Không gian phát triển mới, mở đà tăng trưởng cho Đồng bằng sông Cửu Long

Cầu Mỹ Thuận 1 (trái) và Mỹ Thuận 2 bắc qua sông Tiền nối hai tỉnh Tiền Giang và Vĩnh Long. (Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN)

Ủy ban Thường vụ Quốc hội chính thức thông qua đề án sắp xếp, thành lập mới 124 xã, phường tỉnh Vĩnh Long mới và sẽ vận hành từ ngày 1/7/2026.

Sau khi hợp nhất Trà Vinh và Bến Tre, tỉnh Vĩnh Long mới có tổng diện tích 6.296,2km2, với quy mô dân số khoảng 4.194.633 người.

Tỉnh Vĩnh Long mới trở thành một đơn vị hành chính quan trọng tại Đồng bằng sông Cửu Long, có 130km bờ biển mở ra một tầm nhìn mới, kiến tạo một tỉnh ven biển có sức cạnh tranh vùng và quốc tế, với kinh tế biển làm động lực tăng trưởng chủ lực trong kỷ nguyên vươn mình cùng đất nước.

Lấy biển làm động lực

Các nhà chiến lược cho rằng việc hợp nhất Vĩnh Long, Trà Vinh và Bến Tre mang tên “tỉnh Vĩnh Long”, trung tâm hành chính đặt tại thành phố Vĩnh Long sẽ trở thành một trong những trung tâm của vùng Đồng bằng sông Cửu Long lấy biển làm động lực phát triển.

Theo Phó Giáo sư-Tiến sỹ Nguyễn Ngọc Vinh (Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh), nhóm kinh tế biển sẽ là mũi nhọn kinh tế của tỉnh Vĩnh Long mới vì địa phương này sở hữu đường bờ biển dài 130km, tiếp giáp Biển Đông qua các khu vực ven.

Đây là nơi quy tụ các cửa sông lớn như Ba Lai, Hàm Luông, Cổ Chiên, Định An - là tiềm năng chiến lược cho phát triển cảng biển, logistics ven biển và nuôi trồng thủy sản quy mô lớn.

Các khu đất ven biển, vùng đầm mặn và bãi bồi rất phù hợp cho điện gió ngoài khơi và tiềm năng phát triển điện mặt trời trong các trang trại.

Sự kết nối tự nhiên giữa ba tỉnh cuối nguồn Cửu Long vốn đã hình thành từ lâu. Nếu như Vĩnh Long là hậu phương nông nghiệp và công nghiệp thì Trà Vinh và Bến Tre là hai “cửa ngõ hướng biển” với tiềm năng lớn về điện gió, nuôi trồng thủy sản, cảng biển và du lịch sinh thái.

Khi các tỉnh hợp nhất lại thành tỉnh Vĩnh Long mới không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho quy hoạch không gian thống nhất mà còn tăng năng lực cạnh tranh cấp vùng, giảm phân tán nguồn lực và tối ưu hóa đầu tư công.

Dù nằm giữa trung tâm Đồng bằng sông Cửu Long, Vĩnh Long cũ không giáp biển. Trong khi đó, Trà Vinh và Bến Tre đang sở hữu những lợi thế biển mà phần lớn chưa được khai thác đúng mức, chưa có trung tâm điều phối chiến lược, nuôi biển quy mô lớn vẫn ở dạng tự phát.

Trước khi hợp nhất, Bến Tre đã có kế hoạch mở rộng không gian kinh tế và phát triển đô thị ven biển bằng cách tạo ra 50.000ha đất mới từ lấn biển.

Kế hoạch này đã được Chính phủ phê duyệt trong Đề án Quy hoạch tỉnh Bến Tre từ năm 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 và được lãnh đạo chính quyền xác định một trong 6 đột phá mạnh mẽ bứt phá phát triển địa phương.

Khi trở thành một tỉnh thống nhất, Vĩnh Long mới ngoài việc triển khai tiếp tục kế hoạch lấn biển ở Bến Tre còn mở rộng cảng Định An thành cảng trung chuyển quốc gia, phát triển cụm điện gió ven biển với công suất lớn, tái cấu trúc ngành thủy sản theo hướng công nghệ cao và sinh thái và định hình khu kinh tế biển và chuỗi đô thị ven biển hiện đại.

Nông dân Bến Tre thu hoạch tôm công nghệ cao. (Ảnh: Công Trí/TTXVN)

Một tỉnh ven biển mạnh mẽ không chỉ phục vụ cho nội bộ địa phương mà còn đóng vai trò then chốt trong chiến lược liên kết vùng Tây Nam Bộ-Thành phố Hồ Chí Minh.

Khi hàng hóa từ các tỉnh đồng bằng không còn phải “đi vòng” lên Thành phố Hồ Chí Minh mới ra biển, Vĩnh Long mới có thể trở thành cửa ngõ xuất khẩu mới, giảm áp lực lên cảng Cát Lái, đồng thời thúc đẩy phát triển cụm cảng biển-logistics cho toàn khu vực.

Tỉnh Vĩnh Long mới không chỉ là một phép cộng hành chính. Đó là một “thực thể chiến lược” đại diện cho tư duy phát triển mới, lấy biển làm động lực, lấy kết nối làm trọng tâm, lấy đổi mới làm phương tiện và lấy bền vững làm mục tiêu cuối cùng.

Theo Phó Giáo sư-Tiến sỹ Nguyễn Ngọc Vinh, trong bối cảnh xu hướng tổ chức lại đơn vị hành chính vì sự phát triển bền vững.

