Khi nam giới làm việc nhà: Gỡ bỏ định kiến - chia sẻ trách nhiệm

Gỡ bỏ định kiến "ca làm việc thứ hai"

Định kiến việc nhà (bao gồm nấu ăn, dọn dẹp, giặt giũ và chăm sóc con cái) lâu nay được mặc định là trách nhiệm của phụ nữ. Mặc dù phụ nữ đã tham gia mạnh mẽ vào lực lượng lao động được trả lương, "ca làm việc thứ hai" (second shift) này vẫn đè nặng lên vai họ. Các thống kê trên toàn cầu và tại Việt Nam đều chỉ ra sự chênh lệch đáng kể về thời gian dành cho công việc nhà giữa hai giới. Phụ nữ thường dành gấp hai đến ba lần thời gian so với nam giới cho các hoạt động không được trả lương này.

Khảo sát về xu hướng chia sẻ việc nhà của Công ty Dịch vụ nghiên cứu thị trường Việt Nam Q&Me tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, 73% phụ nữ vẫn là người nấu nướng chính, trong khi chỉ 15% nam giới thường xuyên làm việc này.

Sự chênh lệch này không chỉ đơn thuần là vấn đề phân chia công việc, bởi điều này đã tạo ra những hệ lụy sâu sắc khi gánh nặng việc nhà khiến phụ nữ ít có thời gian và năng lượng hơn để tập trung vào việc học tập, thăng tiến trong sự nghiệp và tham gia các hoạt động xã hội.

Ở nhiều gia đình trẻ hiện nay, người chồng sẵn sàng chia sẻ việc nhà với vợ. Ảnh: Bảo Lâm

Tuy nhiên, cùng ở trong khảo sát nêu trên, ở nhóm 20-30 tuổi, 45% người chồng cho biết họ chia sẻ việc nhà công bằng với vợ. Đây là bước tiến lớn trong nhận thức xã hội. Khi nam giới chủ động tham gia công việc nhà, đó không chỉ là sự "giúp đỡ" vợ, mà là sự chia sẻ trách nhiệm bình đẳng. Đây là một bước chuyển biến mang lại lợi ích to lớn cho cá nhân, gia đình và xã hội.

Anh Trương Văn Dũng (xã An Khánh, Hà Nội) sau khi lập gia đình đã cùng chia sẻ với vợ những công việc hằng ngày như rửa bát, lau nhà mà trước đây anh luôn nghĩ là của phụ nữ. “Vợ tôi đi sớm, về muộn, nên tôi nhận ra rằng nếu chính bản thân mình không tham gia làm việc nhà thì sẽ khiến cuộc sống gia đình bị đảo lộn, vợ sẽ mệt mỏi hơn, dễ dẫn đến những mâu thuẫn không đáng có”, anh Dũng nói.

Từ khi dịch Covid-19 nổ ra, công việc bị ảnh hưởng, phần lớn thời gian anh Đào Tuấn Long (phường Từ Liêm, Hà Nội) đều ở nhà. Từ đây, các công việc nội trợ cũng do anh đảm nhận, rồi dần dần anh cảm thấy sự thú vị trong công việc này. Hiện tại, dù công việc đã ổn định trở lại, nhưng với anh Long, việc người đàn ông đi chợ, nấu cơm là điều hết sức bình thường và trở thành thói quen trong gia đình anh.

Còn với gia đình anh Nguyễn Văn Tuấn (phường Cầu Giấy, Hà Nội), hai vợ chồng đều đang quản lý một cơ sở giáo dục. Công việc bận rộn, nhưng khi về đến nhà, anh Tuấn vẫn dành phần lớn thời gian để chăm sóc con cái, nhà cửa. Việc cùng nhau gánh vác, san sẻ công việc nhà giúp vợ chồng anh duy trì công việc kinh doanh mà vẫn có thời gian chăm sóc gia đình, con cái.

Chia sẻ việc nhà để phụ nữ được đóng góp nhiều hơn cho xã hội

Nghiên cứu chỉ ra rằng các cặp vợ chồng chia sẻ công việc nhà một cách công bằng có tỷ lệ hài lòng cao hơn với cuộc hôn nhân của họ. Sự hợp tác này thúc đẩy giao tiếp, sự tôn trọng lẫn nhau và giảm xung đột. Việc nhà không chỉ là lao động thể chất, mà còn là kỹ năng quản lý, lập kế hoạch và giải quyết vấn đề; nam giới cũng phát triển những kỹ năng sống thiết yếu, trở nên tự chủ và linh hoạt hơn.

Vợ chồng chị Lê Thị Tình và con gái. Ảnh: PV

Chị Lê Thị Tình (phường Kiến Hưng, Hà Nội) cho rằng, khi người bố tham gia vào việc chăm sóc con cái (tắm rửa, cho ăn, học hành), mối quan hệ bố - con trở nên gắn bó và sâu sắc hơn. “Tôi cho rằng sự tham gia của người bố có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển nhận thức và cảm xúc của trẻ. Khi con tôi thấy bố mẹ chia sẻ trách nhiệm bình đẳng, cháu sẽ lớn lên với nhận thức và tư duy mới về vai trò giới, từ đó phá vỡ các khuôn mẫu định kiến cho tương lai”, chị Tình nói.

