'Kháng thể số' cho thế hệ trẻ

Hình ảnh lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Quốc khánh. Ảnh minh họa. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Giới trẻ ngày nay lớn lên cùng TikTok, Instagram, YouTube Shorts. Chúng ta không chỉ đưa ra những bản báo cáo hay khẩu hiệu. Điều quan trọng là cách kể sự thật. Một chính sách, một định hướng nếu được kể bằng hành trình của một chiến sĩ hải quân, một bác nông dân sáng tạo, hay một sinh viên khởi nghiệp, sẽ tự nhiên có hơi thở và sức hút.

Tôi rất ấn tượng với cách Báo Nhân Dân đổi mới truyền thông dịp Đại lễ 80 năm Quốc khánh: Phụ san đặc biệt với những “quà tặng số” như trải nghiệm thực tế ảo, mã Spotify để nghe Tuyên ngôn độc lập, hay chương trình nghệ thuật “Tổ quốc trong tim” được lan tỏa mạnh trên mạng xã hội. Báo Thế giới và Việt Nam cũng đã có nhiều hoạt động đối ngoại sáng tạo, hợp tác quốc tế, ra mắt chuyên trang đa ngôn ngữ để vừa khẳng định thành tựu đất nước, vừa phản bác thông tin sai lệch. Những cách làm ấy cho thấy, khi thông tin chính thống được kể bằng nghệ thuật và sự gần gũi, nó trở thành tiếng nói bạn bè, dễ nghe, dễ chia sẻ.

Song, thách thức lớn nhất vẫn là môi trường mạng - nơi tin tốt thường lan chậm, còn tin xấu chỉ sau một đêm có thể thành bão. Bởi vậy, giới trẻ cần được trang bị “kháng thể số”. Tôi hay dùng hình ảnh “vaccine thông tin”: Khi có kháng thể, bạn trẻ sẽ biết kiểm chứng nguồn, biết đặt câu hỏi “ai viết, để làm gì, số liệu ở đâu”, quan trọng nhất là biết dừng lại trước khi nhấn nút chia sẻ.

Có nhiều ví dụ rất thầm lặng nhưng đầy tinh thần yêu nước. Trong đại dịch Covid-19, hàng nghìn sinh viên đã tham gia Zalo Connect, SOSMap để xác minh và kết nối hơn 300.000 yêu cầu trợ giúp khẩn cấp, đồng thời loại bỏ các tin giả trục lợi. Một nhóm kỹ sư trẻ sáng lập dự án Chống lừa đảo, phát triển tiện ích nhận diện website độc hại, đã giúp bảo vệ hàng chục nghìn người dùng Internet.

Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam còn ký thỏa thuận năm năm với TikTok để đào tạo kỹ năng phản ứng trước nội dung xấu độc, biến giới trẻ thành những “tế bào miễn dịch” trên không gian mạng. Trung tâm Xử lý tin giả Việt Nam cũng mở cổng để chính các bạn trẻ gửi, theo dõi và lan tỏa kết quả xác minh, ngăn chặn tin giả.

Với thanh niên Việt Nam, điều quan trọng là giúp các bạn có đủ tri thức, bản lĩnh và kỹ năng để miễn dịch với thông tin xấu độc.

Để làm được điều này, gia đình, nhà trường và xã hội phải đồng hành. Gia đình gieo nền tảng đạo đức và niềm tự hào dân tộc. Nhà trường rèn kỹ năng số, tư duy phản biện, năng lực chọn lọc thông tin. Xã hội - từ báo chí, tổ chức thanh niên đến cộng đồng mạng phải tạo ra những sân chơi lành mạnh, chiến dịch truyền cảm hứng và công cụ phòng vệ trước tin giả.

Khi có tri thức, bản lĩnh và tình yêu nước, giới trẻ sẽ trở thành lực lượng tiên phong bảo vệ Tổ quốc, kể cả trên không gian mạng.

TS. Trịnh Lê Anh