Khoảng 15 triệu người Việt Nam bị mắc các rối loạn về tâm thần

Các bác sỹ Bệnh viện Tâm thần thăm khám, kiểm tra sức khỏe cho bệnh nhân. (Ảnh: Minh Đức/TTXVN)

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc 10 rối loạn tâm thần thường gặp là 14,9% dân số, nghĩa là có khoảng 15 triệu người. Ở trẻ em, các vấn đề sức khỏe tâm thần vào khoảng 12%, tương đương hơn 3 triệu trẻ em có nhu cầu về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần.

Thông tin này được đưa ra tại Hội nghị Tăng cường Hệ thống Chăm sóc Sức khỏe Tâm thần, được tổ chức tại Hà Nội nhân Ngày Sức khỏe Tâm thần Thế giới (10/10).

Ai cũng có thể mắc rối loạn tâm thần

Tại Hội nghị, giáo sư, tiến sỹ Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết hằng năm, các ca tử vong do bệnh không lây nhiễm chiếm khoảng 74% các ca tử vong chung trên toàn thế giới. Trong các bệnh không lây nhiễm, vấn đề rối loạn tâm thần rất phổ biến, đang có chiều hướng gia tăng và là nguyên nhân dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe khác.

Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, năm 2019, Tổ chức Y tế Thế giới ước tính cứ 8 người thì có 1 người bị rối loạn tâm thần, trong đó rối loạn lo âu và trầm cảm là phổ biến nhất.

Đại dịch COVID-19 đã gây ra một cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần toàn cầu, làm trầm trọng thêm tình trạng căng thẳng cấp tính, mạn tính và phá hủy sức khỏe tâm thần của hàng triệu người. Vào năm 2020, số người bị rối loạn lo âu và trầm cảm đã tăng lên đáng kể vì đại dịch COVID-19.

Một thực trạng nữa là nhiều người bị rối loạn tâm thần không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc hiệu quả, làm gia tăng khoảng trống điều trị cho các vấn đề sức khỏe tâm thần. Chỉ khoảng 29% số người bị rối loạn tâm thần và chỉ 1/3 số người bị trầm cảm được chăm sóc sức khỏe tâm thần chính thức.

"Đây là hậu quả trực tiếp của tình trạng đầu tư dưới mức cơ bản, bởi vì các quốc gia chi trung bình chỉ khoảng 2% ngân sách y tế cho sức khỏe tâm thần," Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc 10 rối loạn tâm thần thường gặp là 14,9% dân số. Tuy nhiên, đa số người dân cho rằng rối loạn tâm thần chỉ là tâm thần phân liệt, dân gian thường gọi là điên. Thực tế, tỷ lệ tâm thần phân liệt là 0,47% dân số trong khi trầm cảm, lo âu chiếm tới 5-6% dân số, còn lại là các rối loạn tâm thần khác như rối loạn cảm xúc lưỡng cực, rối loạn tâm thần liên quan tới sử dụng rượu bia, ma túy và các chất gây nghiện khác...

Ở trẻ em, các vấn đề sức khỏe tâm thần vào khoảng 12%, tương đương hơn 3 triệu trẻ em có nhu cầu về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần.

"Ai cũng có thể mắc rối loạn tâm thần, ít nhất là ở một giai đoạn, thời điểm nào đó của cuộc đời," Thứ trưởng Trần Văn Thuấn khẳng định.

Nâng cao sức khỏe tâm thần

Theo giáo sư, tiến sỹ Trần Văn Thuấn, phòng ngừa và nâng cao sức khỏe tâm thần là trách nhiệm của mỗi người dân, gia đình, cộng đồng, chính quyền và các ban, ngành, đoàn thể từ Trung ương đến địa phương cùng các tổ chức xã hội, thông qua các giải pháp như nâng cao nhận thức, thực hiện các hành vi lành mạnh ở mỗi cá nhân, bảo đảm an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, dự phòng và xử lý tốt các thiên tai, thảm họa...

Thời gian qua, mặc dù đạt được những kết quả khả quan nhưng công tác chăm sóc sức khỏe tâm thần vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Tuyến huyện hầu như không cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh nội trú về tâm thần; việc lồng ghép chăm sóc sức khỏe tâm thần trong chăm sóc sức khỏe chung, nhất là chăm sóc sức khỏe ban đầu còn nhiều hạn chế. Hầu như chỉ cơ sở chuyên khoa tâm thần cung cấp dịch vụ, hầu hết các bệnh viện chuyên khoa như nhi, sản-nhi, lão khoa không có khoa tâm thần. Nguồn nhân lực chăm sóc sức khỏe tâm thần còn thiếu và phân bổ không đồng đều trên các vùng trong cả nước...

GS.TS Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế phát biểu tại hội thảo. (Nguồn: Bộ Y tế)

Hiện có 2 bệnh viện tâm thần ở tuyến trung ương là Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 cùng với Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia. Tại tuyến tỉnh, 43 tỉnh/thành phố có Bệnh viện tâm thần, số còn lại là khoa tâm thần trong bệnh viện đa khoa và trung tâm phòng chống bệnh xã hội của tỉnh.

Tại tuyến quận huyện, có nhiều bác sỹ được tập huấn về công tác sức khỏe tâm thần. Tuyến xã, phường tập trung vào quản lý danh sách người bệnh tâm thần, chủ yếu là cấp thuốc điều trị tâm thần theo chỉ định của tuyến trên, không thực hiện công việc khám, chẩn đoán, kê đơn điều trị rối loạn tâm thần.

Trước những vấn đề sức khỏe tâm thần đang ngày trở nên nghiêm trọng ở Việt Nam, hồi tháng 1/2022, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Kế hoạch Quốc gia Phòng, chống Bệnh không lây nhiễm và Rối loạn Sức khỏe Tâm thần giai đoạn 2022-2025.

Kiểm tra sức khỏe cho bệnh nhân bị rối loạn tâm thần. (Ảnh: Minh Đức/TTXVN)

Mục tiêu chung của Kế hoạch là tăng cường kiểm soát các yếu tố nguy cơ gây bệnh, đẩy mạnh các biện pháp dự phòng, phát hiện sớm và quản lý điều trị để hạn chế sự gia tăng tỷ lệ người tiền bệnh, mắc bệnh, tàn tật và tử vong sớm do các bệnh không lây nhiễm và các bệnh rối loạn sức khỏe tâm thần như: tâm thần phân liệt, động kinh, trầm cảm, sa sút trí tuệ và các rối loạn sức khỏe tinh thần khác nhằm góp phần bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe của nhân dân và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.

Mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể đặt ra là đến 2025, ít nhất 40% người thuộc đối tượng sàng lọc được định kỳ sàng lọc một số rối loạn sức khỏe tâm thần theo hướng dẫn sàng lọc từng bệnh; phát hiện được ít nhất 70% người mắc bệnh tâm thần phân liệt và động kinh, 50% người mắc bệnh trầm cảm, 30% người bị sa sút trí tuệ và một số rối loạn tâm thần khác; quản lý điều trị ít nhất 80% người bệnh tâm thần phân liệt, 70% người bệnh động kinh và 50% người bệnh trầm cảm đã được phát hiện...

Bộ Y tế cũng đang xây dựng riêng một đề án cho lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tâm thần là Đề án Tăng cường Năng lực Hệ thống Chăm sóc Sức khỏe Tâm thần để trình Chính phủ phê duyệt làm cơ sở triển khai công tác chăm sóc sức khỏe tâm thần trong giai đoạn sắp tới./.

(Vietnam+)