Vì sao phải đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà?

Rất ít người dân đăng ký khi lắp ĐMTMN

Những năm gần đây, nhờ các cơ chế chính sách khuyến khích của Chính phủ, ĐMTMN đã phát triển vượt bậc với hàng trăm nghìn hệ thống, tổng công suất hàng nghìn MWp. Nguồn điện này giúp giảm áp lực cung ứng cho hệ thống điện quốc gia, đặc biệt trong những ngày nắng nóng cao điểm; tiết kiệm chi phí tiền điện cho hộ gia đình, doanh nghiệp; đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và thực hiện cam kết giảm phát thải ròng vào năm 2050.

Tuy nhiên, đi kèm với lợi ích là những rủi ro nếu phát triển thiếu kiểm soát. Sự gia tăng nhanh chóng của ĐMTMN có thể gây quá tải lưới phân phối, ảnh hưởng chất lượng điện, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ nếu thiết bị kém chất lượng, lắp đặt thiếu đồng bộ và không được nghiệm thu an toàn. Không ít hệ thống hiện nay tự sản – tự tiêu, không bán điện cho ngành điện và cũng không thông báo với cơ quan chức năng. Theo thống kê của EVN, từ sau năm 2020 đến nay đã có khoảng 1.300 MWp ĐMTMN được lắp đặt nhưng rất ít người dân, doanh nghiệp đăng ký, khiến công tác quản lý, dự báo phụ tải gặp nhiều khó khăn.

Vì vậy, Nghị định 58/2025 được ban hành, yêu cầu tất cả các hộ dân, doanh nghiệp khi lắp đặt ĐMTMN, dù nối lưới hay không đều phải thông báo, đăng ký với cơ quan chức năng. Đây được xem không phải là “giấy phép con” mà là quy định nhằm bảo đảm hệ thống điện vận hành an toàn, ổn định, bền vững.

Các chuyên gia chia sẻ tại tọa đàm

Theo ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, Nghị định 58/2025 ra đời là bước tiến quan trọng, tạo cơ sở pháp lý cho việc phát triển ĐMTMN tự sản, tự tiêu. Với EVN, đây là giải pháp giảm áp lực cung ứng điện, giúp người dân tiết kiệm chi phí sử dụng điện. Tuy nhiên, quá trình triển khai cũng bộc lộ nhiều bất cập. Mặc dù, hiện có khoảng 1.300 MWp điện mặt trời mái nhà được lắp đặt sau năm 2020, nhưng số hệ thống được người dân, doanh nghiệp thông báo đến EVN lại rất ít. Phần lớn số liệu EVN có được phải thông qua khảo sát, dẫn đến tình trạng thiếu chính xác trong dự báo phụ tải.

Ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN)

“Công tác dự báo phụ tải là nền tảng để xây dựng kế hoạch vận hành và chuẩn bị nguồn điện. Khi không nắm rõ được lượng công suất điện mặt trời tự sản, tự tiêu, nguy cơ mất cân đối nguồn - phụ tải sẽ gia tăng, đặc biệt trong những thời điểm điện mặt trời không phát (trời nhiều mây, ban đêm). Điều này có thể gây khó khăn cho lưới truyền tải, phân phối và ảnh hưởng đến sự ổn định hệ thống điện”, ông Dũng nói.

Ở góc độ đơn vị làm nhiệm vụ điều độ hệ thống điện quốc gia, ông Nguyễn Bá Hoài, Phó phòng Năng lượng tái tạo, Công ty NSMO nhìn nhận, việc có đầy đủ thông tin về các hệ thống ĐMTMN tự sản - tự tiêu vô cùng quan trọng cho công tác vận hành. Điều quan trọng nhất là phải có thông số về qui mô lắp đặt loại hình này, qua đó dự báo được tổng công suất ĐMTMN có thể phát ra trong từng giờ, từng ngày, theo diễn biến thời tiết. Nếu thiếu dữ liệu cơ bản này, độ chính xác của các mô hình dự báo sẽ bị hạn chế, dẫn tới những sai số trong tính toán huy động nguồn, đáp ứng nhu cầu sử dụng điện của người dân, ảnh hưởng đến tính an toàn, ổn định của toàn hệ thống điện quốc gia nói chung.

