Khẩn trương đưa thị trường vàng vào quỹ đạo

Sai phạm một phần do cơ chế

Từ lâu nay, chênh lệch giá vàng nội ngoại luôn đặt ra câu hỏi: Rốt cuộc ai đang “làm giá” thị trường vàng? Sau khi kết luận của Thanh tra NHNN được công bố, lúc này sự thật mới “lộ diện”, đó là Tổng giám đốc SJC hằng ngày đều tự quyết định giá vàng không theo một tiêu chí nào cả. Với việc chiếm thị phần lớn, SJC đã chi phối giá toàn bộ thị trường, đẩy giá vàng trong nước lên cao một cách bất thường.

Người dân mong chờ các giải pháp giúp thị trường vàng phát triển lành mạnh sớm được thực hiện.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp, ngân hàng kinh doanh vàng cũng té nước theo mưa, bán vàng giá cao hơn niêm yết, bán khống vàng, quay vòng vàng để trục lợi… Hầu hết các doanh nghiệp và ngân hàng được thanh tra đều vi phạm quy định về phòng chống rửa tiền, vi phạm về thuế, hóa đơn. Những sai phạm này tiếp tục đặt ra câu hỏi nhức nhối: Vì sao doanh nghiệp thao túng, trục lợi thị trường vàng bao nhiêu năm mà vẫn nhởn nhơ, trong khi hậu quả thì cả nền kinh tế phải gánh chịu?

Trong Kết luận thanh tra, bên cạnh yêu cầu các doanh nghiệp, ngân hàng khắc phục ngay những lỗi vi phạm, Thanh tra NHNN cũng giải thích một phần nguyên nhân dẫn đến sai phạm là do việc hiểu, giải thích, áp dụng quy định về hoạt động kinh doanh vàng khác tại Nghị định 24/2012/NĐ-CP còn chưa nhất quán, cần có quy định hướng dẫn rõ ràng, cụ thể hơn, tạo hành lạng pháp lý đầy đủ, minh bạch cho doanh nghiệp hoạt động kinh doanh và cơ quan quản lý nhà nước. Kết luận thanh tra đưa ra một số kiến nghị đối với NHNN liên quan đến hoàn thiện cơ chế, chính sách trong quản lý hoạt động kinh doanh vàng; đồng thời kiến nghị NHNN và các bộ, ngành có liên quan xem xét, xử lý theo thẩm quyền, quy định của pháp luật liên quan đến các thiếu sót, vi phạm thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của NHNN và các bộ, ngành.

Điều này cho thấy, những bất cập trên thị trường vàng, đến một phần tư chính cơ quan quản lý và các quy định đã không còn phù hợp, nhất là việc độc quyền vàng miếng. TS Lê Xuân Nghĩa cho rằng, việc cấm nhập khẩu vàng gây ra nhiều hệ lụy khác, trong đó có buôn lậu vàng. “Cấm nhập khẩu vàng, nhưng doanh nghiệp vẫn phải tồn tại, phải kinh doanh. Muốn vậy thì đương nhiên các công ty kinh doanh vàng bạc phải gom vàng buôn lậu, gom vàng trong dân để gia công, chế biến để buôn bán”, TS Lê Xuân Nghĩa nói.

Để giải quyết bài toán trên thị trường vàng, theo TS Lê Xuân Nghĩa, thượng sách là cho phép nhập khẩu vàng, yêu cầu các đơn vị nhập khẩu bán sỉ cho các doanh nghiệp bán lẻ. Trung sách là cho phép 9 ngân hàng thương mại và 4 công ty kinh doanh vàng được nhập khẩu vàng, lập một sàn giao dịch, định giá theo quy định. “Vàng là nguồn dự trữ vô cùng quan trọng. Mỗi năm Việt Nam chỉ cần nhập khẩu 3-4 tỷ USD vàng, nhưng nhiều người đã lo “chảy máu ngoại tệ”, trong khi nhập khẩu rượu ngoại, xì gà, thuốc lá ngoại tới 8 tỷ USD/năm lại không ai nói về vấn đề này, đây là điều rất phi lý”, TS Lê Xuân Nghĩa nêu quan điểm.

Mở rộng quyền nhập khẩu có kiểm soát để tăng cung vàng

Thực tế, đề xuất cho nhập khẩu vàng là ý kiến đã được Hiệp hội Kinh doanh vàng nhiều lần đề xuất, chưa kể, hàng loạt ý kiến chuyên gia đều cho rằng, đây là lời giải cho thị trường vàng thiết thực nhất. Mới đây nhất, việc cho nhập khẩu vàng là một chủ trương đã được Tổng Bí thư Tô Lâm đưa ra tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng trong thời gian tới. Tổng Bí thư chỉ ra các cơ chế, chính sách quản lý, điều tiết thị trường vàng đã chậm được đổi mới, chưa theo kịp sự phát triển của thị trường và đòi hỏi của thực tiễn, cần được khẩn trương đổi mới. Tổng Bí thư chỉ ra 9 nhiệm vụ cần phải thực hiện để quản lý thị trường vàng trong thời gian tới.

Thứ nhất, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nhanh chóng sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP theo hướng thị trường hóa có lộ trình và có kiểm soát chặt chẽ; tạo sự kết nối hiệu quả hơn giữa thị trường vàng trong nước và thị trường quốc tế. Thứ hai, xóa bỏ thế độc quyền Nhà nước về thương hiệu vàng miếng một cách có kiểm soát trên nguyên tắc Nhà nước vẫn quản lý hoạt động sản xuất vàng miếng, nhưng có thể cấp phép cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng nhằm tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, từ đó giúp đa dạng hóa nguồn cung và ổn định giá cả. Thứ ba, mở rộng quyền nhập khẩu có kiểm soát để tăng cung vàng, góp phần giảm chệnh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới, đồng thời hạn chế tình trạng buôn lậu vàng qua biên giới.

Thứ tư, khuyến khích phát triển thị trường vàng trang sức trong nước để từng bước đưa Việt Nam trở thành trung tâm chế tác, xuất khẩu vàng trang sức chất lượng cao, chuyển hóa vàng tích trữ thành sản phẩm có giá trị gia tăng. Thứ năm, phát triển các kênh đầu tư thay thế hấp dẫn để huy động vàng từ trong dân cư vào nền kinh tế. Thứ sáu, nâng cao hiệu quả quản lý và phối hợp liên ngành, nhất là trong phòng, chống buôn lậu vàng. Thứ bảy, phát huy vai trò của Hiệp hội kinh doanh vàng, làm cầu nối giữa doanh nghiệp vàng với cơ quan quản lý, kịp thời phản ánh khó khăn, kiến nghị và phối hợp thực hiện các biện pháp bình ổn thị trường khi cần.

Thứ tám, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô và niềm tin vào đồng tiền Việt Nam, coi đây là giải pháp căn bản, lâu dài để chuyển hóa nguồn lực từ vàng vào phát triển kinh tế. Thứ chín, sớm xây dựng hệ thống thông tin, dữ liệu về thị trường vàng nhằm tăng tính công khai, minh bạch, để thu thuế, quản lý, đánh giá tác động đối với thị trường vàng ngoại hối, tỷ giá, các kênh đầu tư khác nhau.

Quan điểm chỉ đạo cũng như các giải pháp được Tổng Bí thư nêu như “kim chỉ nam” để đưa thị trường vàng phát triển lành mạnh. Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng, đặc biệt là NHNN cần sớm triển khai các giải pháp đó, để minh bạch thị trường và “nắn” thị trường vàng vào đúng quỹ đạo.

Hà An