Khi ngân sách quốc phòng là một 'lá thư tình' chính trị

Khi ông công bố kế hoạch nâng ngân sách quốc phòng lên 2,5% GDP vào năm 2027, không chỉ có sự ngỡ ngàng mà còn là sự toan tính. Đây là mức tăng lớn nhất kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, không chỉ phản ánh tham vọng quân sự của London mà còn cho thấy chiến lược ngoại giao đang thay đổi rõ rệt.

Sự bí mật xung quanh kế hoạch này càng làm tăng sức ảnh hưởng của nó. Theo một quan chức Anh, ngay cả những đối tác thân cận nhất ở Washington cũng không được biết trước về quyết định này. Yếu tố bất ngờ chính là một phần của chiến lược mà London muốn sử dụng để gây ấn tượng mạnh với chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump. “Chúng tôi muốn gửi đi một thông điệp rõ ràng rằng, Anh không chỉ là một đối tác an ninh, mà còn sẵn sàng gánh vác trách nhiệm nhiều hơn”, vị quan chức này cho biết. Động thái này không chỉ nhắm đến Mỹ mà còn là một lời nhắc nhở với châu Âu rằng, London vẫn là một nhân tố quan trọng trong cấu trúc an ninh khu vực, ngay cả sau Brexit.

Thủ tướng Anh Keir Starmer phát biểu tại London. Ảnh: Tân Hoa Xã

Phản ứng từ Washington đến nhanh chóng. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth không giấu sự hài lòng khi phát biểu: “Một bước đi dũng cảm từ London! Đây chính là sự cam kết mà chúng tôi muốn thấy từ các đồng minh”.

Nhưng trái ngược với sự hoan nghênh từ Washington, một số nước châu Âu lại tỏ ra dè dặt. Một nhà ngoại giao Pháp lo ngại rằng, quyết định đơn phương này có thể làm gia tăng căng thẳng trong nội bộ NATO. “Trong khi EU đang hướng đến một chính sách quốc phòng độc lập hơn, động thái của Anh có thể gây ra sự xáo trộn về mặt chiến lược”, ông nhận định.

Hiện nay, đã có hai phần ba số thành viên NATO đạt ngưỡng chi tiêu quốc phòng 2% GDP theo yêu cầu của liên minh. Tuy nhiên, trước tình hình chiến sự tại Ukraine và áp lực từ Tổng thống Mỹ Donald Trump, mức đóng góp 2% dường như không còn đủ. Người đứng đầu Nhà Trắng đã nhiều lần nhấn mạnh rằng, các đồng minh châu Âu phải tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP nếu muốn tiếp tục nhận được sự bảo vệ từ Mỹ. Trong bối cảnh này, quyết định tăng chi tiêu quốc phòng của Anh không chỉ là một động thái quân sự mà còn là một tín hiệu chính trị: London muốn đảm bảo vị trí trong cuộc chơi lớn, đặc biệt khi nước Mỹ đang ngày càng đặt ra những yêu cầu khắt khe hơn đối với các đồng minh.

Tuy nhiên, quyết định của Anh không diễn ra trong khoảng trống chính trị. Nó phản ánh những thay đổi sâu sắc trong cấu trúc an ninh toàn cầu. Khi Mỹ ngày càng tập trung vào cạnh tranh với Trung Quốc ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, châu Âu buộc phải chứng tỏ khả năng tự chủ chiến lược. Tăng chi tiêu quốc phòng là một cách để London duy trì ảnh hưởng, tránh bị gạt ra ngoài lề trong các cuộc thảo luận an ninh xuyên Đại Tây Dương.

Một nhà phân tích từ Viện Brookings nhận định: “Đây là một canh bạc lớn. Nếu thành công, Anh sẽ có vị thế mạnh hơn trong các cuộc đàm phán an ninh. Nhưng nếu thất bại, nước này có thể chỉ đơn thuần trở thành một đối tác cấp dưới trong liên minh với Mỹ”.

Bên cạnh những tranh luận về an ninh, bài toán ngân sách cũng trở thành một vấn đề lớn. Để có đủ nguồn lực tài chính cho kế hoạch này, Chính phủ Anh quyết định cắt giảm viện trợ quốc tế từ 0,5% xuống 0,3% GDP. Động thái này ngay lập tức vấp phải làn sóng phản đối từ các tổ chức nhân đạo và một bộ phận trong Công đảng. Giám đốc điều hành CARE International UK Helen McEachern bày tỏ sự thất vọng: “Chúng ta đang đánh đổi sinh mạng của những người dễ bị tổn thương nhất để tăng chi tiêu quân sự sao?”.

Tuy nhiên, một số chuyên gia lại có góc nhìn khác. Giáo sư Paul Dibb, cựu cố vấn quốc phòng Anh, cho rằng, trong bối cảnh an ninh toàn cầu đầy biến động, việc ưu tiên sức mạnh quân sự là điều không thể tránh khỏi.

“Dù gây tranh cãi, quyết định này cho thấy London sẵn sàng điều chỉnh chính sách để bảo vệ lợi ích quốc gia”, ông nhận xét. Không chỉ dừng lại ở vấn đề ngân sách, quyết định này còn thể hiện tham vọng ngoại giao lớn hơn của Thủ tướng Keir Starmer. Ông đang đặt cược vào việc xây dựng lại mối quan hệ đặc biệt với Mỹ. Trước một Tổng thống Donald Trump khó đoán, ông hy vọng Anh có thể chứng minh rằng mình là một đồng minh đáng tin cậy, sẵn sàng chia sẻ gánh nặng an ninh và thậm chí đóng vai trò như một cầu nối giữa Mỹ và châu Âu. Tuy nhiên, chiến lược này không phải không có rủi ro.