“Việc người dân và doanh nghiệp đăng ký hệ thống ĐMTMN không chỉ phục vụ công tác quản lý, mà trước hết là giúp những người làm công tác điều độ như chúng tôi có được bức tranh đầy đủ hơn để đảm bảo hệ thống điện quốc gia vận hành an toàn, ổn định và hiệu quả hơn”, ông Hoài nói.

Ông Nguyễn Bá Hoài, Phó phòng Năng lượng tái tạo, Công ty NSMO

Có nhiều kênh để người dân đăng ký

Ông Lê Việt Cường – Phó Viện trưởng Việt Năng lượng Việt Nam chia sẻ, dù đơn vị đã khai thác dữ liệu ĐMTMN từ EVN, các đơn vị điện lực địa phương, chính quyền và một số nguồn bổ sung khác, nhưng thông tin vẫn chưa thật sự đầy đủ, gặp nhiều khó khăn. “Việc thiếu số liệu đăng ký điện mặt trời tự sản - tự tiêu ảnh hưởng trực tiếp đến cả công tác quy hoạch điện lực quốc gia và địa phương”, ông nói. Cụ thể, nếu thiếu dữ liệu chính xác sẽ gây khó khăn trong xây dựng kịch bản cung – cầu điện trung và dài hạn; cũng như gây ra khó khăn trong việc đưa ra phương án phát triển điện lưới phù hợp, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ quá tải cục bộ hoặc lãng phí đầu tư. Trong thực thi và điều chỉnh chính sách, việc đánh giá đúng vai trò, tỉ trọng của ĐMTMN là điều kiện cần để đưa ra cơ chế hỗ trợ, khuyến khích hay điều tiết hợp lý. Nếu thiếu thông tin, chính sách có thể chậm phản ứng hoặc thiếu hiệu quả trong thực tế.

Loại hình điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) hiện đã chiếm tỷ trọng đáng kể trong Hệ thống điện Quốc gia.

Từ thực tế trên các chuyên gia đều cho rằng, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân hiểu đúng, đủ về Nghị định 58, đặc biệt là hiểu được trách nhiệm, nghĩa vụ, vai trò quan trọng của người dân, doanh nghiệp đăng ký khi lắp ĐMTMN. Cùng đó, các chuyên gia cũng đề xuất các chính sách hỗ trợ thuận lợi cho người dân lắp đặt ĐMTMN. Dẫn một số ý kiến trên mạng xã hội như: “Nhà tôi tự lắp, tự dùng, tại sao phải đăng ký?”, ông Hoàng Đức Tiến, Phó Giám đốc Sở Công thương Tuyên Quang chỉ ra rằng, đó chính là khoảng trống thông tin cần được tuyên truyền, giải thích rõ ràng, nhằm thống nhất nhận thức và thực hiện đúng quy định của Nghị định 58.

Ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, EVN đã mở nhiều kênh thuận tiện để người dân, doanh nghiệp đăng ký, từ cổng thông tin điện tử, ứng dụng di động đến các điểm giao dịch trực tiếp. Tuy nhiên, để mọi người hiểu đúng và đầy đủ về chủ trương này, cần đẩy mạnh tuyên truyền để ai cũng thấy rõ: việc đăng ký không chỉ là một thủ tục hành chính, mà còn là trách nhiệm chung nhằm bảo đảm hệ thống điện quốc gia vận hành an toàn, ổn định và bền vững. Sự hợp tác của người dân và doanh nghiệp vì thế càng trở nên hết sức quan trọng.

P.V