Khởi kiện đòi quyền lợi BHXH: Không nên đặt vấn đề ủy quyền cho công đoàn

Nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật và cơ chế bảo vệ quyền lợi của người lao động bị nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, ngày 21/7 dưới sự chỉ đạo của Tổng Liên đoàn lao động và Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, báo Lao Động đã phối hợp tổ chức hội thảo với cùng chủ đề trên.

Hơn 10 năm ròng rã đòi nợ BHXH

Tham gia hội thảo, bà Nguyễn Thị Huyền - Quản đốc Phân xưởng may, Nhà máy Dệt kim Haprosimex (Khu công nghiệp Ninh Hiệp, Gia Lâm, Hà Nội) thuộc Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex đã chia sẻ tình trạng gần 500 công nhân của công ty bị nợ lương và BHXH từ năm 2011. Tính đến trước tháng 3/2023, số tiền Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex nợ BHXH của người lao động là hơn 15 tỉ đồng.

Trong số gần 500 công nhân Nhà máy Dệt kim Haprosimex bị nợ lương, nợ BHXH có nhiều người hoàn cảnh khó khăn, việc nợ lương ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của họ; nợ BHXH khiến họ bị mất nhiều quyền lợi chính đáng.

Dẫn chứng hoàn cảnh của 2 chị em chị Lê Thị Là, qua 2 lần sinh con từ năm 2016 và 2017 nhưng trước tháng 3/2023 vẫn chưa được nhận chế độ thai sản. Còn chị Ngân (em gái chị Là) không may qua đời năm 2012, tới trước tháng 3/2023 trải qua hơn 10 năm gia đình vẫn chưa được nhận tiền tử tuất do Công ty chưa đóng đủ BHXH.

Người lao động đã làm đơn kêu cứu đến nhiều nơi, nhưng vô vọng. Sau hàng chục lần đi đòi quyền lợi không được, người lao động đã phản ánh sự việc đến một số cơ quan báo chí thì Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex đã trả hết số tiền nợ đọng BHXH của người lao động - hơn 15 tỉ đồng; phía cơ quan BHXH Thành phố Hà Nội đã tiến hành chốt sổ BHXH cho gần 100 người lao động còn lại của Công ty.

Ông Phan Nghiêm Long, Ban Chính sách pháp luật-Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.

Đề xuất cấm xuất cảnh với đơn vị nợ BHXH

Nói về nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH, đại diện Ban Chính sách pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Phan Nghiêm Long cho biết, do cơ quan BHXH chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm được Quốc hội giao. Đồng thời do sự tuân thủ pháp luật của bản thân chủ sử dụng lao động; nguyên nhân từ phía cơ quan quản lý tại địa phương…

Mặc dù, thời gian qua, BHXH Việt Nam, BHXH các tỉnh, TP đã chuyển hồ sơ các đơn vị không thực hiện Quyết định, Kết luận thanh tra đến cơ quan công an, kiến nghị điều tra, khởi tố theo quy định của Bộ luật Hình sự, nhưng đến nay, các cơ quan chức năng vẫn chưa xử lý được đơn vị nào.

Để khắc phục tình trạng trốn, chậm đóng BHXH, ông Phan Nghiêm Long đề nghị bổ sung quy định của pháp luật đối với cơ quan BHXH có trách nhiệm xác định, khai thác và quản lý đối tượng thuộc diện tham gia BHXH. Cùng đó, có thể cân nhắc bổ sung quy định của pháp luật về việc cơ quan BHXH có quyền khởi kiện ra Tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật của người sử dụng lao động như Luật BHXH 2006 quy định.

Còn theo Trưởng ban Quản lý Thu - Sổ, thẻ (cơ quan BHXH Việt Nam) Dương Văn Hào, việc nợ BHXH hiện nay vẫn còn tiếp diễn nguyên nhân là nhiều doanh nghiệp thực sự khó khăn, không có tiền trả lương, thu hẹp sản xuất, cắt giảm lao động. Để hạn chế tình trạng nợ đọng BHXH, bên cạnh khởi kiện hình sự, cơ quan BHXH đề xuất với Bộ LĐ-TB&XH cấm xuất cảnh với chủ nợ từ 12 tháng trở lên; không vinh danh, không khen thưởng đối với các doanh nghiệp nợ bảo hiểm...

Quang cảnh buổi hội thảo.

Xử lý nghiêm đối tượng trây ì để làm gương

Nhận định tình trạng nợ, trốn đóng BHXH đang diễn ra phức tạp, gây nhiều hệ lụy, ảnh hưởng quyền lợi trước mắt, trực tiếp của người lao động, ảnh hưởng đến quyền lợi an sinh xã hội lâu dài, ảnh hưởng đến niềm tin của người lao động vào hệ thống BHXH, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Ngọ Duy Hiểu đề nghị Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao quan tâm, có tiếng nói trong quá trình xây dựng pháp luật, kể cả ban hành văn bản hướng dẫn, tổ chức triển khai thực hiện. “Không mong muốn hình sự hóa hành vi này, nhưng cố tình chây ì thì phải tìm ra và xử lý nghiêm, làm gương cho các đối tượng khác”.

Đối với quyền khởi kiện nợ BHXH của tổ chức công đoàn, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, công đoàn được giao quyền khởi kiện bảo vệ quyền lợi về BHXH của người lao động.

Việc khởi kiện bảo vệ quyền lợi về BHXH chịu sự chi phối của 4 luật: Bộ luật Lao động, Luật Công đoàn, Bảo hiểm xã hội và Tố tụng dân sự. Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng luật, thẩm tra luật đã không để ý đến sự thống nhất, nên các đạo luật có sự mâu thuẫn nhau.

Có đạo luật yêu cầu công đoàn nói chung có quyền khởi kiện, có đạo luật nêu rõ là công đoàn cơ sở; có đạo luật bắt buộc người lao động phải ủy quyền, có đạo luật thì yêu cầu chung. Chính vì có sự khác nhau như vậy, nên dù các cấp công đoàn rất nỗ lực đưa các vụ việc ra tòa, nhưng đến nay, cơ bản là bế tắc, tòa không thụ lý các vụ việc.

Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam Ngọ Duy Hiểu phát biểu tại hội thảo.

Kiến nghị cụ thể đối với Dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật BHXH, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho biết, nội dung dự thảo Luật quy định: để Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam khởi kiện thì phải do người lao động ủy quyền.

"Chúng tôi kiến nghị xem xét sửa lại quy định này, bởi theo Điều 10 Hiến pháp, công đoàn là tổ chức đại diện đương nhiên của người lao động. Vì vậy, với công đoàn không nên đặt ra vấn đề ủy quyền". Ngoài ra, có nhiều doanh nghiệp có hàng nghìn, chục nghìn người lao động, nếu rơi vào những trường hợp này thì thủ tục hành chính, thời gian, để tiến hành khởi kiện sẽ rất lớn.

Vân Hà