Không 'đọc' được 'đường đi' của lũ, các đô thị sẽ không an toàn

ĐBQH Quản Minh Cường (Cao Bằng) điều hành phiên thảo luận tại Tổ 16. Ảnh: Phạm Thắng

Sẽ đổi mới tư duy, bảo đảm tầm nhìn dài hạn khi lập các quy hoạch

Khoản 4, Điều 4 trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn quy định "Bảo đảm sự tham gia của cơ quan, tổ chức, cộng đồng, cá nhân; bảo đảm hài hòa lợi ích của quốc gia, các vùng, các địa phương và lợi ích của người dân, trong đó lợi ích quốc gia là cao nhất; bảo đảm nguyên tắc bình đẳng giới".

ĐBQH Tráng A Dương (Tuyên Quang) cho rằng, nguyên tắc này có vai trò quan trọng, làm nền tảng để thực hiện các quy hoạch cụ thể, bảo đảm phát triển hài hòa, bình đẳng, giảm sự chênh lệch giữa các vùng, miền trong tiếp cận, thụ hưởng các dịch vụ cơ bản, cũng như đầu tư phát triển.

Tuy nhiên, qua thực tiễn cho thấy, còn nhiều chênh lệch về phát triển giữa vùng, miền; về tiếp cận và thụ hưởng phúc lợi xã hội, nhất là tiếp cận các dịch vụ cơ bản (y tế, giáo dục, hạ tầng, thông tin...) của người dân ở miền núi, biên giới, vùng đặc biệt khó khăn, biên giới và của các đối tượng thuộc nhóm yếu thế còn rất nhiều khó khăn, thiệt thòi.

ĐBQH Tráng A Dương (Tuyên Quang) phát biểu. Ảnh: Như Ý

Do vậy, đại biểu cho rằng, cần cụ thể hóa tối đa tinh thần nhân văn đã được quy định tại khoản 2 Điều 59 Hiến pháp năm 2013. Theo đó, khoản 4 Điều 4 cần được sửa đổi, bổ sung theo hướng “Bảo đảm sự tham gia của cơ quan, tổ chức, cộng đồng, cá nhân; bảo đảm hài hòa lợi ích của quốc gia, các vùng, các địa phương và lợi ích của người dân, trong đó lợi ích quốc gia là cao nhất; bảo đảm nguyên tắc bình đẳng giới, bình đẳng về cơ hội tiếp cận và thụ hưởng phúc lợi xã hội”.

Quan tâm đến công tác quy hoạch, ĐBQH Tạ Văn Hạ (Đà Nẵng) tán thành với nhận định của Ủy ban Kinh tế và Tài chính tại Báo cáo thẩm tra: việc mở rộng phạm vi điều chỉnh, đưa các quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành đã được quy định tại nhiều luật, pháp lệnh khác vào dự thảo Luật nhưng chưa rõ tính “thứ bậc”, tính “trước - sau”, chưa quy định rõ tiêu chí, nội dung để đánh giá “sự phù hợp” giữa các quy hoạch, chưa rõ ràng về cách thức xử lý khi có mâu thuẫn giữa các quy hoạch này...

Các quy hoạch hiện nay đã được tích hợp vào Quy hoạch tổng thể quốc gia, Quy hoạch vùng, trong đó một số Quy hoạch ngành cũng được tích hợp vào Quy hoạch tỉnh, nhưng đại biểu Tạ Văn Hạ cho rằng, tư duy địa phương trong quy hoạch còn nặng nề. Còn tình trạng địa phương, địa bàn chỉ biết bảo vệ lợi ích của mình, thiếu nhạc trưởng để xây dựng quy hoạch chung, điều tiết giữa các địa bàn, qua đó tạo sự phát triển chung cho cả khu vực, cả quốc gia.

ĐBQH Tạ Văn Hạ (TP. Đà Nẵng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Tuy nhiên, đại biểu Tạ Văn Hạ không đồng tình với quan điểm trong mỗi quy hoạch cần có “động”, tính “mở" bởi thực tế cho thấy vì tính “mở”, tính “động” này mà việc điều chỉnh quy hoạch được thực hiện nhiều lần. Cán bộ mới lên lại điều chỉnh quy hoạch cũ, không có sự đồng bộ giữa nhiệm kỳ trước với nhiệm kỳ sau.

