Không gian mới cho văn hóa cất cánh

Định vị bản sắc văn hóa vùng đặc trưng

Việc sắp xếp lại ranh giới hành chính không chỉ mang ý nghĩa về mặt kinh tế - xã hội, mà còn mở ra một không gian mới để phát huy và định vị bản sắc văn hóa vùng đặc trưng. Đây là thời điểm để nhìn nhận lại giá trị văn hóa không chỉ như một “tài sản tĩnh” cần bảo tồn, mà còn là nguồn lực mềm, là động lực phát triển bền vững trong bối cảnh mới.

Các chuyên gia văn hóa đều nhất trí rằng nếu có chiến lược hợp lý, việc hợp nhất các đơn vị hành chính cấp tỉnh sẽ tạo điều kiện tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao chất lượng bảo tồn di sản, đồng thời khuyến khích sự giao thoa, bổ trợ lẫn nhau giữa văn hóa các địa phương.

PGS-TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, nhận định: Văn hóa không phải là thứ có thể đo đếm bằng con số, mà là linh hồn của mỗi miền quê, là những phong tục, tập quán, là những câu chuyện được truyền từ đời này sang đời khác. Những lo lắng về khả năng mai một bản sắc khi bản đồ hành chính thay đổi là có cơ sở, nhưng điều quan trọng là cách chúng ta tiếp cận. Sắp xếp không phải là kết thúc mà là một cơ hội mới.

Du khách tham quan Khu du lịch Tràng An tại Ninh Bình. Ảnh: THU HÀ

Ví dụ như, việc sắp xếp các tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình đang mở ra một không gian phát triển mang tầm chiến lược tại trung tâm đồng bằng sông Hồng. Với vị trí địa lý đặc biệt, khu vực này sở hữu nhiều tầng giá trị về di sản văn hóa, tài nguyên sinh thái và hệ thống danh thắng như: Tràng An, Phủ Dày, Tam Chúc, Vụ Bản...

Sự tương đồng về tín ngưỡng, lịch sử, phong tục tập quán giữa các tỉnh là một điểm cộng nổi bật. Khi hợp nhất, tinh hoa của tỉnh Nam Định với truyền thống hiếu học, bóng đá, dệt may; của tỉnh Hà Nam với hát Dậm Quyển Sơn, lễ hội làng, trong khi vẫn phát triển công nghiệp hiện đại; tỉnh Ninh Bình - nơi hội tụ du lịch sinh thái và văn hóa với Di sản thế giới Tràng An - sẽ tạo thành những giá trị văn hóa vùng phong phú, vừa kế thừa, vừa có khả năng thích ứng mạnh mẽ với thời đại mới.

Ông Nguyễn Mạnh Cường, Giám đốc Sở VH-TT tỉnh Ninh Bình, tin tưởng: “Việc hợp nhất 3 tỉnh là thời cơ để định vị lại các giá trị văn hóa đặc sắc, tạo cơ sở cho chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa vùng”.

Dinh thự “Vua Mèo” (dinh thự họ Vương) là một điểm đến ở Hà Giang được du khách yêu thích

Tương tự, trường hợp Bắc Giang và Bắc Ninh - 2 tỉnh kế cận nhau, có nhiều tương đồng về văn hóa Kinh Bắc, cũng đặt ra nhiều kỳ vọng. Tỉnh Bắc Ninh là cái nôi quan họ, di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, trong khi tỉnh Bắc Giang lại nổi bật với các lễ hội dân gian, đình chùa cổ và dân ca, dân vũ mang âm hưởng miền trung du.

Việc sắp xếp 2 địa phương này, nếu có, sẽ tạo nên một “trục văn hóa quan họ” rộng lớn, giúp tăng cường bảo tồn, quảng bá di sản, và đồng thời mở rộng không gian thực hành văn hóa cộng đồng.

Trụ cột phát triển bền vững

Dưới góc nhìn phát triển, văn hóa không còn dừng lại ở khía cạnh bảo tồn mà đang ngày càng được nhìn nhận như một trụ cột phát triển bền vững. Các lợi thế văn hóa riêng biệt có thể bổ trợ lẫn nhau, tạo nên một bản sắc văn hóa chung mạnh mẽ. Văn hóa không chỉ là công cụ nhận diện địa phương mà còn trở thành động lực phát triển các ngành kinh tế sáng tạo.

Một trong những ưu điểm lớn nhất của việc sắp xếp là mở rộng không gian phát triển và giảm sự cạnh tranh nhỏ lẻ giữa các địa phương. Khi phối hợp chặt chẽ, các tỉnh có thể tận dụng thế mạnh lẫn nhau, xây dựng những trung tâm văn hóa, nghệ thuật quy mô lớn, tổ chức các lễ hội mang tầm quốc gia, từ đó thu hút nguồn lực đầu tư và tạo hiệu ứng lan tỏa.

Trong trường hợp tỉnh miền núi như Hà Giang - Tuyên Quang, có thể nhận thấy việc sắp xếp không đồng nghĩa với hòa tan. Đây là 2 tỉnh có điểm chung là cư dân đa dân tộc, bản sắc văn hóa miền núi đặc sắc, nhưng mỗi nơi lại có điểm nhấn riêng: Hà Giang là địa đầu cực Bắc với văn hóa Mông, Dao độc đáo; còn Tuyên Quang nổi bật với di sản cách mạng, lễ hội Thành Tuyên và hệ thống đình làng cổ vùng Việt Bắc.

Nếu có quy hoạch hợp lý, sự hợp nhất có thể tạo ra một trung tâm văn hóa miền núi phía Bắc, nơi vừa bảo tồn, vừa phát huy giá trị văn hóa dân tộc trong phát triển du lịch, giáo dục và công nghiệp văn hóa.

Ông Nguyễn Mạnh Cường, Giám đốc Sở VH-TT tỉnh Ninh Bình, tin tưởng: Việc hợp nhất 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình là thời cơ để định vị lại các giá trị văn hóa đặc sắc, tạo cơ sở cho chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa vùng. Các tỉnh này đều có những thế mạnh riêng biệt từ lễ hội, làng nghề, di tích lịch sử cho tới cảnh quan thiên nhiên. Nếu có chiến lược liên kết vùng hợp lý, các yếu tố này sẽ tạo nên một bản sắc mới vừa mang tính kế thừa, vừa có tính sáng tạo và thích ứng với xu hướng hiện đại.

THU HÀ