Khơi thông nguồn lực, sử dụng hiệu quả đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi

Việc sử dụng đất phải phù hợp quy hoạch

Theo đó, vừa qua, tại Kỳ họp thứ 25, HĐND TP Hà Nội đã thông qua Nghị quyết số 21/2025/NQ-HĐND Quy định hình thức sử dụng, khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Đây cũng là Nghị quyết cụ thể hóa các quy định tại điểm a khoản 3 Điều 32 Luật Thủ đô nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập trong cơ chế, chính sách pháp luật về đê điều và quản lý, sử dụng đất nông nghiệp - nhất là tại khu vực bãi sông, bãi nổi hiện nay.

Nghị quyết đã quy định về hình thức sử dụng, khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê để sản xuất nông nghiệp, nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp kết hợp du lịch, giáo dục trải nghiệm trên địa bàn TP Hà Nội (không bao gồm các dự án đầu tư xây dựng công trình theo quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng).

Một góc bờ vở sông Hồng sau khi được dọn dẹp, trồng hoa đã có cảnh quan đẹp ngỡ ngàng. Ảnh tư liệu

Về nguyên tắc chung, điều 4 Nghị quyết nêu rõ, việc sử dụng, khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê để sản xuất nông nghiệp, nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp kết hợp du lịch, giáo dục trải nghiệm phải đáp ứng các điều kiện sau: phù hợp với quy hoạch phòng, chống lũ của tuyến sông có đê, quy hoạch đê điều, quy hoạch Thủ đô, quy hoạch chung Thủ đô, quy hoạch khác liên quan; tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ đê điều thủy lợi, phòng chống thiên tai, đất đai, xây dựng và pháp luật khác liên quan; không làm tăng rủi ro thiên tai, bảo vệ môi trường, nguồn nước; thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính theo quy định.

Phù hợp với đặc điểm địa hình, thổ nhưỡng, môi trường, khí tượng thủy văn; phải có phương án chủ động và chịu trách nhiệm bảo đảm an toàn trong mùa mưa lũ, hạn chế thấp nhất thiệt hại do thiên tai, lũ lụt gây ra.

Quỹ đất đang quản lý, sử dụng đất hợp pháp hoặc được cơ quan có thẩm quyền cho phép sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai; được sử dụng đất kết hợp đa mục đích theo quy định của pháp luật về đất đai nhưng hạn chế ảnh hưởng đến bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên, đa dạng sinh học, cảnh quan, môi trường.

Công trình xây dựng, lắp dựng trên đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê chỉ được tồn tại có thời hạn và phải sử dụng đúng mục đích; tuyệt đối không được sử dụng vào mục đích để ở, không chứa hóa chất độc hại.

Các điều kiện khai thác quỹ đất nông nghiệp

Nghị quyết của HĐND TP cũng quy định cụ thể về hình thức sử dụng, khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê để sản xuất nông nghiệp, nông nghiệp sinh thái và nông nghiệp kết hợp du lịch, giáo dục trải nghiệm.

Trong đó, đáng chú ý là một số quy định về điều kiện được sử dụng một phần diện tích đất để xây dựng, lắp dựng công trình phục vụ trực tiếp sản xuất nông nghiệp gồm: khu đất có diện tích từ 1.000m² trở lên (bao gồm một thửa đất hoặc nhiều thửa đất liền kề của cùng một người sử dụng đất); vị trí xây dựng, lắp dựng công trình nằm ngoài phạm vi bảo vệ đê điều, thủy lợi, không thuộc khu vực sạt lở hoặc có nguy cơ sạt lở nguy hiểm, không thường xuyên chịu ảnh hưởng ngập, lụt do lũ trên sông, cao độ tự nhiên tương đương mực nước lũ báo động 1 tại khu vực trở lên.

Nghị quyết số 21/2025/NQ-HĐND đã cụ thể hóa Luật Thủ đô, tạo cơ sở khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên đất bãi nổi, ven sông. Ảnh: Hải Linh

Nghị quyết cũng quy định cụ thể về diện tích công trình xây dựng phục vụ trực tiếp sản xuất nông nghiệp theo quy mô khu đất.

