'Khiên 3 lớp' giúp người tiêu dùng mua sắm trực tuyến an toàn dịp cuối năm

Dịp cao điểm của mùa mua sắm cuối năm, khoảng thời gian sẽ có hàng triệu giao dịch trực tuyến mỗi ngày, đã bắt đầu. Đây cũng là lúc tội phạm mạng hoạt động mạnh nhất, với những thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi, không ngừng biến đổi khiến cho không ít người tiêu dùng rất khó nhận diện để có thể phòng tránh được.

Với mục đích lan tỏa kiến thức an toàn số tới cộng đồng sáng tạo nội dung và từ đó góp phần để mỗi người dân đều là một người mua sắm thông minh, biết cách tự bảo vệ mình trên không gian mạng, chiều ngày 27/11, tại Hà Nội, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia – NCA phối hợp cùng TikTok tổ chức tọa đàm “Nhận diện bẫy lừa - An tâm mua sắm”.

Tọa đàm là một hoạt động trong khuôn khổ Chiến dịch “Chống lừa đảo trực tuyến năm 2025” do Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - A05 (Bộ Công an) chủ trì triển khai trên quy mô toàn quốc từ tháng 10 đến tháng 12.

Phó Tổng Thư ký kiêm Chánh Văn phòng NCA Vũ Duy Hiền phát biểu tại tọa đàm “Nhận diện bẫy lừa - An tâm mua sắm” diễn ra chiều ngày 27/11 tại Hà Nội.

Trong chia sẻ mở đầu sự kiện, ông Vũ Duy Hiền, Phó Tổng Thư ký kiêm Chánh Văn phòng NCA cho hay, phòng chống lừa đảo trực tuyến, nhận diện bẫy lừa không chỉ là việc của cơ quan chức năng, mà còn là trách nhiệm của toàn bộ hệ sinh thái số, từ các nền tảng, đơn vị thanh toán, nhà bán hàng, nhà sáng tạo nội dung, doanh nghiệp công nghệ cho tới mỗi người dùng.

“Với vai trò là tổ chức xã hội - nghề nghiệp trong lĩnh vực an ninh mạng, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia xác định rõ trách nhiệm đồng hành cùng Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng trong bảo vệ người tiêu dùng trên không gian mạng”, ông Vũ Duy Hiền nhấn mạnh.

Trao đổi tại tọa đàm, ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng Ban Nghiên cứu, tư vấn, phát triển công nghệ và Hợp tác quốc tế của NCA chỉ ra một nghịch lý của kỷ nguyên số, đó là: “Chưa bao giờ việc mua sắm và thanh toán lại tiện lợi đến vậy, nhưng cũng chưa bao giờ tài sản của người dân lại có thể bị đánh cắp nhanh chóng chỉ sau một lần bất cẩn”.

Theo ông Sơn, các hình thức lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi. Không những thế, đối tượng lừa đảo còn tận dụng mạnh mẽ công nghệ, đặc biệt là AI và Deepfake để giả mạo gương mặt, giọng nói người thân nhằm thao túng cảm xúc, lợi dụng lòng tin, lòng tham hoặc nỗi sợ hãi của nạn nhân.

Chuyên gia Vũ Ngọc Sơn chia sẻ về 3 nhóm giải pháp cần tập trung để phòng chống hiệu quả trước các bẫy lừa đảo trực tuyến.

Để đối phó với những chiếc bẫy vô hình nhưng gây thiệt hại hữu hình kể trên, chuyên gia Vũ Ngọc Sơn cho rằng Việt Nam cần triển khai đồng bộ “Khiên 3 lớp” gồm hành lang pháp lý đủ mạnh, công nghệ phòng vệ hiệu quả và kỹ năng số phổ cập đến người dân.

Ở trụ cột pháp lý, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 nghiêm cấm tuyệt đối việc đánh cắp, mua bán hay trao đổi trái phép dữ liệu cá nhân, nhằm ngăn chặn tận gốc tình trạng lộ lọt thông tin – yếu tố khiến tội phạm có thể tiếp cận người dân bằng các cuộc gọi “đúng tên, đúng tuổi”.

Trong dự thảo Luật An ninh mạng 2025, nội dung về an ninh dữ liệu tiếp tục được xác định là trọng tâm, đồng thời luật nghiêm cấm hành vi sử dụng công nghệ để giả mạo thông tin, hình ảnh, giọng nói hoặc làm nhái sản phẩm và thương hiệu.

Bên cạnh khung pháp lý trong nước, Việt Nam đã tích cực thúc đẩy hợp tác quốc tế nhằm ngăn chặn tội phạm xuyên biên giới, mở rộng “lớp khiên” bảo vệ người dùng ra ngoài biên giới quốc gia. Đây cũng là một nền tảng quan trọng để xây dựng môi trường mạng an toàn, lành mạnh.

Về trụ cột công nghệ, chuyên gia NCA đánh giá: Các ngân hàng và tổ chức tài chính đã triển khai các biện pháp xác thực nhiều lớp như mật khẩu, OTP, sinh trắc học và phân tích hành vi nhằm phát hiện giao dịch bất thường.

Hệ thống kết nối cảnh báo tài khoản phạm tội giữa các ngân hàng với Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước bước đầu giúp kịp thời ngăn chặn các giao dịch đáng ngờ và thu hồi tài sản cho người dân. Cùng với đó, người dùng đã có thể chủ động bảo vệ mình bằng các công cụ phát hiện đường link và phần mềm độc hại như nTrust do NCA phát hành.

Chuyên gia NCA đề nghị người tiêu dùng rèn luyện phản xạ an toàn khi mua sắm online thông qua nguyên tắc "3 Không - 2 Nhanh".

Nhấn mạnh trụ cột kỹ năng là yếu tố giữ vai trò quan trọng nhất, chuyên gia NCA cũng nhấn mạnh yêu cầu phải nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua phong trào “Bình dân học vụ số”. Cụ thể, mỗi người dân cần trang bị cho mình kiến thức như một “liều vaccine số”, thay vì chờ bị lừa rồi mới cảnh tỉnh.

“Cẩm nang An ninh mạng” do NCA biên soạn là một trong những nguồn tài liệu đáng tin cậy giúp người dùng nhận biết các hình thức lừa đảo và cách phòng tránh. Thế hệ trẻ, với sự am hiểu công nghệ, cũng được khuyến khích hướng dẫn ông bà, cha mẹ nhằm lan tỏa kỹ năng an toàn mạng trong cộng đồng.

Chuyên gia NCA lưu ý thêm, người tiêu dùng cần rèn luyện phản xạ an toàn thông qua nguyên tắc “3 Không – 3 Nhanh”, gồm không tin tưởng tuyệt đối kể cả khi video call, không cài ứng dụng từ liên kết lạ và không chuyển tiền khi chưa xác thực; nhanh tra cứu khi nhận được thông tin đáng ngờ, nhanh ngắt kết nối khi bị đe dọa hoặc thao túng và nhanh báo cáo tới cơ quan chức năng khi phát sinh sự cố.

“An toàn không đến từ may mắn mà đến từ sự hiểu biết và chủ động. Khi hành lang pháp lý, công nghệ phòng vệ và kỹ năng người dùng được kết hợp đồng bộ, tấm “khiên 3 lớp” mới phát huy hiệu quả. Khi mỗi người dân trở thành một điểm chốt an toàn, không gian mạng sẽ trong sạch hơn, để chúng ta có thể thật sự “an tâm mua sắm” trong kỷ nguyên số”, chuyên gia NCA nhấn mạnh.