Với vị trí trung tâm và các nguồn tài nguyên phong phú, tỉnh Vĩnh Long sau sáp nhập hứa hẹn trở thành trụ cột kinh tế, xã hội và bền vững cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Theo đó, sẽ có các nhóm “rất tiềm năng” gồm kinh tế biển; logistics-giao thông thủy; tài nguyên nước-thủy lợi; nông nghiệp-chế biến-xuất khẩu; công nghiệp-năng lượng sạch cùng vài nhóm có tiềm năng khác.

Việc đầu tư nâng cấp cảng Định An thành cảng biển quốc gia, trung chuyển hàng hóa cho toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long, phát triển hệ thống cảng vệ tinh tại Ba Tri, Bình Đại, Cung Hầu phục vụ hàng hóa nông sản-thủy sản và hình thành trung tâm logistics ven biển, tích hợp vận tải thủy-bộ-cảng cạn (ICD).

Nơi có 6/9 nhánh Cửu Long hội tụ

Theo Tiến sỹ Trần Hữu Hiệp, chuyên gia kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long, việc hợp nhất ba tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long để hình thành “tỉnh mới hướng ra biển Đông” chính là bước chuyển mình chiến lược, tạo ra không gian phát triển mới, khai thác lợi thế tự nhiên và kết nối nội vùng, mở ra đà tăng trưởng đột phá cho cả Đồng bằng sông Cửu Long.

Trước hết, phát triển kinh tế biển đa ngành, đa dạng sẽ là trục xương sống. Bến Tre và Trà Vinh với đường bờ biển dài sở hữu tiềm năng nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, từ tôm sinh thái đến cá tra quy mô hàng hóa.

Công nghệ hiện đại không chỉ nâng cao năng suất, giảm thiểu rủi ro dịch bệnh, mà còn tạo nền tảng cho chuỗi chế biến sâu, đóng gói xuất khẩu đạt chuẩn quốc tế.

Trong khi đó, việc tổ chức đội tàu khai thác xa bờ, trang bị hệ thống giám sát IUU (chống khai thác bất hợp pháp) giúp tối ưu hóa nguồn lợi hải sản, bảo vệ môi trường biển và duy trì nguồn sinh thủy sản bền vững.

Nhà máy điện gió Hàn Quốc-Trà Vinh, thị xã Duyên Hải (tỉnh Trà Vinh) cung cấp lượng điện năng hơn 155 triệu kWh mỗi năm. (Ảnh: Vũ Sinh/TTXVN)

Song song, vùng ven biển Bến Tre-Trà Vinh có thế mạnh lớn về năng lượng tái tạo. Điện gió ngoài khơi kết hợp điện mặt trời sẽ cung cấp nguồn điện sạch, ổn định, thu hút đầu tư quy mô vào chuỗi phụ trợ: sản xuất cánh tua bin, phát triển cảng trung chuyển và logistics xanh.

Dù Vĩnh Long không tiếp giáp biển, tỉnh mới sẽ trở thành “nguồn lực hậu phương” cho các dự án năng lượng, đảm bảo cân đối điện-nước-nguyên liệu, đồng thời góp phần đa dạng hóa cơ cấu kinh tế toàn vùng.

Du lịch biển và sinh thái là kênh tăng trưởng quan trọng tiếp theo. Sự pha trộn giữa văn hóa sông nước Đồng bằng sông Cửu Long và hệ sinh thái rừng ngập mặn tạo nên dấu ấn độc đáo: từ tour khám phá cù lao, homestay ven rừng đước đến hành trình trải nghiệm làng nghề.

Việc phát triển khu nghỉ dưỡng cao cấp, cùng các sản phẩm du lịch gắn kết cộng đồng không chỉ gia tăng thu nhập cho người dân mà còn bảo tồn văn hóa truyền thống một cách bền vững.

Việc hợp nhất ba tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh thành một đơn vị hành chính kinh tế mới không chỉ đơn thuần là một giải pháp tổ chức lại địa giới hành chính, mà quan trọng hơn là một sự lựa chọn tính đột phá nhằm tái thiết cấu trúc phát triển theo hướng tích hợp đồng bộ và có hiệu quả.

Sự hợp nhất này sẽ mở ra không gian mới để phát huy tối đa những lợi thế và bổ trợ lẫn nhau giữa các địa phương, thúc đẩy liên kết kinh tế một cách thực chất.

Tại buổi làm việc với lãnh đạo ba tỉnh Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh vào đầu tháng 6/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh điều quan trọng là sự hợp nhất này phải đi đôi với tư duy quản trị mới, tinh gọn về bộ máy, minh bạch trong vận hành, hiện đại, về công nghệ và linh hoạt trong điều phối nhằm hình thành một trong những trung tâm tăng trưởng có sức lan tỏa, thích ứng cao đủ sức dẫn dắt của Đồng bằng sông Cửu Long bước vào giai đoạn phát triển mới cùng với sự phát triển của đất nước.

Tỉnh Vĩnh Long mới sẽ hình thành các vùng động lực kinh tế liên kết quy mô lớn, có năng lực lan tỏa cao. Hợp nhất ba tỉnh sẽ có điều kiện ưu tiên đầu tư đồng bộ vào hệ thống hạ tầng chiến lược vùng như Quốc lộ 60, các tuyến ven biển, đường cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Cà Mau, đường nội thủy, nội địa và hệ thống cảng biển, cảng cá nhằm mở rộng không gian phát triển, nâng cao năng lực logictic và thu hút đầu tư chất lượng cao.

“Tỉnh mới hình thành từ Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh, nơi có đến 6/9 con rồng Cửu Long hội tụ ở đây, sớm sẽ trở thành cực tăng trưởng năng động, bền vững, giàu bản sắc và thực sự vì nhân dân,” Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Tô Lâm nhấn mạnh./.

(TTXVN/Vietnam+)