Khám phá phương pháp nhuộm độc đáo của người Nhật mang đến màu cam cháy đặc biệt

Nước ép từ quả hồng là nguyên liệu chính cho loại thuốc nhuộm này. (Nguồn: Japan Times)

Vào một ngày tháng 7 nóng nực, phía trong một ngôi nhà kính ở tỉnh Shiga, Nhật Bản, những dải vải dài 30m được trải rộng dưới ánh nắng, chuyển dần sang một màu sắc rất đặc biệt, màu cam cháy đậm của kakishibu (nước ép quả hồng).

Theo Japan Times, quy trình này là một kỹ thuật nhuộm hết sức độc đáo của Nhật Bản. Bằng việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và ngâm nhiều lần trong các thùng chứa thuốc nhuộm tự nhiên, vải sẽ chuyển dần sang màu hổ phách nhạt trước khi chuyển sang màu vàng sậm.

Phương pháp này được gọi là kakishibu-zome, một phương pháp nhuộm tự nhiên từ kaki (hồng Nhật Bản), đã tồn tại ở Nhật Bản hơn một nghìn năm.

Kiyoshi Omae, chuyên gia thế hệ thứ hai trong nghệ thuật nhuộm vải bằng nước ép lên men của quả hồng cho biết lớp nhuộm này giống như một lớp màng vô hình tạo nên một lớp bảo vệ và giúp lọc không khí.

Thuốc nhuộm này được làm từ quả hồng xanh, được ép và ủ cho lên men trong vòng 2 đến 3 năm. Quy trình này sẽ được giám sát kỹ càng.

Không giống như aizome (thuốc nhuộm chàm tự nhiên) tạo ra màu xanh lam đậm khi thuốc nhuộm tiếp xúc với không khí và sau đó bị oxy hóa, thuốc nhuộm tannin hồng phản ứng với ánh sáng mặt trời và tạo ra các sắc thái cam, hổ phách và nâu.

Kiyoshi Omae (thứ 2 từ bên phải), chuyên gia thế hệ thứ hai trong nghệ thuật nhuộm vải bằng nước ép lên men của quả hồng. (Nguồn: Japan Times)

Các sản phẩm nhuộm bằng tannin từ quả hồng có thể có màu sắc đa dạng, từ sắc cam nhẹ nhàng đến sắc cam đậm hơn.

Thời xưa, kỹ thuật nhuộm này được sử dụng trên mọi thứ, từ gỗ đến giấy washi và vải tự nhiên. Loại thuốc nhuộm chống nấm mốc, chống côn trùng và chống thấm nước này cũng được thợ mộc và thợ thủ công gỗ sử dụng để phủ lên gỗ.

Ngư dân và nông dân sử dụng kakishibu-zome cho quần áo và các dụng cụ như lưới đánh cá. Các nghệ nhân của katazome, một phương pháp nhuộm giấy nến cho kimono lụa, sẽ sử dụng giấy nến nhuộm hồng vì độ bền và chắc chắn của nó.

Vải nhuộm tannin hồng được tạo ra với ba giai đoạn: nhuộm, kéo sợi và sấy. Tùy thuộc vào màu sắc và độ đậm nhạt mong muốn, chu trình này có thể được lặp lại tối đa ba lần.

Bất kỳ chất lỏng dư thừa nào, được chiết xuất bằng máy kéo sợi thép không gỉ lớn, có thể được tái sử dụng nhiều lần, và vải được sấy khô trong các nhà kính lớn, nơi ánh sáng tự nhiên dồi dào có thể kích hoạt tannin đồng thời bảo vệ vải khỏi gió, động vật và côn trùng.

“Đây là một phương pháp sản xuất hoàn toàn bền vững,” Kiyoshi Omae nói thêm. “Tôi muốn tận dụng tài nguyên thiên nhiên trong quá trình sản xuất của mình.”

Khi phơi dưới ánh nắng tự nhiên, vải nhuộm bằng nước ép hồng phải được kiểm tra kỹ lưỡng vì các nếp nhăn và vết gấp có thể ảnh hưởng đến quá trình đông cứng.

Vải được phơi dưới ánh nắng trong nhà kính. (Nguồn: Japan Times)

Tọa lạc tại Higashiomi, tỉnh Shiga, xưởng nhuộm của Omae tọa lạc tại khu vực duy nhất ở Nhật Bản từng sản xuất ba loại vải chính (bông, lụa và vải lanh) nhờ vị trí gần hồ Biwa, hồ nước ngọt lớn nhất cả nước. Nguồn nước dồi dào và độ ẩm cao của hồ đã tạo nên điều kiện lý tưởng cho sản xuất dệt may.

Ít nhất từ thế kỷ 17, làng Higashiomi đã sản xuất các loại vải lanh chất lượng cao như ramie hoặc gai dầu cùng với lụa ở Nagahama trên bờ đông bắc Hồ Biwa, trong khi bông được sản xuất ở Takashima bên kia bờ về phía tây.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp này đang suy giảm mạnh mẽ do các phương pháp nhuộm tổng hợp được sản xuất hàng loạt với chi phí rẻ hơn, cùng với tình

Ngoài ra, sự gia tăng số lượng gấu đen châu Á trong các khu dân cư tiếp giáp với các khu rừng chưa phát triển cũng làm tăng thêm yếu tố nguy hiểm cho những người nông dân trồng hồng.

“Việc trồng hồng thường được thực hiện trên sườn núi, nơi máy móc lớn không thể tiếp cận, vì vậy quả thường được hái thủ công,” Omae nói. “Loại công việc này hiện không còn được ưa chuộng nữa”.

Omae lấy nguồn thuốc nhuộm kakishibu từ Iwamoto Kametaro thuộc tỉnh Kyoto, nơi hiện sản xuất một nửa tổng lượng thuốc nhuộm loại này ở Nhật Bản.

“Hiện tại chỉ còn ba nhà sản xuất có thể tạo ra nước nhuộm với quy mô công nghiệp,” Omae nói.

Một sản phẩm được làm từ vải nhuộm. (Nguồn: Japan Times)

Trong khi 45% nước ép hồng được sử dụng cho công nhân dệt may như Omae, 55% còn lại được sử dụng trong sản xuất thực phẩm. Vì loại quả này giàu chất chống oxy hóa và đặc tính chống viêm, nên nó từng được sử dụng làm thuốc dân gian. Ngày nay, nước ép hồng là một thành phần trong các loại thực phẩm bổ sung sức khỏe, xà phòng và xịt thơm.

Cuối cùng, thị trường sẽ quyết định xu hướng, Omae lưu ý. Tuy nhiên, ông tin rằng phương pháp nhuộm thân thiện với môi trường trong quy trình sản xuất dệt may là chìa khóa cho tương lai của nghề thủ công này.

“Kỹ thuật này đã tồn tại 1.000 năm, vì vậy tôi muốn nó tiếp tục được duy trì và truyền lại cho thế hệ tiếp theo”./.

(Vietnam+)