Một nhà phân tích chính trị tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Chatham House cảnh báo: “Nếu Tổng thống Donald Trump thay đổi chính sách đối ngoại hoặc có động thái cắt giảm vai trò của NATO, thì nỗ lực này của Thủ tướng Keir Starmer có thể trở nên vô nghĩa”.

Bên cạnh lĩnh vực quốc phòng, Anh cũng đang tìm cách mở rộng hợp tác với Mỹ trong lĩnh vực công nghệ và thương mại, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và an ninh mạng. Một quan chức cấp cao Anh cho biết: “Chúng tôi không chỉ muốn được xem là đối tác quốc phòng tin cậy, mà còn muốn trở thành đồng minh chiến lược của Mỹ trong kỷ nguyên công nghệ mới”. Điều này cho thấy London không chỉ muốn nâng cao vị thế quân sự, mà còn tìm cách giữ vững tầm ảnh hưởng của mình trong các lĩnh vực công nghệ quan trọng của thế kỷ XXI. Tuy nhiên, không phải ai cũng ủng hộ hướng đi này. Giới doanh nghiệp Anh cũng quan tâm đến tác động của quyết định này. Một số tập đoàn công nghiệp quốc phòng như BAE Systems và Rolls-Royce hoan nghênh kế hoạch này, coi đây là cơ hội mở rộng sản xuất và tăng cường xuất khẩu vũ khí. Nhưng nhiều doanh nghiệp ngoài lĩnh vực quốc phòng lại lo lắng về khả năng chính phủ cắt giảm hỗ trợ cho các ngành công nghiệp khác để bù đắp chi tiêu quân sự.

Một chủ doanh nghiệp nhỏ tại Manchester đặt câu hỏi: “Chúng ta có đang đặt cược toàn bộ nền kinh tế vào quân sự không?”. Ngoài ra, dư luận Anh cũng có những phản ứng trái chiều. Một số người cho rằng tăng chi tiêu quốc phòng là cần thiết để duy trì ảnh hưởng quốc tế, nhưng cũng có những ý kiến cho rằng chính phủ nên tập trung vào các vấn đề kinh tế và xã hội trong nước thay vì ưu tiên quân sự. Một nhà hoạt động xã hội ở London đặt câu hỏi: “Chúng ta có thực sự cần một ngân sách quốc phòng lớn hơn khi nền kinh tế vẫn đang gặp khó khăn?”.

Rốt cuộc, quyết định tăng ngân sách quốc phòng của Thủ tướng Keir Starmer không chỉ là một sự điều chỉnh về tài chính mà còn là phép thử lớn về khả năng lãnh đạo của ông trong một thế giới ngày càng bất ổn. Nó thể hiện sự thích ứng với bối cảnh địa chính trị mới, nhưng cũng đặt ra những câu hỏi lớn về chiến lược dài hạn của Anh. Nếu thành công, London có thể củng cố vai trò trung tâm trong liên minh phương Tây, trở thành một mắt xích quan trọng trong chiến lược an ninh của Mỹ, và thậm chí là một động lực thúc đẩy châu Âu tăng cường năng lực phòng thủ.

Trong viễn cảnh này, Anh sẽ không chỉ là một đối tác chiến lược mà còn có tiếng nói mạnh mẽ hơn trong các vấn đề an ninh toàn cầu. Những lợi ích kinh tế từ hợp tác quân sự, xuất khẩu vũ khí và công nghệ quốc phòng cũng có thể giúp nước này duy trì tăng trưởng trong bối cảnh kinh tế hậu Brexit vẫn còn nhiều biến động. Nhưng nếu thất bại, Anh có nguy cơ bị kẹt giữa Mỹ và châu Âu, trở thành một quốc gia vừa không có đủ nguồn lực tự chủ, vừa không nhận được sự hỗ trợ toàn diện từ một bên nào. Mỹ có thể vẫn tiếp tục đặt ra các yêu cầu khắt khe hơn về chi tiêu quốc phòng, trong khi châu Âu có thể xa dần London và tập trung vào các sáng kiến phòng thủ độc lập. Khi đó, quyết định tăng chi tiêu quân sự có thể trở thành một gánh nặng hơn là một lợi thế.

Liệu Thủ tướng Keir Starmer đang chơi một ván bài khôn ngoan hay chỉ là người đặt cược vào một tương lai đầy rủi ro? Lịch sử chính trị thế giới đã chứng kiến nhiều nhà lãnh đạo đặt cược lớn vào các chiến lược địa chính trị, nhưng không phải ai cũng chiến thắng. Và quan trọng hơn, người dân Anh có sẵn sàng đánh đổi các ưu tiên trong nước – từ phúc lợi xã hội, giáo dục đến đầu tư hạ tầng – để theo đuổi một vị thế lớn hơn trên sân khấu quốc tế? Những quyết định trong vài năm tới sẽ là câu trả lời rõ nhất cho câu hỏi này.

Đặng Hà