Vẹt không biết hót, vậy tại sao chúng lại thích bắt chước tiếng người?

Chim biết hót và khả năng bắt chước âm thanh

Trong tự nhiên, nhiều loài chim phát ra âm thanh đặc trưng của loài mình, nhưng chỉ một số loài có thể bắt chước âm thanh của loài khác. Hiện tượng này được gọi là bắt chước giọng nói(vocal mimicry).

Khoảng một nửa số loài chim trên thế giới là chim biết hót (songbirds). Những loài này học hót từ chim trưởng thành trong giai đoạn non, thường bắt đầu chỉ một tuần sau khi nở và kéo dài đến khi trưởng thành. Thí nghiệm trên chim sẻ vằn (zebra finch) cho thấy: nếu chim non bị tách khỏi chim “thầy dạy” trong giai đoạn nhạy cảm, chúng sẽ phát triển tiếng kêu bất thường. Điều đó chứng minh rằng học hót là quá trình cần có mẫu âm thanh để bắt chước.

Chim trống thường hót để thu hút bạn tình và âm vực rộng thường đồng nghĩa với cơ hội sinh sản thành công cao hơn. Trong quá trình tiến hóa, khả năng hót phức tạp được chọn lọc tự nhiên, đồng thời làm xuất hiện hiện tượng bắt chước âm thanh.

Ảnh minh họa.

Vẹt - bậc thầy bắt chước ngoài nhóm chim biết hót

Khác với chim biết hót, vẹt không tạo ra “bài hót” phức tạp theo cấu trúc đặc trưng. Tuy nhiên, chúng lại là loài nổi tiếng nhất với khả năng bắt chước âm thanh, bao gồm cả tiếng người.

Điều đặc biệt là vẹt không bắt chước để thu hút bạn tình hay đánh lạc hướng kẻ săn mồi như một số loài chim khác. Thay vào đó, nghiên cứu cho thấy vẹt bắt chước nhằm tăng cường sự gắn kết xã hội. Trong môi trường tự nhiên, chúng có thể bắt chước tiếng kêu của đồng loại hoặc loài khác trong đàn hỗn hợp. Còn khi được nuôi trong gia đình, chúng coi con người như “thành viên đàn” và bắt chước giọng nói để giao tiếp.

Nghiên cứu nổi tiếng của nhà khoa học Irene Pepperberg với cá thể vẹt có tên Alex đã chứng minh khả năng nổi bật của vẹt, đặc biệt là vẹt xám châu Phi (African Grey Parrot). Alex đã học được hơn 100 từ, biết gọi tên đồ vật, phân biệt màu sắc, hình dạng và thậm chí đếm chính xác đến số nhỏ. Điều này chứng minh rằng vẹt không chỉ lặp lại âm thanh vô nghĩa mà còn có mức độ hiểu khái niệm nhất định - một khả năng hiếm gặp ngoài loài người.

Cơ chế giải phẫu giúp vẹt bắt chước giọng nói

Khả năng đặc biệt này đến từ sự kết hợp giữa cấu tạo giải phẫu và hệ thần kinh của vẹt.

Âm thanh ở vẹt được tạo ra tại minh quản (syrinx) nằm ở đáy khí quản. Giống như nhiều loài chim khác, vẹt có hai bán syrinx, cho phép phát ra nhiều loại âm thanh đa dạng.

Điểm khác biệt của vẹt nằm ở lưỡi linh hoạt và cơ mỏ mạnh mẽ, giúp điều chỉnh âm thanh thoát ra, khiến chúng có thể mô phỏng giọng nói con người rất giống.

Trong não, ngoài hệ thống kiểm soát phát âm giống chim biết hót, vẹt còn có một hệ thống bổ sung liên kết chặt chẽ hơn. Nhờ vậy, chúng linh hoạt trong việc nghe - ghi nhớ - sửa đổi - tạo ra âm thanh phức tạp.

Vì sao vẹt có thể “nói” giống con người?

Ngôn ngữ với đầy đủ ngữ pháp và cú pháp là đặc trưng duy nhất của loài người. Vẹt không có ngôn ngữ như chúng ta, nhưng khả năng học âm thanh và bắt chước giọng nói của chúng tiến gần hơn bất kỳ loài nào khác.

Các nhà khoa học cho rằng chính cấu tạo syrinx, sự linh hoạt của lưỡi và hệ thần kinh chuyên biệt đã cho phép vẹt tái tạo âm thanh giọng nói con người một cách ấn tượng. Nhờ vậy, chúng có thể không chỉ “sủa” như chó, “reo” như điện thoại mà còn gọi tên chủ nhân, thậm chí “nói chuyện” ở mức cơ bản.

La Khê (tổng hợp)