Đối với việc sử dụng, khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê để sản xuất nông nghiệp kết hợp du lịch, giáo dục trải nghiệm (không bao gồm khu chăn nuôi tập trung, khu trồng cây lâu năm) phải bảo đảm điều kiện sau: tổng diện tích khu đất từ 10.000 m² trở lên (bao gồm một thửa đất hoặc nhiều thửa đất liền kề của cùng một người sử dụng đất).

Vị trí xây dựng, lắp dựng công trình nằm ngoài phạm vi bảo vệ đê điều, thủy lợi, không thuộc khu vực sạt lở hoặc có nguy cơ sạt lở nguy hiểm, không thường xuyên chịu ảnh hưởng ngập, lụt do lũ trên

sông, cao độ tự nhiên tương đương mực nước lũ báo động 1 tại khu vực trở lên; đồng thời phù hợp với quy định về sử dụng bãi sông theo quy hoạch phòng, chống lũ.

Tạo cơ sở khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên đất ven sông

Theo ông Nguyễn Xuân Đại, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, hiện Hà Nội có 2 hệ thống sông là hệ thống sông Đáy và sông Hồng - sông Thái Bình, với 7 con sông chảy qua (sông Đà, Hồng, Đuống, Công, Cầu, Cà Lồ, Đáy) cùng với các sông nội tỉnh (sông Tích, Bùi, Mỹ Hà, Thanh Hà...). Hệ thống đê điều trên địa bàn TP có tổng chiều dài 770,666km đê các loại.

Tuy nhiên, cơ chế, chính sách pháp luật về quản lý, sử dụng đất nông nghiệp, nhất là tại khu vực bãi sông, bãi nổi hiện nay còn là rào cản việc phát triên nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, tổ chức sản xuất theo mô hình hiện đại, thông minh, sản xuất, tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi cung ứng, kết hợp du lịch, trải nghiệm nên gây lãng phí trong việc khai thác sử dụng tài nguyên đất.

Bên cạnh đó, chính sách, pháp luật về đê điều còn những tồn tại, hạn chế cần được tháo gỡ để phù hợp với điều kiện, đặc điểm, tỉnh hình của Thủ đô.

Nghị quyết của HĐND TP quy định cụ thể về hình thức sử dụng, khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê để sản xuất nông nghiệp, nông nghiệp sinh thái và nông nghiệp kết hợp du lịch, giáo dục trải nghiệm. Ảnh tư liệu

Đồng thời, việc xây dựng công trình phụ trợ trong thực hiện chuyển đổi mô hình canh tác, ứng dụng công nghệ cao, sử dụng đất kết hợp đa mục đích trên đất nông nghiệp còn gặp nhiều vướng mắc của Luật Đất đai; các văn bản của Trung ương chưa có hướng dẫn cụ thể quy định xây dựng công trình trên đất nông nghiệp, chưa ban hành bộ định mức kinh tế kỹ thuật về xây dựng nhà màng, nhà lưới trong nông nghiệp... nên thực tế chủ yếu thực hiện theo quy định pháp luật về xây dựng và pháp luật về đê điều (đối với dự án nằm ở bãi sông).

Để tháo gỡ khó khăn vướng mắc nêu trên, Luật Thủ đô số 39/2024/QH15 được Quốc hội thông qua ngày 28/6/2024, tại điểm a khoản 3 điều 32 nêu rõ: HĐND TP quy định hình thức sử dụng, khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê để sản xuất nông nghiệp, sản xuất nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp kết hợp du lịch, giáo dục trải nghiệm bảo đảm nguyên tắc việc xây dựng trên đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê phải phù hợp với quy hoạch phòng, chống lũ của tuyến sông có đê, quy hoạch đê điều, quy hoạch xây dựng, quy hoạch khác có liên quan" khắc phục những vướng mắc, bất cập cũng như tạo cơ sở pháp lý vững chắc để quy định và thực hiện các cơ chế vượt trội, đột phá, huy động, khơi thông mọi nguồn lực, 6 khai thác, sử dụng hợp lý, hiệu quả các tiềm năng, thế mạnh tại khu vực bãi sông, bãi nổi của Thủ đô.

Vì vậy, việc HĐND TP ban hành nghị quyết để cụ thể hóa nội dung quy định tại điểm a khoản 3 điều 32 Luật Thủ đô là cần thiết, tạo tạo điều kiện khơi thông mọi nguồn lực, khai thác, sử dụng quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở tuyến sông có đê hợp lý, hiệu quả, an toàn.

Phong Châu