Không để lỡ 'chuyến tàu tốc hành' mang đến cơ hội phát triển vì những 'điểm nghẽn' của pháp luật

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy, đoàn Bắc Kạn phát biểu góp ý Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật sáng 23/6.

Thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết này ngày 23/6/2025, các đại biểu đồng tình về việc Quốc hội sớm ban hành một nghị quyết về xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật còn chồng chéo, mâu thuẫn, không còn phù hợp hoặc không rõ. Đây là một sáng kiến rất quan trọng, kịp thời để đáp ứng được yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn phát triển kinh tế- xã hội và quản lý nhà nước.

THÁO GỠ NGAY CÁC ĐIỂM NGHẼN ĐỂ HOÀN THÀNH, ĐẠT CÁC MỤC TIÊU ĐỀ RA

Các đại biểu thể hiện sự nhất trí cao với việc Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết này, trong đó có cơ chế cho phép Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội được ban hành văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh các nội dung trong các Luật, Nghị quyết của Quốc hội trong thời gian các luật, nghị quyết này chưa được sửa.

Phân tích tính cấp thiết của việc ban hành Nghị quyết, đại biểu Nguyễn Thị Thủy, đoàn Bắc Kạn nhấn mạnh: hai mục tiêu 100 năm, đến năm 2030 Việt Nam trở thành nước công nghiệp hiện đại có thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển có thu nhập cao và yêu cầu phải vượt qua “bẫy thu nhập trung bình” đã được Đại hội 13 của Đảng và Hội nghị gần đây của Ban chấp hành Trung ương Đảng quyết nghị và kiên định không thay đổi mục tiêu này.

Quốc hội Thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật.

Đại biểu cho biết nhìn ra thế giới, nhiều nước có thể vượt từ nhóm nghèo lên nhóm thu nhập trung bình nhưng lại bị mắc kẹt rất lâu ở nhóm thu nhập trung bình từ 4-5 thập kỷ mà không thể chuyển lên được nhóm thu nhập cao.

Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới, trong 62 năm qua, từ 1960 đến năm 2022, chỉ có 41 nền kinh tế vượt được qua bẫy thu nhập trung bình. Và để vượt qua được bẫy thu nhập trung bình đòi hỏi phải có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao trong một thời gian dài. Đơn cử như Nhật Bản đạt tăng trưởng 11,5% trong suốt 23 năm; Hàn Quốc đạt mức tăng trưởng trên 9,6%/năm trong suốt 34 năm; Singapore đạt mức tăng trưởng 8,5% trong suốt 37 năm; Trung Quốc đạt tăng trưởng 10%/năm trong suốt 34 năm qua.

Với những phân tích trên, đại biểu Thủy cho rằng đây là những mục tiêu thách thức với Việt Nam. Nếu không tháo gỡ ngay các điểm nghẽn sẽ không thể hoàn thành, đạt được các mục tiêu đề ra.

Nhận diện rõ vấn đề này, trong Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị- một trong bốn trụ cột chiến lược đã đề ra yêu cầu về thời hạn, trong năm 2025 phải cơ bản tháo gỡ những điểm nghẽn do quy định của pháp luật gây ra.

Cũng theo đại biểu, đến thời điểm hiện nay, chỉ còn 6 tháng nữa là hết năm 2025 trong khi khối lượng các văn bản luật, nghị quyết phải rà soát, xử lý là rất lớn. Do đó, nếu không cho phép một cơ chế đặc biệt để tháo gỡ những điểm nghẽn của pháp luật mà vẫn phải áp dụng theo quy trình thông thường thì sẽ không thể hoàn thành được tiến độ mà Bộ Chính trị đã yêu cầu trong năm 2025.

Từ thực tế trên, đại biểu góp ý, về phạm vi điều chình Nghị quyết, đề nghị bổ sung và quy định rõ đối với những nội dung liên quan đến việc hạn chế quyền con người, quyền công dân, liên quan đến tội phạm và hinh phạt, tố tụng tư pháp…, thì không áp dụng cơ chế đặc biệt tại Nghị quyết này để xử lý.