Do vậy, đại biểu đề nghị, phải quy định rõ các nguyên tắc “bảo đảm tính dài hạn”, “thời hạn phải từ 50 năm trở lên” và “có tính định hướng” trong lập quy hoạch. Các quy hoạch ngắn hạn phải phù hợp với quy hoạch dài hạn, không thể để quy hoạch ngắn hạn “phá nát”, làm thay đổi toàn bộ quy hoạch chung, quy hoạch dài hạn.

Cho rằng, những hạn chế trong công tác quy hoạch thời gian qua như quy hoạch rập khuôn giữa các tỉnh, không phù hợp với điều kiện thực tế… có nguyên nhân do năng lực của cán bộ quy hoạch hạn chế, số lượng tư vấn quy hoạch ít.

Đồng thời việc phân cấp, phân quyền phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp phải tính đến tầm kết nối không gian trong một phạm vi địa giới hành chính với không gian về kinh tế, không gian truyền thống, hiện đại và trong tương lai.

ĐBQH Trần Hồng Minh (Cao Bằng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Phát biểu tại Tổ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, ĐBQH tỉnh Cao Bằng nêu rõ, việc sửa đổi Luật Quy hoạch, sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn lần này bên cạnh phục vụ cho vận hành chính quyền địa phương hai cấp, thì cũng tiếp tục cụ thể hóa các chủ trương của Đảng, bảo đảm sự thống nhất với các luật liên quan, các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Theo Bộ trưởng, quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết là một nội dung không thể thiếu được trong việc phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, việc sửa đổi hai Luật Quy hoạch và Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn lần này hướng đến bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ giữa quy hoạch với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ, từng giai đoạn; bảo đảm tính tuân thủ, liên tục cũng như tính kế thừa, các thứ bậc trong hệ thống quy hoạch; bảo đảm tính khoa học, ứng dụng công nghệ hiện đại; bảo đảm tính kết nối, liên thông, khả thi để sử dụng hiệu quả các nguồn lực của đất nước.

Về thời hạn của các quy hoạch, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, sẽ phối hợp với Bộ Tài chính để nghiên cứu tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội về điều chỉnh thời hạn của các quy hoạch, cũng như đổi mới tư duy để bảo đảm tính dài hạn trong xây dựng quy hoạch, thực hiện đúng thông báo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng.

Lấy ví dụ từ Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030, Bộ trưởng cho biết, quy hoạch hiện nay xác định đến năm 2030 hệ thống cảng biển của nước ta đáp ứng cho các tàu có trọng tải 50.000 tấn; sau năm 2030 đến năm 2050 mới nâng lên đáp ứng các tàu có trọng tải đến 200.000 tấn. Nhưng, hiện nay, rất nhiều địa phương có cảng biển đã kiến nghị điều chỉnh quy hoạch này, nâng quy mô các cảng biển lên, đáp ứng các tàu có trọng tải 200.000 tấn. Hiện nay, trên thế giới có rất ít tàu vận chuyển quốc tế có trọng tải 50.000 tấn còn hoạt động.

ĐBQH Trần Hồng Minh (Cao Bằng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Đặc biệt, Bộ trưởng cũng khẳng định, các dự án luật này sẽ bảo đảm sự tham gia của các cơ quan, các tổ chức, cá nhân; đồng thời, bảo đảm hài hòa giữa lợi ích quốc gia, các vùng miền, các địa phương và lợi ích của người dân. Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng cam kết sẽ tiếp thu bổ sung nguyên tắc “bảo đảm nguyên tắc bình đẳng giới, bình đẳng về cơ hội tiếp cận và thụ hưởng phúc lợi xã hội” vào Điều 4 của dự thảo Luật.

