Khơi dậy giá trị di sản, kiến tạo tầm vóc mới cho thành phố Hải Phòng

Hải Phòng không chỉ là trung tâm kinh tế, công nghiệp, thương mại lớn của miền Bắc, mà còn sở hữu kho tàng di sản văn hóa đặc sắc bậc nhất cả nước.

Thành phố có hệ thống các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể dày đặc với 3.981 di tích, trong đó có 2 di sản thế giới (di sản thiên nhiên Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà và di sản văn hóa Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc). Cùng với đó là 9 di tích, cụm di tích quốc gia đặc biệt, 257 di tích quốc gia, 722 di tích cấp thành phố và có 33 bảo vật quốc gia. Trong đó nổi bật là Danh lam thắng cảnh Quần đảo Cát Bà, Di tích kiến trúc nghệ thuật và danh thắng Côn Sơn – Kiếp Bạc, An Phụ - Kinh Chủ - Nhẫm Dương, Di tích Bạch Đằng Giang và các di tích kiến trúc nghệ thuật như: đình Kênh, đình Khinh Dao, Nhà hát thành phố...

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào tháng 7/2025

Về di sản văn hóa phi vật thể, Hải Phòng là một trong những địa phương có 2 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh. Đó là Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt (di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại) và Hát Ca trù (di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp) cùng với 24 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 1.289 lễ hội. Toàn thành phố hiện có 48 Nghệ nhân trong lĩnh vực Di sản văn hóa phi vật thể được nhà Nhà nước phong tặng danh hiệu (2 Nghệ nhân nhân dân, 46 nghệ nhân ưu tú); có 96 nghệ sĩ được Nhà nước phong tặng danh hiệu (9 Nghệ sĩ Nhân dân, 87 Nghệ sĩ ưu tú).

Với bề dày lịch sử văn hóa, cùng hệ thống di sản đa dạng nhiều làng nghề truyền thống, các lễ hội độc đáo, đặc sắc, với nhiều loại hình nghệ thuật trình diễn độc đáo, Hải Phòng sở hữu nguồn tài nguyên vô giá, có vai trò đặc biệt quan trọng tạo nền tảng vững chắc, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Khu di tích Bạch Đằng Giang

Những quan điểm chỉ đạo được nêu trong Báo cáo Chính trị tại Đại hội Đảng bộ thành phố Hải Phòng lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030 như “phát triển nhanh và bền vững”, “xây dựng văn hóa và con người Hải Phòng tiên tiến, đậm đà bản sắc” chính là nền tảng để các ngành, địa phương xây dựng chương trình hành động cụ thể, trong đó phát huy giá trị di sản văn hóa được coi là một trụ cột chiến lược.

Theo đó, bà Trần Thị Hoàng Mai, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng nhấn mạnh: Không chỉ lưu giữ lịch sử, những di sản này còn là nguồn lực kinh tế, là “tài nguyên nhân văn” góp phần quan trọng vào phát triển du lịch, dịch vụ và nâng cao thương hiệu Hải Phòng trên bản đồ du lịch quốc tế. Trong những năm qua, thành phố đã dành hàng nghìn tỷ đồng cho trùng tu, tôn tạo di tích, đầu tư hạ tầng giao thông kết nối các điểm di sản, đồng thời đẩy mạnh quảng bá hình ảnh. Nổi bật là chương trình truyền thông di sản Cát Bà trên kênh CNN và các sản phẩm du lịch sáng tạo như sân khấu thực cảnh “Dấu thiêng Hàng Kênh”, ứng dụng công nghệ số trong không gian di sản.

Bà Trần Thị Hoàng Mai, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng phát biểu tại Đại hội Đảng bộ thành phố Hải Phòng lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030

Các di sản, di tích của Hải Phòng đang trở thành điểm đến hấp dẫn du lịch, đóng góp tích cực vào tăng trưởng dịch vụ, thương mại. Nhiều tuyến điểm du lịch được hình thành trên cơ sở khai thác các giá trị di sản văn hóa địa phương như các tuyến du lịch chuyên đề: Danh nhân đất Việt, Danh nhân triều Trần, Dòng thiền phái Trúc Lâm, Con đường khoa cử Việt, Làng nghề; các tuyến du lịch tham quan tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa, cách mạng và tâm linh.

