Khi giờ ăn trưa cũng là bài học

Những món ăn thân thuộc mang đến nụ cười cho các em học sinh Brazil.

Tại Nhật Bản bữa ăn trưa tại trường gọi là Kyushoku (Bữa trưa học đường), được tổ chức như một phần không thể thiếu trong chương trình giáo dục chính khóa. Không đơn thuần là cung cấp năng lượng, Kyushoku được xây dựng như một bài học thực tế: về dinh dưỡng, phép lịch sự, tinh thần trách nhiệm và lối sống tập thể.

Chương trình Bữa trưa học đường được Nhật Bản duy trì suốt gần một thế kỷ. Bắt đầu từ cuối thế kỷ 19, những bữa cơm đơn sơ được cung cấp cho học sinh nghèo ở tỉnh Yamagata. Qua thời gian, cùng với chính sách từ Chính phủ và sự hỗ trợ quốc tế, Kyushoku trở thành một trụ cột trong giáo dục Nhật.

Thực đơn hằng ngày của Bữa trưa đều do chuyên gia dinh dưỡng thiết kế, kết hợp tinh bột, rau xanh, protein, súp và sữa, bảo đảm đầy đủ dưỡng chất và cân đối về khẩu phần. Các chuyên gia cũng sẽ tùy chỉnh thực đơn theo nhu cầu cụ thể từ nhà trường và khiến cho các món ăn trở nên đẹp mắt, ngon miệng hơn. Nguyên liệu chính trong các bữa ăn được thay đổi theo mùa và luôn có sự ưu tiên dành cho nông sản xuất xứ từ địa phương.

Kyushoku có thể được chuẩn bị ở các bếp ăn trong trường (nếu trường có bếp ăn và đầu bếp) nhưng thường là do các trung tâm Kyushoku - nơi có đầu bếp và chuyên gia dinh dưỡng, nấu và chuyển ngay đến trường học những bữa ăn nóng hổi trước giờ ăn trưa.

Sau đó, khi kết thúc tiết học cuối của buổi sáng, các học sinh đến lượt phân công là người phục vụ bữa trưa sẽ tập trung tại khu vực quy định, xếp hàng để bắt đầu phục vụ bữa trưa cho mình và các bạn trong lớp. Các em sẽ mặc tạp dề, đội mũ và đeo khẩu trang, rửa tay và bắt đầu lau bàn, dọn đĩa.

Quá trình chịu trách nhiệm bữa trưa của bản thân và cả lớp mang đến cho các em học sinh trải nghiệm làm việc thực tế quý giá. Thông qua đó, các em có thể được học về ý thức trách nhiệm, tinh thần làm việc nhóm, cũng như nuôi dưỡng các giá trị quan trọng khác.

Do được nhà nước trợ giá, mức đóng trung bình của mỗi em chưa tới 300 yên/ngày (chưa đến 2 USD). Nguyên tắc ở đây là hợp lý, không thừa thãi hay lãng phí đồ ăn. Nếu có bạn nghỉ học, khẩu phần sẽ được chia lại cho cả lớp.

Cũng có bề dày lịch sử đáng kinh ngạc, Chương trình Cung cấp Bữa ăn Học đường Quốc gia (PNAE) của Brazil được duy trì và phát triển hơn 70 năm, hiện phục vụ khoảng 40 triệu học sinh mỗi ngày tại hơn 155.000 trường học. PNAE không chỉ đơn giản là cho trẻ ăn no. Chương trình này tích hợp chặt chẽ giữa giáo dục dinh dưỡng, hỗ trợ nông dân quy mô nhỏ, thúc đẩy nông nghiệp bền vững và giảm chênh lệch vùng miền. Mỗi năm, hơn 10 tỷ bữa ăn được cung cấp theo quy định - ít nhất 30% ngân sách chương trình phải dành để mua thực phẩm trực tiếp từ hộ nông nghiệp địa phương.

Thậm chí, Brazil còn đặt ra mục tiêu tham vọng: 100% bữa ăn học đường tại São Paulo sẽ là thực phẩm hữu cơ vào năm 2030. Với hơn 12 triệu dân, chính quyền thành phố hoàn toàn tự tin có thể hiện thực hóa mục tiêu này nhờ tận dụng sức mạnh của các hợp tác xã nhỏ để cung ứng nguồn thực phẩm tươi ngon với giá hợp lý.

Điều quan trọng, các đầu bếp trường học phần lớn là phụ huynh hoặc cư dân địa phương. Họ không chỉ là người nấu ăn, mà còn là những “giáo viên dinh dưỡng” thực thụ. Chính sách này được lồng ghép nhằm tạo thêm cơ hội việc làm cho phụ nữ địa phương. Để có thể đến trường làm việc, họ phải tham gia các chương trình đào tạo bài bản, vừa phải bảo đảm tuân thủ các quy định vệ sinh - an toàn thực phẩm, vừa lồng ghép câu chuyện dinh dưỡng và văn hóa ẩm thực địa phương vào từng bữa ăn.

Tại Việt Nam, mô hình bữa ăn bán trú tại trường đã không còn xa lạ, đặc biệt ở các thành phố lớn. Tuy nhiên nhiều vấn đề còn tồn tại, hệ thống giáo dục nước ta hoàn toàn có thể học hỏi kinh nghiệm từ các thực hành hiệu quả nói trên để thông qua các bữa ăn học đường tạo nên những giá trị cốt lõi trong hành trình nuôi dưỡng thể chất và tâm hồn trẻ em.

BA DUY