Nghe tiếng chim và đọc 'thông điệp' của chúng ngay giữa lòng thành phố

“Chim líu, chim lo, chim tỏ điều gì?” do Viện Goethe (Goethe-Institut) Việt Nam khởi xướng, phối hợp với Think Playgrounds (TPG) từ Hà Nội và nhóm nghệ sĩ Baltic Raw Org (BRO) đến từ Hamburg (Đức). Đây là hoạt động kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt – Đức, nhằm “tạo ra một tác động ý nghĩa đối với cộng đồng địa phương bằng cách quy tụ các nghệ sĩ và kiến trúc sư Việt Nam – Đức trong một quá trình đồng sáng tạo mang tính biệt vị”.

Baltic Raw Org – nhóm nghệ sĩ liên ngành thành lập tại Hamburg năm 2000 – nổi tiếng với những “can thiệp tạm thời vào không gian công cộng” và từ 2012 mở rộng sang “kiến trúc trình diễn”. Họ thường tạo ra các công trình gỗ di động, linh hoạt, vừa là điêu khắc vừa có yếu tố trình diễn để “mời gọi sự tham gia của công chúng và tái định nghĩa các hình thức trình hiện thông thường”.

Trong mỗi thành phố sẽ có một “trạm lắng nghe” đặt ở không gian công cộng. Ảnh: BTC

Think Playgrounds được thành lập từ năm 2014 với sứ mệnh thúc đẩy Quyền được chơi của trẻ em. Năm 2024, Think Playgrounds hợp tác xây dựng hơn 270 sân chơi, không gian công cộng thân thiện trên khắp Việt Nam, trong đó có hơn 20 sân chơi thiết kế hòa nhập cho người khuyết tật. Ba công viên ven sông ở Hà Nội và Cửa Đại Hội An được xây theo mô hình “Công viên rừng thúc đẩy tái sinh tự nhiên và nâng cao nhận thức hệ sinh thái bản địa”.

Từ ngày 15/9, cộng đồng đã cùng lắp đặt tác phẩm tại Công viên rừng Chương Dương (phường Hồng Hà). Trong mỗi thành phố sẽ có một “trạm lắng nghe” đặt ở không gian công cộng. Trạm này thu tiếng chim ngoài đời thực, phân tích và biến những âm thanh ấy thành các câu chữ ngắn. Vào những lúc ngẫu nhiên, các câu chữ hiện lên như “một cuộc trò chuyện vẫn tiếp diễn đang mở ra giữa những nhành cây, những chiếc ăng-ten, và từng tầng không khí”.

Ảnh: BTC

Âm thanh bạn nghe không phải từ kho lưu trữ mà được ghi trực tiếp: “Tác phẩm sắp đặt phản ứng trực tiếp với những diễn biến âm thanh xung quanh nó. Nó lắng nghe. Một tiếng gọi vừa vọng ra từ những tán cây. Một bài hát tìm bạn tình. Hay tiếng kêu đói của một chú chim non”.

Dự án mời mọi người dừng lại và cảm nhận “khả năng xích lại gần nhau trong thinh lặng – giữa người và người, và giữa người và thiên nhiên, đặc biệt là loài chim”.

Lắp đặt "nhà cây". Ảnh: BTC

Chuyên gia Nguyễn Hoàng Hào. Ảnh: BTC

Dự án có sự đồng hành của chuyên gia Nguyễn Hoàng Hào, Phó Chủ tịch Chi hội nghiên cứu và bảo tồn chim hoang dã Việt Nam (VBCS). Công việc của ông trải dài “từ việc giám sát tác động của các dự án năng lượng gió lên quần thể chim, đến tư vấn chiến lược cho các không gian xanh và công viên sinh thái tại các đô thị lớn như Huế, Hội An và Hà Nội”. Với hơn 20 năm kinh nghiệm, ông đồng thời “đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu về động thực vật, giáo dục môi trường, lan tỏa, truyền thông bảo vệ môi trường sinh thái tới các tầng lớp nhân dân”.

Theo các chuyên gia, việc hiểu ngôn ngữ của chim không chỉ “cho phép đối thoại giữa các loài” mà còn khơi dậy ý thức “cùng chung sống trong một không gian âm thanh được chia sẻ - ngay giữa lòng đô thị”. Việc ứng dụng công nghệ không chỉ giúp nghiên cứu và hiểu sâu hơn về các hệ sinh thái mà còn “kết hợp với nghệ thuật để truyền tải thông điệp đến công chúng một cách mạnh mẽ. Nghệ sĩ nghệ sĩ đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng khi có thể sử dụng các phương tiện nghệ thuật như hội họa, điêu khắc, âm nhạc… để tạo ra các tác phẩm gây ảnh hưởng và kêu gọi công chúng quan tâm hơn đến vấn đề bảo vệ môi trường.

Dự án không chỉ là một thử nghiệm nghệ thuật, công nghệ và khoa học, mà còn là lời nhắc nhở về mối liên hệ sâu xa giữa con người và thiên nhiên, nơi tiếng chim trở thành nhịp cầu kết nối hai thế giới.

Hà Phương/VOV.VN