Không bán điện mặt trời cho EVN cũng phải thông báo, chuyên gia nói gì?

Thủ tục đăng ký nên đơn giản nhất có thể

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) mới đây đề nghị bổ sung chế tài xử phạt tổ chức, cá nhân lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự dùng nhưng không thông báo hoặc đăng ký với cơ quan quản lý.

Đề xuất này khiến nhiều người băn khoăn "vì sao hệ thống chỉ dùng cho hộ gia đình, nội bộ doanh nghiệp và không bán điện vẫn phải báo cáo?".

Theo Nghị định 58/2025, nếu lắp điện mặt trời mái nhà chỉ để tự dùng, không hòa lưới và không bán điện dư thừa cho EVN, người dân chỉ cần thông báo công suất và vị trí lắp đặt tới đơn vị điện lực địa phương.

Nếu có hòa lưới nhưng không bán điện dư, người dân vẫn cần thông báo với các cơ quan liên quan như Sở Công Thương, điện lực, xây dựng, phòng cháy chữa cháy (PCCC).

Nhiều thủ tục khi đăng ký triển khai điện mặt trời mái nhà

Hồ sơ thông báo bao gồm thông tin hộ gia đình, vị trí và mô tả công trình, công suất lắp đặt, bản vẽ thiết kế lắp đặt nguồn điện, bản sao giấy phép xây dựng, nghiệm thu PCCC, kết quả nghiệm thu công trình xây dựng, giấy phép hoặc đăng ký môi trường... Sau đó đơn vị điện lực sẽ phối hợp kiểm tra, nghiệm thu, lưu trữ hồ sơ sau khi hoàn tất thủ tục.

Nếu hộ dân muốn bán điện dư, cần chuẩn bị thêm thông tin về công suất sử dụng, điểm đấu nối dự kiến, cấp điện áp và phương án đảm bảo an toàn hệ thống điện... Sau khi được đơn vị điện lực nghiệm thu hệ thống đo đếm và điều khiển, nếu đạt yêu cầu sẽ tiến hành ký hợp đồng.

Trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, ông Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh cho rằng nhiều quốc gia trên thế giới cũng yêu cầu đăng ký khi làm điện mặt trời mái nhà.

Ví dụ, ở Đức, luật về Nguồn năng lượng tái tạo yêu cầu phải đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước để hưởng các ưu đãi liên quan. Việc đăng ký hệ thống điện mặt trời giúp đảm bảo tính ổn định và hiệu quả của lưới điện. Nhờ nắm rõ vị trí, quy mô và công suất của tất cả các hệ thống điện mặt trời, các nhà vận hành lưới điện có thể quản lý dòng năng lượng tái tạo hiệu quả hơn.

Hoặc ở Úc, họ quản lý việc lắp đặt qua chương trình Mục tiêu Năng lượng Tái tạo (RET). Theo đó, các công ty muốn cung cấp dịch vụ thiết kế lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà phải đăng ký và được xác nhận năng lực kỹ thuật cũng như đảm bảo thiết bị. Các công ty lắp đặt này sẽ chịu trách nhiệm cung cấp thông tin về thông số hệ thống lắp đặt cho cơ quan quản lý, cũng như đảm bảo việc vận hành hệ thống phù hợp yêu cầu của điều độ điện lực.

Dù vậy, ông Sơn cũng cho rằng ở Việt Nam, việc thông báo cần phải đơn giản nhất có thể, và chỉ nên có một đầu mối thông báo, thay vì gửi đồng thời đến nhiều đơn vị như trên.

"Tại sao không đơn giản hóa thủ tục chỉ thông báo một cửa tới cổng dịch vụ công quốc gia, hoặc một cơ quan chức năng như Sở Công Thương?", ông Sơn nêu.

Ông Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh

Ông Lê Việt Cường, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho rằng để xây dựng các kịch bản phát triển năng lượng, yếu tố then chốt là phải có số liệu hiện trạng đầy đủ và chính xác. Tuy nhiên, việc thu thập dữ liệu về điện mặt trời mái nhà, nhất là các hệ thống quy mô hộ gia đình, gặp rất nhiều khó khăn.