Theo đại biểu, đây là những vấn đề liên quan trực tiếp đến sinh mệnh chính trị của con người, liên quan đến tội hay không tội, tù hay không tù, liên quan đến hoạt động bắt giam, tha, thả nên phải do Quốc hội thảo luận và điều chỉnh. Trên thực tế vừa qua, những lĩnh vực pháp luật này cũng không phải là điểm nghẽn gây cản trở sự phát triển của kinh tế đất nước.

Về nguyên tắc xử lý, thống nhất với 5 nguyên tắc như dự thảo nhưng đại biểu đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc việc xử lý các khó khăn vướng mắc cần đảm bảo tính hợp hiến và tính thống nhất của hệ thống pháp luật, tránh tình trạng sau khi tháo gỡ những vướng mắc ở văn bản pháp luật này lại nảy sinh những mâu thuẫn vướng mắc mới ở các văn bản pháp luật khác, dẫn đến việc không thể thực hiện được các văn bản pháp luật này.

Về phương án xử lý các vướng mắc, dự thảo quy định trao quyền cho Chính phủ được ban hành Nghị quyết để sửa các luật, Nghị quyết của Quốc hội do Chính phủ trình. Trường hợp việc sửa đổi này dẫn tới đồng thời phải sửa các luật, nghị quyết khác mà không do Chính phủ trình.

Cơ bản tán thành với quy định này bởi đã đáp ứng yêu cầu tháo gỡ điểm nghẽn của pháp luật; đồng thời đảm bảo yêu cầu kiểm soát quyền lực. Tuy nhiên để đảm bảo chặt chẽ và thận trọng, đại biểu đề nghị bổ sung thêm ý: trường hợp việc sửa đổi dẫn tới đồng thời phải sửa các Luật và Nghị quyết khác không do Chính phủ trình thì trong hồ sơ Chính phủ xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội phải gửi kèm theo ý kiến của cơ quan đã trình Luật, Nghị quyết đó.

ĐỀ XUẤT TIẾP TỤC HOÀN THIỆN CƠ CHẾ SANDBOX TRONG LẬP PHÁP

Góp ý dự thảo, đại biểu Hà Sĩ Đồng, đoàn Quảng Trị cho rằng thời gian vừa qua, việc chậm xử lý các vướng mắc do quy định của pháp luật không rõ, không phù hợp hoặc chồng chéo đã gây cản trở đáng kể cho hoạt động đầu tư công, sản xuất, kinh doanh, cải cách hành chính, chuyển đổi số và các chương trình mục tiêu quốc gia. Dù đã có các báo cáo tổng hợp kiến nghị từ các bộ, ngành, địa phương trong nhiều năm nhưng quá trình sửa luật thường kéo dài và việc ban hành một nghị quyết của Quốc hội để tạm thời xử lý các vướng mắc này tôi thấy rất cần thiết, hợp lý và đúng thẩm quyền theo khoản 2 Điều 15 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Đại biểu đánh giá cách tiếp cận dự thảo nghị quyết mang tính thực tiễn, đã chọn được 25 nhóm vướng mắc tiêu biểu, có ảnh hưởng rộng và đã được rà soát kỹ lưỡng trong quá trình chuẩn bị.

Đồng thời có một số nội dung đáng chú ý như cho phép áp dụng linh hoạt tiêu chí xác định dự án quan trọng của quốc gia và tạo điều kiện để triển khai các công trình hạ tầng lớn mà không chờ phải sửa Luật Đầu tư công và gỡ vướng về phương thức thanh toán hợp đồng BOT trong đầu tư PPP, tháo gỡ các vướng mắc liên quan đến quy trình chuyển mục đích sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất, góp vốn bằng quyền sử dụng đất cũng như hướng dẫn áp dụng quy định đấu thầu, định giá đất, lựa chọn nhà đầu tư để đảm bảo tiến độ và hiệu quả trong đầu tư.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng, đoàn Quảng Trị góp ý thảo luận.

