Khốn cùng vì khí hậu cực đoan

Người dân tại Thủ đô Cape Town, Nam Phi sống trong cảnh khốn cùng vì lũ lụt những ngày đầu tháng 7/2024. Ảnh: Reuters

Con người chật vật vì nắng nóng, mưa, lũ lụt

Biến đổi khí hậu lâu nay đã trở thành chủ đề quan trọng bậc nhất trong hầu hết các chương trình nghị sự quốc tế. Mùa hè năm nay, các hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra trên toàn cầu càng gây sự chú ý mạnh mẽ hơn vì những tác động tiêu cực đến hệ sinh thái tự nhiên và hơn một nửa dân số toàn cầu.

Hiện tượng đáng lo ngại trước hết là nắng nóng cực độ trên quy mô toàn cầu khi nhiều khu vực trên thế giới đã trải qua những đợt nắng nóng chưa từng có trong lịch sử. Nổi bật là đợt nắng nóng kéo dài kỷ lục tại Ấn Độ. Cơ quan khí tượng sở tại cho biết, từ ngày 14/5, nhiệt độ tại Thủ đô New Delhi vượt 40 độ C liên tục trong 38 ngày. Các bang Uttar Pradesh và Bihar cũng có mức nhiệt lên tới khoảng 50 độ C. Theo báo cáo của Bộ Y tế Ấn Độ, trong giai đoạn từ ngày 1/3 đến 18/6, có 110 trường hợp tử vong liên quan đến nắng nóng và trên 40.000 trường hợp nghi sốc nhiệt.

Tại châu Âu, trong những ngày cuối tháng 6, Thủ đô Rome của Italia và 8 thành phố khác đã đưa ra cảnh báo đỏ về nhiệt độ khi mức nhiệt ở khoảng 40 độ C. Cùng với đó, miền Tây Nam của Mỹ, Mexico, Nam Âu, Bắc Phi..., người dân phải chật vật trong nắng nóng kéo dài, đặc biệt là một số nơi vượt ngưỡng 45 độ C.

Nắng nóng kéo dài đi kèm với hàng loạt nỗi lo nghiêm trọng khác, điển hình như: Cháy rừng, hạn hán, gián đoạn nguồn cung điện, nước... Tất cả những yếu tố này đều gây thiệt hại đáng kể về kinh tế, môi trường, tác động lâu dài đến đời sống dân sinh của hiện tại và tương lai.

Theo thống kê của Tổ chức phi lợi nhuận nghiên cứu thời tiết Climate Central (có trụ sở tại Mỹ), từ ngày 16 đến ngày 24/6, có tới 4,97 tỷ người (chiếm hơn 60% dân số thế giới) hứng chịu nắng nóng cực đoan. Tình trạng này cũng làm tăng các bệnh liên quan đến nhiệt, như say nắng, chuột rút, kiệt sức..., gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là người già và những người mắc bệnh mãn tính.

Còn theo dữ liệu của Đài quan sát Copernicus của châu Âu được công bố vào ngày 8/7 cho thấy, tháng 6 là tháng nóng nhất từng được ghi nhận trong lịch sử. Đồng thời là kỷ lục hàng tháng thứ 13 liên tiếp với nhiệt độ trung bình vượt quá 1,64 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Năm 2024, không chỉ có nắng nóng mà còn xảy ra nhiều trận lũ lụt, mưa nhiều, siêu bão mạnh chưa từng thấy. Truyền thông quốc tế dẫn các phân tích từ giới chuyên môn cho biết, mô hình lượng mưa trên thế giới và các khu vực đã có những thay đổi đáng kể, dẫn tới nhiều nơi xảy ra mưa lớn và lũ lụt thường xuyên hơn.

Theo dữ liệu của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc, tần suất lũ lụt toàn cầu đã tăng hơn gấp đôi trong 40 năm qua. Chỉ riêng tại bang Assam, Ấn Độ, lũ lụt trong những ngày đầu tháng 7 đã gây ảnh hưởng tới 2,1 triệu người và khiến ít nhất 52 người thiệt mạng, 3.208 ngôi làng bị nhấn chìm, 57.018ha cây trồng bị hư hại. Tại Bangladesh, Nepal và Myanmar, lũ lụt cũng đang gây nên bao nỗi đau thương, khốn khổ cho người dân.

