Khởi nguồn của ngày hội bóng đá châu Âu

Euro được lên ý tưởng từ năm 1927, bởi Tổng thư ký Liên đoàn Bóng đá Pháp Henri Delaunay, nhưng mãi đến năm 1954 đề xuất này mới được Liên đoàn Bóng đá châu Âu (UEFA) cân nhắc nghiêm túc. Cuối cùng, kỳ Euro đầu tiên đã khởi tranh từ vòng sơ loại vào năm 1958 (khi đó ông Delaunay đã qua đời 3 năm), đồng thời giải đấu cũng được mang tên ông như một cách để ghi công.

Kỳ Euro đầu tiên có thể thức đấu loại trực tiếp sân nhà - sân khách để chọn 4 đội mạnh nhất tham dự vòng chung kết diễn ra vào năm 1960 tại Pháp. Song thời điểm ấy, không phải quốc gia nào cũng mặn mà với kỳ Euro đầu tiên này, vì phải ưu tiên tập trung khắc phục hậu quả của chiến tranh thế giới gây ra. Vì vậy, Euro 1960 chỉ có 17 đội bóng tham dự, thiếu nhiều anh tài của bóng đá châu Âu như: Tây Đức, Italy, Anh, Hà Lan và cả đương kim á quân World Cup khi ấy là Thụy Điển.

Trong bối cảnh “Chiến tranh lạnh” khiến các quốc gia gặp nhiều khó khăn trong việc tham dự Euro thì đội tuyển Liên Xô thể hiện thái độ thi đấu nghiêm túc cũng như tham vọng vô địch lớn nhất tại Euro 1960. Họ đã dễ dàng đánh bại Hungary ở trận đấu loại đầu tiên với tổng tỷ số 4-1 sau 2 lượt trận.

Chủ nhà Pháp, đội bóng vừa trải qua kỳ World Cup ấn tượng trong năm 1958 với tấm huy chương đồng cũng dễ dàng vùi dập Hy Lạp với tổng tỷ số 8-2 trong trận đấu ra quân. Cùng với Liên Xô và Tây Ban Nha, Pháp nằm trong nhóm 3 ứng cử viên sáng giá nhất cho chức vô địch.

Ở vòng tứ kết, khán giả được chứng kiến cặp đấu hấp dẫn giữa 2 ứng cử viên vô địch Tây Ban Nha và Liên Xô. Bóng đá Tây Ban Nha khi ấy sở hữu thế hệ vàng với dàn cầu thủ của Real Madrid, đội bóng thống trị châu Âu khi ấy với 5 lần vô địch Cúp C1 liên tiếp như: Di Stefano, Paco Gento, Luis Suarez và Kubala. Tuy nhiên, vì lý do chính trị mà chính phủ Tây Ban Nha hạ lệnh cấm đội nhà tham dự trận đấu với Liên Xô, khiến cuộc thư hùng đáng chờ đợi nhất Euro 1960 không thể diễn ra và Liên Xô được xử thắng để bước tiếp vào vòng bán kết.

Trong khi ở các trận tứ kết còn lại, đội tuyển Pháp hủy diệt Áo với tổng tỷ số 9-2, còn Nam Tư và Tiệp Khắc dễ dàng đánh bại Bồ Đào Nha, Romania để giành vé vào vòng 4 đội.

Ở trận bán kết 1, tuyển Pháp và Nam Tư đã cống hiến cho khán giả bữa tiệc bàn thắng đầy hấp dẫn. Pháp vượt lên dẫn trước 4-2 sau hơn một giờ thi đấu, nhưng rồi nhanh chóng sụp đổ chỉ trong vòng 5 phút khi để Nam Tư ghi liên tiếp 3 bàn. Màn lội ngược dòng thần kỳ giúp Nam Tư bước vào trận chung kết với Liên Xô, đội đã dễ dàng đánh bại Tiệp Khắc với tỷ số 3-0 ở trận bán kết 2.

Trận chung kết Euro đầu tiên diễn ra tại sân Parc des Princes vào ngày 10-7-1960. Nam Tư ghi bàn thắng trước với pha lập công của tiền đạo Milan Galic ở cuối hiệp 1, nhưng Liên Xô đã nhanh chóng gỡ hòa ở đầu hiệp 2 với pha làm bàn của Slava Metreveli. Sau đó, trận đấu phải kéo dài sang hiệp phụ vì không có bàn thắng nào được ghi. Khi trận đấu chỉ còn 7 phút sẽ kết thúc thì Viktor Ponedelnik đánh đầu tung lưới Nam Tư, giúp Liên Xô giành chiến thắng chung cuộc 2-1. Tuyển Liên Xô đoàn kết, kiên cường với đầu tàu Lev Yashin đã quét sạch tất cả để nâng cao chức vô địch Euro 1960 đầy xứng đáng.

Kỳ Euro đầu tiên khép lại, mở ra chu kỳ 4 năm Euro được tổ chức một lần cho đến nay và sau này trở thành giải bóng đá hấp dẫn thứ 2 thế giới, chỉ xếp sau World Cup. Vào các năm 1976, 1996 và 2016, Euro thay đổi thể thức và lần lượt nâng số đội tham dự vòng chung kết lên 8, 16 và 24 đội như hiện nay.

Trần Duy