Góp ý dự thảo Nghị quyết, đại biểu đoàn Quảng Trị đề nghị cần bổ sung nguyên tắc đảm bảo minh bạch và không làm phát sinh các cơ chế xin- cho. Một số nội dung cũng cần giao thẩm quyền xử lý cho bộ, ngành và địa phương trong việc phân cấp, phân quyền cho rõ ràng hơn và nếu không có nguyên tắc minh bạch này sẽ dẫn đến tùy nghi áp dụng và khó áp dụng và đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm giải trình cũng như công khai về phương án xử lý.

Cùng với đó cần xác định rõ thời hạn và hiệu lực đánh giá tác động sau khi nghị quyết được thực hiện. Cho rằng dự thảo chưa nêu rõ thời hạn áp dụng hay thời điểm rà soát lại, đại biểu đề nghị quy định nghị quyết có hiệu lực trong một khoảng thời gian xác định ví dụ 2 năm hay 3 năm hay 5 năm và có báo cáo đánh giá tác động để làm cơ sở trong lộ trình sửa đổi luật.

Ngoài ra, cũng cần tăng cường tính kết nối giữa nghị quyết này với chương trình xây dựng luật pháp lệnh và việc xử lý tình huống hiện tại, không thể thay thế sửa luật một cách căn cơ. Vì vậy, đề nghị Chính phủ đồng thời lập danh mục các luật cần sửa đổi trên sơ cơ sở các nhóm vướng mắc đã nêu để Quốc hội giám sát và đưa ra lộ trình, tiến độ sửa đổi luật phù hợp.

Đáng chú ý, đại biểu đề xuất tiếp tục hoàn thiện cơ chế Sandbox trong lập pháp. “Từ thực tiễn xây dựng nghị quyết này, tôi đề nghị Quốc hội nghiên cứu thể chế hóa cơ chế thí điểm lập pháp có kiểm soát, tức là cho phép xử lý linh hoạt trong khuôn khổ của nghị quyết nhưng phải có báo cáo giám sát chặt chẽ. Điều này cũng phù hợp với định hướng của Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị”, đại biểu nêu quan điểm.

Còn đại biểu Thạch Phước Bình, đoàn Trà Vinh đề nghị đề nghị cần làm rõ việc xử lý vướng mắc phát sinh từ thực tiễn áp dụng không chỉ từ quy định của pháp luật. Dự thảo tập trung vào xử lý vướng mắc do nội dung văn bản quy phạm pháp luật, nhưng trong thực tiễn không ít khó khăn lại phát sinh từ cách hiểu khác nhau giữa các địa phương hoặc cơ quan có thẩm quyền dẫn đến áp dụng không thống nhất gây khó khăn cho doanh nghiệp và người dân.

Vì vậy, “nên bổ sung quy định khẳng định rằng: “Bên cạnh việc xử lý mâu thuẫn trong quy định, các vướng mắc trong thi hành, giải thích và áp dụng pháp luật cũng cần được tiếp nhận, đánh giá và hướng dẫn xử lý”. Đồng thời, giao Bộ Tư pháp phối hợp với các cơ quan chuyên ngành tổng hợp các trường hợp này để ban hành hướng dẫn áp dụng thống nhất, bảo đảm tính đồng bộ và công bằng trong thực thi pháp luật”, đại biểu đề nghị.

“Việc ban hành nghị quyết này tại thời điểm hiện nay là rất cấp bách. Những con tàu tốc hành đang mang đến cho đất nước rất nhiều cơ hội để phát triển nhưng thời gian tàu dừng lại ở mỗi ga là rất ngắn, không thể để lỡ cơ hội phát triển của đất nước chỉ vì những điểm nghẽn của pháp luật”.

Nhấn mạnh điều này, đại biểu Nguyễn Thị Thủy kiến nghị Quốc hội thông qua cơ chế đặc biệt cho phép sửa các luật, nghị quyết của Quốc hội như tờ trình và dự thảo nghị quyết và đề nghị Quốc hội cho phép nghị quyết này sẽ có hiệu lực ngay kể từ ngày Quốc hội bấm nút thông qua để các cơ quan có đủ thời gian, vật chất tập trung cho công tác rà soát, xử lý, tháo gỡ những điểm nghẽn của pháp luật.

Đỗ Phong