Khi phụ nữ được giải phóng bớt gánh nặng việc nhà, họ có nhiều năng lượng và thời gian hơn để cống hiến cho công việc được trả lương, từ đó, tăng cường năng suất và đóng góp vào GDP quốc gia. Tại Việt Nam, nghiên cứu của Action Aid được thực hiện tại 9 tỉnh/thành phố đã tính toán rằng công việc chăm sóc không được trả lương tương đương với khoảng 20% tổng GDP của Việt Nam.

Dựa trên số giờ làm việc, phụ nữ sẽ đóng góp 1,1 nghìn tỷ đồng cho nền kinh tế mỗi năm nếu họ dành thời gian làm công việc được trả lương trong nền kinh tế chăm sóc, thay vì làm công việc chăm sóc không được trả lương. Trong khi đó tại Việt Nam, tính đến năm 2024, phụ nữ chiếm 46,8% lực lượng lao động toàn quốc, trong đó, tỷ lệ lao động nữ tham gia lực lượng lao động đạt 62,4%; doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ chiếm 28,2%.

Việc nam giới tham gia vào việc nhà là một đòn bẩy quan trọng để đạt được mục tiêu phát triển bền vững số 5 của Liên hợp quốc về bình đẳng giới. Từ đó tạo ra một môi trường làm việc công bằng hơn, giúp phụ nữ thăng tiến.

Trong đó, tính đến hết năm 2024, tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội khóa XV, nhiệm kỳ 2021-2026 đạt 30,26%, thuộc nhóm cao nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương, cao hơn mức trung bình toàn cầu, cho thấy sự gia tăng vai trò lãnh đạo của phụ nữ. Bên cạnh đó, khi cả nam và nữ đều có thời gian để nghỉ ngơi và chăm sóc bản thân, sức khỏe tinh thần và thể chất của toàn bộ cộng đồng được cải thiện.

Xóa nhòa khoảng cách công việc nam - nữ

Nhiều ông bố trẻ đã bước qua được định kiến nam giới không làm việc nhà. Ảnh: Lê Tình

Mặc dù xu hướng đã thay đổi, việc nam giới làm việc nhà vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản, chủ yếu xuất phát từ định kiến xã hội sâu sắc và tâm lý cá nhân. "Đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm" - định kiến văn hóa quy định vai trò rõ ràng, khiến việc nam giới nấu ăn, giặt giũ bị coi là "nữ tính hóa" hoặc "mất đi sự nam tính".

Bên cạnh đó, xã hội thường không công nhận sự đóng góp của nam giới vào việc nhà, hoặc ngược lại, lại có xu hướng tôn vinh quá mức khi họ làm một công việc đơn giản trong khi phụ nữ làm điều đó một cách hiển nhiên.

Nhiều nam giới vẫn xem việc nhà là "việc của vợ" và mình chỉ là người "giúp đỡ". Tư duy này cần được thay thế bằng ý niệm về sự đồng trách nhiệm và quan hệ đối tác.

Để tạo ra sự thay đổi bền vững, cần có sự can thiệp ở nhiều cấp độ. Trong đó, thay vì chỉ là lời nói chung chung, các cặp vợ chồng cần có sự phân chia công việc rõ ràng, cụ thể, phù hợp với sở trường và thời gian của từng người, loại bỏ các cụm từ mang tính định kiến như "chồng giúp vợ" bằng "chúng ta cùng làm". Cha mẹ cũng cần nuôi dạy con trai và con gái tham gia vào công việc nhà ngay từ nhỏ để định hình tư duy bình đẳng. Đồng thời, các nhà trường cần đưa vấn đề phân chia lao động trong gia đình vào chương trình giáo dục để nâng cao nhận thức từ sớm.

Bình đẳng giới trong gia đình, đặc biệt là thông qua việc chia sẻ công việc nhà không được trả lương, không còn là một vấn đề nhỏ nhặt hay chuyện riêng tư nữa, mà đã là một chỉ số cốt lõi đo lường sự phát triển của một xã hội.

Khi nam giới bước vào căn bếp, cầm cây chổi hoặc chăm sóc đứa con bé bỏng, họ không chỉ đang "giúp" vợ, mà còn đang tự giải phóng bản thân khỏi những xiềng xích của định kiến giới. Họ đang trở thành những người cha, người chồng, người bạn đời tốt hơn, và quan trọng nhất, họ đang là tác nhân của sự thay đổi xã hội.

“Cuộc cách mạng” bình đẳng giới sẽ chỉ thực sự thành công khi ranh giới giữa "việc của nam" và "việc của nữ" bị xóa nhòa, không chỉ ở công sở, mà còn ngay trong chính ngôi nhà của mỗi người. Đó là lúc gánh nặng vô hình được san sẻ và tình yêu, sự tôn trọng trở thành động lực chính để xây dựng một tổ ấm và một xã hội thực sự công bằng, nơi mà mọi cá nhân, bất kể giới tính, đều có cơ hội phát triển tối đa tiềm năng của mình.

Phương Linh