Khi ký ức và nhịp sống đô thị hòa vào ánh sáng nghệ thuật

Báo Thế Giới và Việt Nam đã trò chuyện cùng nghệ sĩ Thụy Sỹ Beat Streuli và nghệ sĩ Lê Nguyễn Duy Phương - giám tuyển của triển lãm, hai gương mặt tiêu biểu cho sự kết nối giữa hai nền nghệ thuật Việt Nam-Thụy Sỹ trong dự án này.

Nhiếp ảnh vượt qua ranh giới của quốc tịch

Lần đầu đặt chân đến Hà Nội, nhiếp ảnh gia người Thụy Sĩ Beat Streuli mang theo một tâm thế vừa tò mò vừa chiêm nghiệm. Khi được hỏi về ấn tượng đầu tiên với Thủ đô, ông nhẹ nhàng chia sẻ: Hà Nội đón ông trong tiết trời ẩm ướt, khơi dậy những rung cảm bên trong người nghệ sĩ. Ông mong ước được lang thang nhiều hơn giữa các con phố, quan sát dòng người, ánh sáng, và những khoảng lặng của thành phố.

Từng dành nhiều thời gian sinh sống ở Phnom Penh (Campuchia), nhiếp ảnh gia Streuli cảm nhận thấy một sự tương đồng đặc biệt giữa Việt Nam và Campuchia, từ nhịp sống, màu sắc đường phố cho tới vẻ đẹp bình dị của con người. Chính vì vậy, dù lần đầu đặt chân đến Việt Nam, ông lại không cảm thấy xa lạ, mà trái lại, có điều gì đó thân thuộc, gần gũi.

Nhiếp ảnh gia Beat Streuli. (Nguồn: BTC)

Nhiếp ảnh gia Thụy Sỹ cho biết, ông hy vọng sẽ sớm có cơ hội quay trở lại, để được cảm nhận Hà Nội bằng một ánh nhìn sâu hơn, chậm hơn, như cách ông thường “đối thoại” với những thành phố qua ống kính của mình.

Đề cập cách tiếp cận giữa nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam và Thụy Sỹ trong triển lãm lần này, ông Streuli tin rằng ranh giới giữa hai nền nghệ thuật dường như đang dần xóa nhòa. Nhìn từ tổng thể, không có quá nhiều khác biệt. Tuy nhiên, khi đi sâu vào từng tác phẩm, ông nhận ra sự khác biệt ấy nằm ở cá tính sáng tạo của mỗi nghệ sĩ, chứ không phải ở quốc tịch hay xuất phát điểm. Mỗi người có một nhịp cảm riêng, một cách kể chuyện riêng, và chính điều đó làm nên sự phong phú cho triển lãm.

Theo ông Streuli, nhiếp ảnh hôm nay đã chạm đến một mức độ toàn cầu hóa, nơi kỹ thuật và hình thức không còn là ranh giới, mà cái còn lại chính là bản sắc cá nhân và chiều sâu cảm xúc. Những điều này đã làm nên “chất riêng” của người nghệ sĩ.

Chia sẻ về những dự định tương lai, ông Beat Streuli hy vọng sẽ có dịp quay lại Hà Nội trong một thời điểm khác, khi thời tiết dễ chịu hơn, ánh sáng “hào phóng” hơn, để có thể thực hiện những dự án còn đang ấp ủ. Với ông, mỗi thành phố là một không gian đối thoại, và Hà Nội chắc chắn sẽ còn nhiều điều để kể.

Thời gian là sợi chỉ nối ký ức

Nếu nhiếp ảnh gia Beat Streuli mang đến triển lãm góc nhìn của một nghệ sĩ ngoại quốc, thì anh Lê Nguyễn Duy Phương – giám tuyển của dự án – lại đưa người xem trở về với những chiêm nghiệm rất riêng về thời gian và hành trình sáng tạo.

Anh chia sẻ, ý tưởng cho “Thời gian và những thành phố” bắt nguồn từ những trải nghiệm cá nhân sâu sắc. Năm 2023, sau khi mẹ anh qua đời, chàng trai trẻ bắt đầu nhìn lại mọi thứ, từ gia đình, bạn bè đến chính mình. Cũng trong năm đó, anh thực hiện một triển lãm mang tên “Đi tìm thời gian đã mất, thời gian đi tìm” - một dự án mang tính đối thoại giữa anh và những người đồng hành trong giới nhiếp ảnh, cùng nhau chia sẻ suy ngẫm về thời gian.

Đến năm 2025, với sự hỗ trợ của Quỹ văn hóa Pro Helvetia (Thụy Sỹ), Duy Phương có cơ hội thực hiện một chuyến nghiên cứu tại Thụy Sỹ kéo dài một tháng. Trong hành trình ấy, anh di chuyển qua hơn 12 thành phố, gặp gỡ các giám tuyển, nghệ sĩ, thăm xưởng sáng tác, tham quan các không gian nghệ thuật và bảo tàng.

Nghệ sĩ Lê Nguyễn Duy Phương cũng là giám tuyển của triển lãm “Thời gian và những thành phố”. (Ảnh: Đoàn Ngân)

Giữa những chuyến tàu nối dài qua các thành phố, anh chơi vơi nhận ra một cảm giác rất đặc biệt: Thời gian trôi đi thật nhanh, như chính những khung cảnh vụt qua ngoài ô cửa sổ. Để rồi, anh tự hỏi: Điều gì còn đọng lại sau những chuyến đi ấy? Chính từ chiêm nghiệm ấy, ý tưởng về “Thời gian và những thành phố” ra đời – như một cách để người nghệ sĩ trẻ kết nối lại với chính mình, với ký ức, và với những thành phố đã đi qua.

Chia sẻ về quá trình làm việc với các nghệ sĩ Thụy Sỹ, anh Phương ấn tượng với cách họ cân bằng giữa đời sống hiện đại và sáng tạo nghệ thuật. Ở một đất nước phát triển, nơi chi phí dành cho nghệ thuật khá đắt đỏ, nhiều nghệ sĩ chọn cách chia sẻ chung không gian xưởng, tận dụng tối đa hệ thống giao thông công cộng thuận tiện. Họ có thể sống ở những thành phố cách xa nhau hàng trăm cây số, nhưng vẫn có thể cùng nhau tham dự một buổi khai mạc triển lãm vào buổi tối, rồi trở về nhà chỉ sau vài tiếng đồng hồ.

Đối với anh, đó không chỉ là một chi tiết thú vị mà còn là biểu tượng cho sự kết nối – giữa con người, nghệ thuật và nhịp sống đô thị. Mọi thứ gắn kết với nhau tự nhiên, nhẹ nhàng, mà vẫn đầy cảm hứng.

Đề cập Photo Hanoi’25, Lê Nguyễn Duy Phương tin rằng đây là một cơ hội quý giá dành cho các nghệ sĩ trẻ Việt Nam. Mỗi người nên chủ động tìm đến những triển lãm, sự kiện, workshop hay các buổi nói chuyện trong khuôn khổ Biennale Nhiếp ảnh quốc tế. Ở đó, họ có thể gặp được những người truyền cảm hứng, tìm thấy người thầy, người bạn đồng hành, hay thậm chí là đối tác sáng tạo trong tương lai. Với anh, chính những cuộc gặp gỡ ấy, dù ngắn ngủi, có thể mở ra những cánh cửa mới, không chỉ cho nghệ thuật mà còn cho chính hành trình khám phá bản thân của mỗi người nghệ sĩ trẻ.

Ngọc Anh - Minh Anh - Đoàn Ngân