Khi Bắc Cực cũng 'đổ mồ hôi'

Một tảng băng trôi tan chảy vào mùa hè ở Spitsbergen, Na Uy.

Thay đổi ở những vùng đất lạnh

Trước đây, chúng ta có những nơi để tránh cái nóng oi bức của mùa hè. Đó có thể là một chút mạo hiểm khi đến Na Uy để chiêm ngưỡng những vịnh hẹp nổi tiếng thế giới, một chuyến đi đến Scotland để chơi golf ở vùng ôn đới, hay ghé thăm Lapland của Thụy Điển để tận mắt chứng kiến những chú tuần lộc. Nhưng lớp băng giá của Bắc Cực đang dần tan biến khi hành tinh ấm lên, và những điểm đến xa xôi, mát mẻ này đang ngày càng dễ bị ảnh hưởng bởi các đợt nắng nóng.

Trong những năm gần đây, nắng nóng khắc nghiệt đã thiêu đốt du khách khắp Nam Âu, từ Tây Ban Nha đến Pháp, rồi đến Italy và vùng Balkan, nhưng nhiệt độ cao bất thường đã lan rộng về phía bắc trong mùa hè này. Các đợt nắng nóng đã thực sự ảnh hưởng đến các quốc gia nổi tiếng với hình thái thời tiết lạnh giá, có tuyết rơi vào mùa đông và mùa hè mát mẻ như: Thụy Điển, Phần Lan và Na Uy.

Cháy rừng đã bùng phát trên khắp châu Âu và Canada, khi các kỷ lục về nhiệt độ liên tục được thiết lập ở những nơi này và ở những đất nước có nhiệt độ ôn đới hơn như Nhật Bản. Thông điệp mà hành tinh đang gửi đi rất đơn giản: Bạn không thể chạy trốn khỏi hiện tượng nóng lên toàn cầu hay tránh khỏi những tác động của nó, đặc biệt là khi những khu vực gần Bắc Cực nhất lại đang nóng lên nhanh nhất.

Vương quốc Anh đã phải trải qua 4 đợt nắng nóng đáng kể trong mùa hè này, với nhiệt độ tăng lên đến trên 32 độ C. Theo BBC và Sky News, hạn hán đang trở thành mối lo ngại ở Vương quốc Anh, trong bối cảnh thời tiết nắng nóng liên tục tái diễn.

Nắng nóng cực độ đã bao trùm Scandinavia và Phần Lan trong khoảng thời gian hai đến ba tuần của tháng 7, do một dải áp cao mạnh và chậm chạp tạo điều kiện cho không khí chìm xuống, bầu trời nắng và nhiệt độ nóng bất thường. Nhiệt độ tăng vọt ở những nơi có các tòa nhà được thiết kế để giữ nhiệt bên trong thay vì giữ không khí nóng bên ngoài. Tuần lộc ngừng gặm cỏ ở một số khu vực, thay vào đó tìm đến bóng râm của các ngôi làng, ảnh hưởng đến sinh kế của những người chăn tuần lộc Sámi.

Các bệnh liên quan đến nắng nóng và thậm chí cả tử vong đã tăng vọt khi các kỷ lục về nhiệt độ liên tục bị phá vỡ, đặc biệt là ở miền bắc Phần Lan, Thụy Điển và Na Uy. Trong một nghiên cứu về ảnh hưởng của hiện tượng nóng lên toàn cầu do con người gây ra đối với sự kiện này, các nhà khoa học đã kết luận rằng, khả năng xảy ra đợt nắng nóng nghiêm trọng này ở những vùng cực bắc đã tăng gấp đôi kể từ năm 2018.

Một đợt nắng nóng như vậy hiện nay có khả năng xảy ra cao hơn ít nhất 10 lần so với trước khi ô nhiễm nhiên liệu hóa thạch gia tăng - một thống kê mà các nhà nghiên cứu cảnh báo có thể bị đánh giá thấp.

Các nhà khoa học thuộc nhóm World Weather Attribution (WWA) phát hiện ra rằng, đợt nắng nóng ở Bắc Âu nóng hơn ít nhất 1,5 độ C so với mức nhiệt đáng lẽ phải chịu nếu không có tác động của ô nhiễm khí hậu. Tuy nhiên, con số này thậm chí cũng có thể bị đánh giá thấp.

Không nơi nào tránh được cái nóng

Sóng nhiệt Bắc Âu chỉ là một ví dụ về việc các điểm đến từng mát mẻ vào mùa hè nay trở nên dễ bị ảnh hưởng bởi nắng nóng nguy hiểm, và các quốc gia cần tìm ra cách để đối phó và giữ an toàn cho người dân. Tất nhiên, “nhiệt độ cực đoan” là tương đối, nhiệt độ nắng nóng ở một khu vực nào đó có thể là thời tiết ôn hòa ở khu vực khác. Tuy nhiên, tác động của sự ấm áp bất thường vẫn có thể gây tử vong.

Nghiên cứu của WWA cho biết, đợt nắng nóng tháng 7 năm nay là đợt nắng nóng dài nhất được ghi nhận tại Phần Lan, với 22 ngày liên tiếp nhiệt độ vượt quá 29 độ C. Tại Ylitornio, cách Vòng Bắc Cực khoảng 32 km về phía nam, nhiệt độ cao duy trì trên 24 độ C trong 26 ngày liên tiếp, một điều chưa từng được ghi nhận ở vùng cực bắc châu Âu này.

Ông Mika Rantanen - Viện Khí tượng Phần Lan cho biết, đợt nắng nóng năm nay là một đòn giáng mạnh liên tiếp. “Mùa hè năm ngoái là mùa hè nóng nhất trong 2 thiên niên kỷ và năm nay chúng ta đã trải qua đợt nắng nóng dài nhất từng được ghi nhận” - ông Rantanen nói.

Nắng nóng tương tự, kéo dài cũng được ghi nhận ở miền bắc Na Uy và Thụy Điển, và độ dài của đợt nắng nóng này khiến nó khác biệt so với các đợt nắng nóng trước đây ở khu vực này. Ông Erik Kjellström - Viện Khí tượng Thụy Điển cho biết, số ca tử vong do đuối nước tăng đột biến trong tháng 7 khi người dân tìm cách giải nhiệt.

Theo bà Friederike Otto - nhà nghiên cứu khí hậu tại Đại học Hoàng gia London, người chỉ đạo nỗ lực Xác định Thời tiết Thế giới, đợt nắng nóng tháng 7 nên được coi là một lời nhắc nhở rằng, không quốc gia nào an toàn trước biến đổi khí hậu.

Đợt nắng nóng ở Bắc Âu chỉ là ví dụ gần đây nhất cho thấy ngay cả những địa điểm vốn mát mẻ cũng đang phải đối mặt với những đợt nắng nóng nguy hiểm. Vài năm qua, Canada cũng đã hứng chịu những đợt nắng nóng cực độ và cháy rừng, cùng với những đợt tăng nhiệt độ và tan chảy bất thường ở Greenland.

Hà Anh