ĐBDTTS. Bưởi da xanh của HTX tiêu thụ ổn định, sản xuất đến đâu bán hết đến đó. Tuy nhiên, khó khăn lớn là thiếu vốn để mở rộng vùng sản xuất, hướng dẫn nông dân áp dụng quy trình chuẩn. Đơn vị rất cần nguồn vốn vay ưu đãi để đầu tư, hỗ trợ bà con sản xuất bền vững hơn.

Trong những năm qua, Liên minh HTX tỉnh cũng phối hợp với các sở, ngành khảo sát, tư vấn hoạt động theo Luật HTX; hỗ trợ xây dựng mô hình HTX du lịch cộng đồng gắn với OCOP và chương trình nông thôn mới...

Một số sản phẩm của HTX miền núi Khánh Hòa đã bước đầu tạo dấu ấn trên thị trường. Bưởi da xanh của HTX Hiệu Linh hiện cung cấp hơn 4 tấn mỗi tháng cho siêu thị Co.op Mart Nha Trang, đạt tiêu chuẩn VietGAP và OCOP. Chỉ trong năm 2025, sản lượng tiêu thụ tăng gấp đôi so với 2024, mang lại nguồn thu đáng kể cho bà con ĐBDTTS. Sự hiện diện của sản phẩm HTX tại các hệ thống bán lẻ hiện đại không chỉ nâng giá trị nông sản mà còn thay đổi tư duy sản xuất của bà con, hướng tới tiêu chuẩn chất lượng và tính bền vững.

Các HTX kỳ vọng trong thời gian tới, tỉnh sẽ tiếp tục hỗ trợ quảng bá, kết nối với hệ thống bán lẻ lớn như Go!, Mega Market, Lotte Mart…, mở rộng thị trường tiêu thụ. Đây là chìa khóa để nông sản miền núi Khánh Hòa vươn xa, góp phần phát triển kinh tế vùng ĐBDTTS bền vững, giảm nghèo lâu dài và xây dựng nông thôn mới.

Thực tiễn tại Khánh Hòa cho thấy, HTX và THT ở vùng miền núi đã và đang phát huy vai trò quan trọng trong tổ chức sản xuất, tiêu thụ nông sản, nâng cao thu nhập cho bà con. Tuy nhiên, để mô hình này phát triển mạnh mẽ và bền vững, rất cần thêm nguồn lực hỗ trợ từ chính quyền, Liên minh HTX và các tổ chức, đặc biệt về vốn, đào tạo nhân lực và xúc tiến thương mại.

Khi những “điểm nghẽn” trên được tháo gỡ, các HTX miền núi sẽ trở thành động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế, khai thác hiệu quả lợi thế nông nghiệp, đóng góp thiết thực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Khánh Hòa trong giai đoạn mới.

Ngọc Huyền