Theo ông Cường, trong công tác xây dựng kịch bản cung - cầu điện, dữ liệu chính xác về công suất, tốc độ phát triển và mức độ tham gia của điện mặt trời mái nhà là nền tảng để dự báo, cân đối cung cầu điện năng trong trung và dài hạn. Nếu thiếu, việc dự báo sẽ thiếu cơ sở khoa học, dẫn tới rủi ro mất cân đối trong quy hoạch.

“Trong công tác quy hoạch lưới điện, điện mặt trời mái nhà là nguồn điện phân tán. Nếu không có số liệu chính xác, việc thiết kế, đầu tư và vận hành lưới điện từ truyền tải đến phân phối sẽ gặp khó khăn, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ quá tải cục bộ hoặc lãng phí đầu tư”, ông Cường nêu.

Ngoài ra, ông Cường cũng cho hay trong thực thi và điều chỉnh chính sách, việc đánh giá đúng vai trò, tỷ trọng của điện mặt trời mái nhà là điều kiện cần để đưa ra cơ chế hỗ trợ, khuyến khích hay điều tiết hợp lý. Nếu thiếu thông tin, chính sách có thể chậm phản ứng hoặc thiếu hiệu quả trong thực tế.

Thông tin về điện mặt trời mái nhà vô cùng quan trọng

Ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh EVN cho biết mặc dù sau năm 2020 đã có khoảng 1.300MWp điện mặt trời mái nhà được lắp đặt, nhưng người dân, doanh nghiệp thông báo đến EVN lại rất ít. Phần lớn số liệu EVN có được phải thông qua khảo sát, dẫn đến tình trạng thiếu chính xác trong dự báo phụ tải.

Theo ông Dũng, công tác dự báo phụ tải là nền tảng để xây dựng kế hoạch vận hành và chuẩn bị nguồn điện. Khi không nắm rõ được lượng công suất điện mặt trời tự sản, tự tiêu, nguy cơ mất cân đối nguồn - phụ tải sẽ gia tăng, đặc biệt trong những thời điểm điện mặt trời không phát (trời nhiều mây, ban đêm). Điều này có thể gây khó khăn cho lưới truyền tải, phân phối và ảnh hưởng đến sự ổn định hệ thống điện.

Ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh EVN

Ông Dũng cho hay EVN đã xây dựng nhiều kênh để người dân dễ dàng đăng ký, từ cổng thông tin điện tử, ứng dụng đến các kênh trực tiếp. Tuy nhiên, để khắc phục triệt để, cần tăng cường tuyên truyền để người dân nhận thức được việc đăng ký không chỉ là thủ tục, mà còn là trách nhiệm chung nhằm bảo đảm an toàn, ổn định và phát triển bền vững của hệ thống điện quốc gia.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Nguyễn Bá Hoài - Phó phòng Năng lượng tái tạo, Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO) cũng nêu rõ, việc có đầy đủ thông tin về điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu là vô cùng quan trọng.

Các dữ liệu này là cơ sở dự báo công suất phát, tính toán cân bằng hệ thống, điều chỉnh điện áp, tần số và quán tính, qua đó bảo đảm cung cấp điện an toàn, ổn định cho người dân.

Theo ông Hoài, thông số quan trọng nhất cần được cập nhật là quy mô lắp đặt. Từ đó, đơn vị điều độ có thể dự báo chính xác khả năng phát điện của các hệ thống trong từng khung thời gian, theo ngày, theo chu kỳ hoặc theo giờ gắn với diễn biến thời tiết.

“Nếu thiếu những thông tin cơ bản này, mô hình dự báo sẽ bị sai lệch, dẫn đến khó khăn trong việc lập lịch huy động, vận hành nguồn điện và tiềm ẩn nguy cơ mất cân bằng cung - cầu; có thể ảnh hưởng trực tiếp đến độ tin cậy và an toàn của hệ thống điện quốc gia”, ông Hoài nói.

Lam Thanh