Khiếu nại, tố cáo đúng luật

Luật sư Ngô Văn Định, Phó Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật, Hội Luật gia tỉnh Đồng Nai

Để giúp bạn đọc nắm rõ hơn các quy định của pháp luật liên quan đến khiếu nại, tố cáo, phóng viên Báo và Phát thanh, Truyền hình Đồng Nai đã có cuộc trao đổi với Luật sư Ngô Văn Định, Phó Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật, Hội Luật gia tỉnh Đồng Nai về nội dung này.

Là người thường xuyên phối hợp, hỗ trợ Báo và Phát thanh, Truyền hình Đồng Nai trong việc tiếp công dân và tư vấn pháp luật miễn phí, theo luật sư, hiện nay người dân còn gặp những hạn chế gì trong việc trình bày và soạn thảo đơn khiếu nại, tố cáo?

- Trước hết, nhiều người chưa nắm được cấu trúc cơ bản của một lá đơn hợp lệ. Có người chỉ viết vài dòng ngắn gọn, chung chung, không nêu rõ vụ việc gì, ai là người bị khiếu nại hay bị tố cáo. Có trường hợp đơn quá dài dòng, lan man, không đi vào trọng tâm.

Có trường hợp không phân biệt được đâu là khiếu nại, đâu là tố cáo, dẫn đến việc “vừa khiếu vừa tố” trong cùng một đơn, gây khó khăn cho việc phân loại, xử lý. Ví dụ, một người dân ở xã Trảng Bom trình bày việc bị thu hồi đất chưa thỏa đáng (khiếu nại), nhưng trong cùng đơn lại tố cán bộ có hành vi “cố tình gây khó dễ” mà không có chứng cứ cụ thể (tố cáo). Trong đơn còn có nội dung kiến nghị… Khi đơn không rõ nội dung chính, cơ quan chức năng khó xử lý đúng thẩm quyền.

Một hạn chế nữa là nhiều trường hợp không cung cấp hoặc không có chứng cứ đi kèm. Đơn chỉ mang tính chất phản ánh cảm tính, không có giấy tờ liên quan, không ghi rõ thời gian, địa điểm, đối tượng... dẫn đến việc xử lý bị chậm hoặc không đủ căn cứ xem xét. Một số người viết đơn theo cảm xúc, dùng lời lẽ bức xúc, xúc phạm, quy chụp, điều này không những làm giảm tính thuyết phục của đơn mà còn có thể vi phạm pháp luật nếu đi quá giới hạn.

Đại diện Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai (trái) tiếp và tư vấn pháp luật miễn phí cho người dân tại Báo và Phát thanh, Truyền hình Đồng Nai. Ảnh: Kim Liễu

Pháp luật quy định khiếu nại và tố cáo phân biệt như thế nào, thưa luật sư?

- Khiếu nại là quyền của cá nhân, tổ chức khi quyết định hoặc hành vi của cơ quan nhà nước ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Người dân khiếu nại để yêu cầu xem xét lại nhằm bảo vệ quyền lợi của bản thân.

Còn tố cáo là hành động của công dân khi phát hiện cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật (như: tham nhũng, nhận hối lộ, lạm quyền...). Việc tố cáo với mục đích là báo cáo vi phạm để bảo vệ lợi ích công cộng hoặc của Nhà nước.

Theo luật sư, ai là người có thẩm quyền tiếp nhận và giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo?

- Người có thẩm quyền tiếp nhận và giải quyết khiếu nại, tố cáo là các cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật. Thông thường, đối với khiếu nại liên quan đến quyết định hành chính, người dân gửi đơn đến cơ quan đã ban hành quyết định hoặc cơ quan cấp trên trực tiếp của cơ quan đó. Đối với tố cáo, người dân gửi đến cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm như: cơ quan thanh tra, cơ quan điều tra, hoặc ủy ban kiểm tra.

Thời gian giải quyết khiếu nại, tố cáo được quy định ra sao; trong trường hợp quá hạn mà không được giải quyết thì người dân cần làm gì, thưa luật sư?

- Theo quy định pháp luật hiện hành, thời gian giải quyết cụ thể, với đơn khiếu nại, thời gian giải quyết trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn. Nếu vụ việc phức tạp, có thể gia hạn tối đa thêm 15 ngày. Đơn tố cáo giải quyết trong thời gian 30-60 ngày, tùy theo mức độ phức tạp của vụ việc.

Nếu quá thời hạn mà người dân không nhận được trả lời hoặc thấy kết quả không thỏa đáng thì có quyền gửi đơn khiếu nại tiếp lên cấp trên hoặc khởi kiện ra tòa án hành chính. Điều này rất quan trọng để đảm bảo quyền lợi của người dân không bị bỏ qua.

Luật sư có thể cho biết trường hợp không đồng ý với kết quả giải quyết khiếu nại, người dân có thể tiếp tục khiếu nại lần 2 hay khởi kiện ra tòa án không?

- Người dân hoàn toàn có quyền khiếu nại lần 2 nếu không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu. Khiếu nại lần 2 gửi lên cơ quan cấp trên trực tiếp của cơ quan đã giải quyết khiếu nại lần đầu.

Ngoài ra, nếu vẫn không hài lòng hoặc cho rằng quyền lợi bị xâm phạm nghiêm trọng, người dân có thể khởi kiện vụ việc hành chính ra tòa án nhân dân để được xét xử.

Pháp luật quy định như thế nào về việc bảo vệ người tố cáo, trường hợp lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống, xúc phạm danh dự người khác hoặc gây rối cơ quan nhà nước thì bị xử lý thế nào, thưa luật sư?

- Pháp luật hiện nay rất chú trọng bảo vệ người tố cáo, nhằm khuyến khích công dân mạnh dạn phát hiện và tố giác sai phạm. Cụ thể: Bảo vệ danh tính người tố cáo. Bảo vệ nơi ở, nơi làm việc, bảo vệ tính mạng và tài sản nếu bị đe dọa. Có thể áp dụng biện pháp bảo vệ khẩn cấp khi người tố cáo bị trả thù, đe dọa.

Ngược lại, nếu ai lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống, bịa đặt, bôi nhọ người khác thì sẽ bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2025 về tội vu khống. Theo đó, người lợi dụng quyền tố cáo để vu khống, bịa đặt, xúc phạm danh dự người khác có thể bị phạt hành chính từ 2-15 triệu đồng; truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng…

Xin cảm ơn luật sư!

Kim Liễu - Bình Hương (thực hiện)