Khi sông Tô Lịch 'hồi sinh'

Sông Tô Lịch dài hơn 14km là dòng chảy mang đậm dấu tích văn hóa, lịch sử của Thăng Long - Hà Nội. Nhưng trong nhiều năm qua, Tô Lịch trở thành một trong những dòng sông ô nhiễm nặng nhất Hà Nội. Từng có hơn 300 cửa xả nước thải đổ vào, mỗi ngày sông tiếp nhận khoảng 150.000m³ nước thải sinh hoạt và công nghiệp chưa qua xử lý, khiến nước sông đen kịt, bốc mùi hôi thối. Trong nhiều năm qua, dù Thành phố đã có nhiều nỗ lực cải tạo nhưng tất cả đều chưa mang lại kết quả bền vững, khiến mục tiêu “hồi sinh” sông Tô Lịch tưởng chừng bất khả thi.

Thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại cuộc làm việc tháng 11-2024, Thành phố đã xác định quyết tâm đưa sông Tô Lịch trở lại trong xanh trong dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trên cơ sở đó, Thành phố đã huy động tổng lực, triển khai đồng bộ các giải pháp. Trong đó, 245 cửa xả dọc sông đã được thu gom dẫn nước thải về Nhà máy Xử lý nước thải Yên Xá để xử lý. Hệ thống đập dâng cũng đã được xây dựng giúp duy trì mực nước sông, tạo dòng chảy ổn định. Đặc biệt, việc bổ cập nước hồ Tây qua hệ thống ống cống có đường kính 1,2m cho sông Tô Lịch đã tạo bước đột phá cho dự án này. Dòng sông trong xanh hơn và giảm hẳn mùi khó chịu, hứa hẹn sẽ sớm tái hiện hình ảnh nên thơ ngày xưa: “Nước sông Tô vừa trong vừa mát/ Em ghé thuyền đỗ sát thuyền anh...”.

Như vậy, chỉ trong chưa đầy một năm, Hà Nội đã đạt được những kết quả vượt bậc trong xử lý ô nhiễm sông Tô Lịch, một bài toán hóc búa suốt nhiều năm qua. Thành công này là kết quả của quyết tâm chính trị trong giải quyết việc lớn, việc khó. Mặt khác, trong dự án này, sự phối hợp đồng bộ, hiệu quả giữa các sở, ngành, các địa phương, sự ủng hộ của người dân và hiệu quả trong triển khai đồng thời các giải pháp (bổ cập nước mới, xây dựng đập dâng, nạo vét bùn đọng, thu gom nước thải, đặc biệt là sự xuất hiện của Nhà máy Xử lý nước thải Yên Xá...) là yếu tố then chốt.

Theo Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), lượng nước thải sinh hoạt tại đô thị hiện vào khoảng 9 triệu m³/ngày, nhưng chỉ có chưa đầy 17% được xử lý, phần còn lại xả thẳng ra sông, kênh, ao hồ. Áp lực xử lý ô nhiễm môi trường đối với sông, hồ ở các đô thị ngày càng lớn. Do đó, việc xử lý thành công ô nhiễm môi trường sông Tô Lịch là bài học kinh nghiệm quý giá trong việc xử lý ô nhiễm môi trường sông, hồ. Đối với Hà Nội, thành công trong dự án sông Tô Lịch còn mở ra cơ hội hồi sinh 3 con sông nội đô còn lại gồm sông Kim Ngưu, sông Lừ và sông Sét, và cả những dòng sông vùng ven cũng đang ô nhiễm rất nghiêm trọng như sông Nhuệ - Đáy, sông Cầu Bây, sông Tích... Rộng hơn, đây còn là bài học về cách làm trong việc xử lý các vấn đề ô nhiễm môi trường phức tạp khác và cũng không kém phần cấp thiết, ví dụ như như ô nhiễm không khí...

Dự án xử lý ô nhiễm sông Tô Lịch kéo dài suốt nhiều năm, đến nay mới ghi nhận những kết quả khác biệt, cho thấy mức độ phức tạp, tốn kém và khó khăn khi để môi trường rơi vào tình trạng ô nhiễm. Cho nên, đây còn là lời nhắc nhở về tầm quan trọng phải thực hiện nghiêm Luật Bảo vệ môi trường. Chúng ta phải ưu tiên bảo vệ môi trường, phải ngăn chặn ô nhiễm môi trường từ sớm, từ xa và “từ gốc” - thay vì chi phí tốn kém và loay hoay khắc phục “từ ngọn” như hiện nay.

Minh Nguyệt