Về siêu bão, cơn bão nhiệt đới Beryl ở vịnh Mexico đã ảnh hưởng lớn đến Jamaica, Mexico và nhiều quốc gia khác vào cuối tháng 6 và đầu tháng 7 vừa qua. Beryl kéo theo lượng mưa lớn kèm gió mạnh dẫn đến lũ quét, nước dâng cùng nhiều thảm họa khác. Đáng chú ý, giới chuyên gia nhận định, sức nóng bất thường trên bề mặt nước ở Bắc Đại Tây Dương đã bồi thêm sức mạnh cho siêu bão này.

Trong tuần trước, Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên hợp quốc thông tin, bão Beryl đã tàn phá nhiều nơi, khiến 11 người thiệt mạng và trên 1 triệu người ở vùng Caribe bị ảnh hưởng nặng.

Theo báo cáo của Tổ chức Di cư quốc tế, siêu bão Beryl gây ra thiệt hại nặng nề cho các đảo Carriacou và Petit Martinique ở Grenada, với lần lượt 70% và 97% tòa nhà bị hư hại. Tại Saint Vincent và Grenadines, 90% ngôi nhà trên đảo Union bị ảnh hưởng. Trong khi đó, gần như tất cả các tòa nhà trên đảo Canouan đều bị hư hại.

Tiếp tục gây nguy hiểm ở cấp độ toàn cầu

Theo nhận định của giới chuyên gia khí hậu quốc tế, những diễn biến thời tiết cực đoan những tháng trở lại đây đang làm sâu sắc hơn nỗi lo ngại về việc thế giới đang tiến gần hơn đến ngưỡng 1,5 độ C được nêu trong Thỏa thuận khí hậu Paris. Các hiện tượng thời tiết cực đoan đã, đang và có thể sẽ tiếp tục gây ra những nguy hiểm ở cấp độ toàn cầu.

Dễ thấy, ngày càng có thêm nhiều kỷ lục về hiện tượng thời tiết cực đoan. Giới chuyên gia tin rằng, tình trạng ấm lên toàn cầu là một trong những yếu tố chính góp phần gây ra các hiện tượng này.

Bà Yolanda Gonzalez, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu hiện tượng El Nino quốc tế (CIIFEN) nhận định, hình thái El Nino đã thay đổi rất nhiều so với trước đây, diễn ra với cường độ mạnh hơn, diễn biến nhanh hơn.

Về yếu tố chủ quan, hoạt động của con người cũng đang làm các hiện tượng thời tiết cực đoan trên toàn cầu xuất hiện ngày càng nhiều. Công nghiệp hóa quy mô lớn và tiêu thụ quá nhiều tài nguyên thiên nhiên đã dẫn đến việc thải ra một lượng lớn khí nhà kính, làm tăng thêm hiệu ứng nhà kính trên trái đất.

Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IAEA), lượng khí thải carbon dioxide toàn cầu đã tiếp tục tăng trong thập kỷ qua, góp phần gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu và các hiện tượng thời tiết cực đoan. Cùng với đó, cơ quan thời tiết và khí hậu của Liên hợp quốc kêu gọi các quốc gia cần hành động ngay lập tức để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Trong đó, việc giảm phát thải khí nhà kính là vấn đề then chốt và các quốc gia phải tăng cường nỗ lực thúc đẩy phát triển bền vững và sử dụng các nguồn năng lượng sạch.

Theo Phó Tổng thư ký Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) Ko Barrett, thế giới phải khẩn trương hành động nhiều hơn nữa để cắt giảm phát thải khí nhà kính, nếu không, nhân loại sẽ phải đối mặt với chi phí kinh tế ngày càng cao, hàng triệu sinh mạng bị ảnh hưởng bởi thời tiết cực đoan, cùng nhiều thiệt hại nghiêm trọng đối với môi trường và đa dạng sinh học.

Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres cảnh báo: “Đây là thời điểm khủng hoảng về khí hậu. Thế giới cần hành động ngay lập tức, không chỉ để giải quyết vấn đề khí hậu, mà còn vấn đề thịnh vượng kinh tế và phát triển bền vững”.

Thanh Trúc