Phải xác định và bảo vệ hành lang thoát lũ là bắt buộc phải có trong đồ án quy hoạch đô thị

Quan tâm đến xây dựng hành lang thoát lũ nói chung, nhất là với các đô thị lớn ở nước ta, ĐBQH Nguyễn Duy Minh (Đà Nẵng) nêu thực tế, hiện nay lũ lụt ở đô thị ngày càng nghiêm trọng.

Từ năm 2020 đến nay, các đô thị lớn như là Đà Nẵng rồi Huế, Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh liên tục xảy ra việc ngập lụt diện rộng do mưa lớn hoặc xả hồ thủy điện.

Nguyên nhân không chỉ là do mưa lớn, thời tiết cực đoan mà chủ yếu do hành lang thoát lũ bị hẹp và bị san lấp hoặc đầu tư thành các khu đô thị. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, năm 2024 có khoảng 20.000 ha đất ven sông đã bị chuyển đổi mục đích sang khu dân cư khu công nghiệp, khiến khả năng thoát lũ là giảm từ 15 đến 30% so với giai đoạn 2010.

ĐBQH Nguyễn Duy Minh (Đà Nẵng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Bên cạnh đó, đại biểu cũng nêu rõ khoảng trống pháp lý về hành lang thoát lũ cần được quan tâm điều chỉnh. Cụ thể, Luật Đê điều có quy định về hành lang thoát lũ nhưng chỉ áp dụng cho những sông có đê thôi. Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Tài nguyên nước cũng quy định là phải xác định hành lang thoát lũ khi lập quy hoạch thủy lợi nhưng không bắt buộc tích hợp vào quy hoạch đô thị.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn chỉ quy định chung về việc phòng ngừa hiểm họa và thích ứng với biến đổi khí hậu tại khoản 2 Điều 6, chưa thực sự rõ ràng.

Đại biểu cho rằng, nếu dự thảo Luật này có quy định về hành lang thoát lũ sẽ khép kín được "chuỗi pháp lý", tạo căn cứ để thẩm định phê duyệt dự án cấp giấy phép xây dựng tại vùng ven sông và vùng trũng.

“Các chuyên gia đã nhấn mạnh nếu không đọc được đường đi của lũ thì các đô thị sẽ không an toàn. Do đó, sửa đổi, bổ sung Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn lần này cần quy định việc xác định và bảo vệ hành lang thoát lũ là nội dung bắt buộc phải có trong đồ án quy hoạch đô thị, nông thôn, không dừng ở một khuyến nghị của cơ quan soạn thảo như hiện nay”, đại biểu đề nghị.

Trong thời gian qua, chúng ta đã có nhiều bài học lớn về thiệt hại tài sản và vật chất của người dân. "Vì vậy, quy hoạch phải đi trước một bước để bảo vệ người dân, các hoạt động kinh tế và bảo vệ môi trường sống". Nhấn mạnh điều này, đại biểu đề nghị cần bổ sung một khoản vào Điều 6 dự thảo Luật quy định rõ yêu cầu khi lập quy hoạch đô thị và nông thôn phải xác định, khoanh định và bảo vệ hành lang thoát lũ của các sông suối, hồ chứa, hệ thống tiêu thoát nước tự nhiên, bảo đảm khả năng thoát lũ tiêu úng, không làm gia tăng rủi ro thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh khẳng định, sẽ nghiên cứu ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn chỉnh dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn. Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng cho rằng, các luật hiện hành đã điều chỉnh tương đối đầy đủ về hành lang thoát lũ cho các đô thị, địa phương nên quan trọng là xây dựng quy hoạch chi tiết và quá trình thực hiện.

Theo Bộ trưởng, tình trạng ngập lụt nghiêm trọng xảy ra ở các đô thị lớn, ở nhiều địa phương vừa qua do mưa lớn chồng tích qua nhiều ngày, nước biển dâng lên, nước sông không thoát được. Thực tế này đòi hỏi các quy hoạch tỉnh, thành phố cần được rà soát, có điều chỉnh phù hợp, suy nghĩ đến việc bổ sung các cao trình để ngăn lũ, giữ lũ.

Thanh Hải