Khi sự thật phải trả giá bằng mạng sống

Các nhà báo đưa tin về cuộc xung đột ở Gaza. Ảnh: UN News

Trong suốt hơn một năm rưỡi qua, thế giới đã chứng kiến cuộc xung đột leo thang tại Gaza.

Theo Bộ Y tế của vùng lãnh thổ Palestine, cuộc xung đột này đã cướp đi sinh mạng của hơn 50.000 người, và gần như toàn bộ 2,3 triệu cư dân nơi đây đã bị buộc phải di tản nhiều lần. Các nhà báo Palestine tại địa phương là những người duy nhất có thể cung cấp cái nhìn quan trọng về những gì đang diễn ra ở Gaza cho cộng đồng quốc tế. Nhưng theo Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ), cuộc xung đột đã biến vùng đất nhỏ bé này trở thành một trong những nơi nguy hiểm nhất thế giới đối với các nhà báo.

Nhà báo người Palestine, Sami Shehada đã mất một chân trong một cuộc tấn công ở Gaza. Ảnh: UN News

Những cái chết đau thương

Nhiều nhà báo đã thiệt mạng trong khi đang tác nghiệp hoặc bị tấn công trực tiếp tại nơi cư trú. Ngày 31-7-2024, hai phóng viên của kênh Al Jazeera, Ismail al-Ghoul và Rami al-Rifi, đã thiệt mạng khi xe của họ bị trúng không kích tại trại tị nạn al-Shati, phía tây thành phố Gaza. Cả hai đều mặc áo ghi rõ “PRESS” và xe có dấu hiệu nhận diện báo chí.

Trước đó, vào tháng 1-2024, Hamza al-Dahdouh, con trai của trưởng văn phòng Al Jazeera tại Gaza, cùng đồng nghiệp Mustafa Thuraya, đã bị giết trong một cuộc không kích khi đang di chuyển gần khu vực al-Mawasi, nơi được Israel chỉ định là “vùng an toàn”. Cả hai đang trên đường phỏng vấn người dân bị di dời do các cuộc tấn công trước đó.

Một trường hợp khác là Yahya Sobeih, một nhà báo tự do, được biết đến với các tin tức về cuộc sống hàng ngày và các vấn đề nhân đạo tại Gaza. Ngày 7-5- 2025, anh thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel nhằm vào khu chợ đông đúc ở khu phố Al-Rimal, Gaza City. Điều đau lòng là cái chết của anh xảy ra chỉ vài giờ sau khi anh đón con gái chào đời.Mới đây, ngày 13-5-2025, Hassan Aslih, Giám đốc của Alam24 News Agency, một phóng viên ảnh nổi tiếng với hơn một triệu người theo dõi trên mạng xã hội, đã thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel nhắm vào Bệnh viện Nasser ở Khan Yunis, nơi anh đang điều trị vết thương từ một cuộc tấn công trước đó vào lều báo chí gần bệnh viện.

Gần đây nhất, Hassan Majdi Abu Warda, giám đốc hãng tin Barq Gaza, cùng một số thành viên trong gia đình đã thiệt mạng khi nhà của họ bị trúng đạn trong vụ không kích tại khu phố Jabalia Nazla ở phía bắc Gaza. Văn phòng này đã lên án việc Israel ám sát có hệ thống các phóng viên Palestine tại Gaza, đồng thời kêu gọi các tổ chức nhân quyền và truyền thông “lên án những tội ác có hệ thống này nhằm vào các nhà báo Gaza”.

Các nhà báo và các tổ chức tự do báo chí lên tiếng yêu cầu quyền tự do cho các nhà báo hoạt động tại Gaza. Ảnh: Anadolu

Môi trường làm việc nguy hiểm và thiếu bảo vệ

Israel cấm các nhà báo quốc tế vào Gaza, buộc các phóng viên địa phương phải đưa tin trong điều kiện cực kỳ nguy hiểm mà không có sự bảo vệ nào. Họ không chỉ đối mặt với nguy cơ bị không kích mà còn phải chịu đựng tình trạng thiếu thốn lương thực, nước sạch, điện, thuốc men, phương tiện liên lạc. Nhiều nhà báo đã mất người thân, bạn bè và cả nhà cửa. Áp lực nội bộ tại Gaza càng khiến môi trường làm việc của họ trở nên khắc nghiệt hơn. “Rất khó để diễn tả cảm giác khi ở Gaza. Tiếng bom nổ liên tục, số người thiệt mạng quá nhiều, không thể nói hết bằng lời”, Safinaz al Louh, một nhà báo tự do tại Gaza, chia sẻ với DW hồi tháng 1-2025. Cô đã mất người anh trai là một quay phim trong cuộc xung đột.