Không chỉ hấp dẫn bởi các điểm đến là di tích lịch sử văn hóa, việc khai thác, phát huy giá trị độc đáo của các lễ hội truyền thống tiêu biểu đặc sắc cũng được thành phố quan tâm. Nếu như các địa phương vùng đồng bằng Bắc bộ, lễ hội thường diễn ra vào dịp đầu năm thì đối với thành phố Hải Phòng, xuân thu nhị kỳ, gần như mùa nào cũng có những lễ hội tiêu biểu đặc sắc. Mùa Xuân là lễ hội tại các di tích lịch sử (lễ hội chùa Côn Sơn, chùa Hào Xá, làng Tiến sĩ Mộ Trạch, Đền Tranh, Đền Xưa – Chùa Giám, Văn Miếu Mao Điền, Vật đình làng Vĩnh Khê; bơi trải làng Ngọ Dương; hội Hát Đúm Thủy Nguyên…); đến mùa Hạ sôi nổi với: Lễ hội Hoa Phượng Đỏ, Lễ hội Chọi Trâu Đồ Sơn, lễ hội du lịch biển Cát Bà, Đồ Sơn; lễ hội Đền Bia, Đền Cao An Phụ; mùa Thu với lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc; mùa Đông với Lễ hội đền Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm...

Lễ kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Hải Phòng (13/5/1955 - 13/5/2025) và Lễ hội Hoa Phượng Đỏ 2025

Theo đó, để biến di sản thành nguồn lực phát triển bền vững, bà Trần Thị Hoàng Mai cho biết, Hải Phòng cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp như quy hoạch và số hóa di sản, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, xây dựng bảo tàng số, lập cơ sở dữ liệu điện tử, gắn mã QR tại các điểm di tích để giới thiệu, quảng bá rộng rãi. Phát triển du lịch đặc thù như xây dựng các tour du lịch trải nghiệm, sân khấu thực cảnh, học hỏi mô hình thành công của Hà Nội, Huế, Hội An nhằm nâng cao sức hấp dẫn của các điểm đến gắn với di sản. Đa dạng hóa nguồn lực đầu tư như thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa, khuyến khích hợp tác công – tư (PPP), tranh thủ nguồn vốn quốc tế để bảo tồn các di sản thế giới. Cuối cùng là gắn di sản với sinh kế cộng đồng, khuyến khích người dân tham gia dịch vụ du lịch, đảm bảo lợi ích kinh tế lan tỏa, đồng thời nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là đội ngũ thuyết minh viên, hướng dẫn viên.

Theo bà Mai, phát huy giá trị di sản không chỉ là giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn là động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội, góp phần hiện thực hóa mục tiêu đưa Hải Phòng trở thành thành phố Cảng xanh, văn minh, hiện đại, xứng đáng với vị thế trung tâm vùng Duyên hải Bắc Bộ.

Tham luận của bà Trần Thị Hoàng Mai, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng tại Đại hội đã hòa cùng dòng chảy ý kiến sôi nổi, tâm huyết của các đại biểu, phản ánh khát vọng chung của Đảng bộ và nhân dân thành phố về một Hải Phòng giàu bản sắc, giàu sức sống. Việc phát huy tiềm năng, lợi thế của các Di sản thế giới và các di tích tiêu biểu trên địa bàn thành phố chính là con đường để Hải Phòng vừa bảo tồn gìn giữ bản sắc văn hóa, vừa tạo ra động lực mới quan trọng để thúc đẩy du lịch, tạo ra sinh kế bền vững cho phát triển kinh tế - xã hội, khẳng định và nâng cao vị thế thành phố Cảng xanh, văn minh, hiện đại, Xứ Đông văn hiến, đất cảng Anh hùng trên trường quốc tế.

Thanh Sơn