Một nhà báo Palestine khác, Salma al Qaddoumi, cho biết việc liên tục bị di dời và chia cắt với gia đình trong suốt 15 tháng chiến sự là một thử thách vô cùng khó khăn. “Vì việc di tản diễn ra liên tục, bạn vừa ổn định ở một nơi thì lại phải bắt đầu lại từ đầu, trong khi biết rõ rằng không nơi nào là thực sự an toàn”, Al Qaddoumi chia sẻ qua WhatsApp từ Gaza. Cô đã bị thương khi đang tác nghiệp tại phía nam Gaza trong khi người đồng nghiệp đi cùng thiệt mạng.

Không những thế, các nhà báo hoạt động tại Gaza còn bị cáo buộc là khủng bố. Ngày 24-3, Shabat, một phóng viên 23 tuổi của kênh Al Jazeera Mubasher, đã thiệt mạng trong cuộc không kích nhắm vào xe hơi của anh tại Beit Lahiya, một thành phố ở miền bắc Gaza. Trong tuyên bố, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho biết họ đã “loại bỏ” Shabat, cáo buộc anh là một “tay súng bắn tỉa khủng bố”, điều mà cả Shabat và Al Jazeera trước đó đều phủ nhận. Sau cái chết của Shabat, Al Jazeera đã lên án mạnh mẽ vụ việc, gọi đây là vụ ám sát phóng viên của họ. Họ cũng kêu gọi cộng đồng quốc tế lên án việc Israel “giết hại có hệ thống các nhà báo”.

Đám tang của phóng viên truyền hình Palestine Mohamed Abu Hatab, người đã thiệt mạng trong cuộc xung đột tại Gaza. Ảnh: AFP

Kêu gọi hành động từ cộng đồng quốc tế

Các tổ chức bảo vệ quyền tự do báo chí như RSF và CPJ đã lên án mạnh mẽ các vụ tấn công nhằm vào nhà báo tại Gaza và kêu gọi Israel phải chịu trách nhiệm. CPJ đã kêu gọi điều tra liệu Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) có cố tình giết các nhà báo hay không. Tổ chức phi lợi nhuận này đã công bố một báo cáo vào tháng 2-2025, ghi nhận ít nhất 13 trường hợp tại Gaza và Lebanon trong đó các nhà báo “bị nhắm mục tiêu có chủ đích” bởi Israel, đồng thời cho biết họ đang điều tra thêm các vụ cố ý giết người. IDF đã bác bỏ các cáo buộc của CPJ trong một tuyên bố gửi đến DW, khẳng định rằng họ “chưa bao giờ và sẽ không bao giờ cố tình nhắm mục tiêu vào các nhà báo”.

Các tổ chức bảo vệ quyền tự do báo chí cũng yêu cầu cộng đồng quốc tế can thiệp để bảo vệ các nhà báo và đảm bảo quyền tiếp cận thông tin trong khu vực xung đột. Tình hình tại Gaza đặt ra một thách thức nghiêm trọng đối với tự do báo chí và quyền được thông tin của công chúng. Việc các nhà báo bị giết hại không chỉ là một bi kịch cá nhân mà còn là một đòn giáng mạnh vào nỗ lực đưa tin trung thực và khách quan về cuộc xung đột đang diễn ra. Trong bối cảnh này, việc bảo vệ các nhà báo và đảm bảo quyền tự do báo chí trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Cộng đồng quốc tế cần hành động quyết liệt để ngăn chặn các hành động bạo lực nhằm vào giới truyền thông và đảm bảo rằng những người đưa tin từ các khu vực xung đột có thể làm việc trong điều kiện an toàn.

Hiện, các nhà báo Palestine địa phương vẫn là lực lượng chính đưa tin về cuộc xung đột tại Gaza. Cho đến nay, chính phủ Israel vẫn duy trì lệnh cấm các nhà báo nước ngoài vào Gaza. Quân đội Israel chỉ cho phép một số nhà báo nước ngoài và Israel vào Gaza trong các chuyến đi do quân đội tổ chức, vốn được kiểm soát chặt chẽ và không cho phép di chuyển độc lập. Bất chấp những lời kêu gọi từ giới truyền thông và các tổ chức tự do báo chí quốc tế yêu cầu được tiếp cận không giới hạn, Tòa án Tối cao Israel hiện vẫn chưa đưa ra phán quyết về đơn kiến nghị của Hiệp hội Báo chí Nước ngoài tại Israel và các vùng lãnh thổ Palestine yêu cầu quyền tiếp cận độc lập đối với báo chíquốc tế.

AN BÌNH