Không kích lúc bình minh, cao tốc tắc nghẽn: Cuộc tháo chạy tuyệt vọng khỏi miền Nam Lebanon

Youseff Nasser cùng vợ và cháu gái tại một nơi trú ẩn ở trường học ở Aley, Lebanon sau khi chạy trốn khỏi làng Aita al-Shaab của họ (Ảnh: WSJ)

Tiếng máy bay chiến đấu của Israel ném bom vào khu dân cư ở miền Nam Lebanon khiến Ali Mahanna tỉnh giấc vào lúc bình minh. Trong năm qua, các cuộc không kích thỉnh thoảng xảy ra ở vùng ngoại ô thị trấn Jbal El Botm, nơi anh sống, nhưng vào ngày 23/9, bom đã đáp trúng trung tâm thị trấn, phá hủy nhiều tòa nhà dân cư và giết chết hơn 10 người, theo thông tin từ Bộ Y tế Lebanon.

Mahanna, làm nghề xây dựng, cho biết anh đã giúp kéo các thi thể ra khỏi đống đổ nát trước khi vội vàng đưa gia đình lên xe và chạy về phía Bắc, tránh xa biên giới với Israel.

“Cả thị trấn đã bỏ đi cùng một lúc”, Mahanna nói. “Không ai dám ở lại”.

Chiến dịch không kích của Israel nhắm vào Hezbollah trong tuần trước đã gây ra cuộc khủng hoảng di cư lớn nhất trong lịch sử Lebanon, theo lời của Thủ tướng lâm thời nước này. Lebanon là một quốc gia đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh và bất ổn chính trị trong nhiều thập kỷ qua.

Vào sáng ngày 1/10, quân đội Israel thông báo rằng họ đã phát động một chiến dịch trên bộ ở Lebanon ngay trong đêm, leo thang mạnh mẽ cuộc tấn công của họ chống lại nhóm vũ trang Hezbollah, vài ngày sau khi giết chết thủ lĩnh hàng đầu của nhóm này trong một cuộc không kích tại Beirut.

Các hành động quân sự này có thể gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo mới ở Lebanon, quốc gia vốn đã chịu áp lực kinh tế nặng nề và thêm gánh nặng khi phải tiếp nhận hơn 1 triệu người tị nạn Syria. Tình hình tồi tệ đến mức, theo các quan chức Liên Hợp Quốc, hàng chục nghìn người tị nạn này đã phải quay trở lại Syria, nơi cũng đã trải qua hơn một thập kỷ nội chiến và biến động.

Israel cho biết các cuộc tấn công của họ ở miền Nam, Đông và Đông bắc Lebanon là nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công bằng tên lửa và rocket vào miền Bắc Israel sau 1 năm giao tranh xuyên biên giới với Hezbollah, một tổ chức bị Mỹ liệt vào danh sách khủng bố, và để ngăn chặn các cuộc tấn công trên bộ của Hezbollah – tương tự như cuộc tấn công mà Hamas thực hiện vào ngày 7/10/2023 ở miền Nam Israel.

Tại Lebanon, tình hình ngày càng nguy hiểm khiến hàng trăm nghìn người dân phải chạy trốn về phía Bắc hướng đến thủ đô Beirut, theo chính quyền địa phương.

Vào ngày 27/9, các cuộc không kích quy mô lớn tại các khu vực đông dân cư ở phía Nam thủ đô, nơi thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah bị sát hại, đã khiến nhiều người dân đổ dồn vào trung tâm thành phố, nơi nhiều người đã phải trú tạm trên đường phố hoặc trong các tòa nhà bỏ trống.

Thủ tướng Najib Mikati cho biết vào ngày 29/9 rằng chiến dịch không kích của Israel có thể buộc hơn 1 triệu người phải rời bỏ nhà cửa, ở một quốc gia có dân số chưa đến 6 triệu người. Vào tối ngày 30/9, Israel đã đưa ra lệnh sơ tán mới cho 3 khu vực ở phía Nam ngoại ô Beirut, cho rằng đây là những khu vực gần cơ sở hạ tầng của Hezbollah.

Các cuộc đụng độ biên giới giữa Israel và Hezbollah có nguy cơ leo thang thành chiến tranh toàn diện khi hai bên tiếp tục đấu súng (Ảnh: Zuma Press)

Cuộc tháo chạy khỏi các thị trấn phía Nam

Cuộc không kích ở miền Nam Lebanon vào ngày 23/9 xảy ra khi bà Nejmeh Hassan Faris đang chuẩn bị bữa sáng cho các con. Bà cho biết các cuộc không kích ngày càng đến gần thị trấn Nabatieh, nơi bà sinh sống.

Khi một vụ nổ làm vỡ cửa sổ nhà bà, ngay cạnh chỗ con gái, bà Faris cùng 3 đứa con đã bắt xe rời khỏi thị trấn. Từ đó, họ phải đi bộ hàng giờ trước khi có chiếc xe khác chở họ đến Beirut. Hành trình lên phía Bắc, bình thường chỉ mất khoảng 90 phút, nay kéo dài gần 24 giờ trong tình trạng giao thông tắc nghẽn. Các thị trấn dọc tuyến đường cũng bị ném bom, cửa hàng và nhà hàng đóng cửa khi cư dân kéo nhau bỏ chạy.

“Kể từ hôm qua chúng tôi chỉ có nước, không có thức ăn”, bà Faris nói khi đến nơi trú tạm tại Trường Sobhi Saleh ở phía tây Beirut sau chuyến đi kéo dài cả ngày.

Một số gia đình đã ngủ trong xe trên đường đi. Các cuộc không kích của Israel đánh trúng các khu vực ven đường, làm rung chuyển cửa kính xe và bụi đất bay mịt mù trên đường. Một người phụ nữ đã qua đời vì đau tim trong khi di chuyển, theo lời của em họ bà.

Hezbollah, được Iran hậu thuẫn mạnh mẽ, bắt đầu tấn công qua biên giới Lebanon-Israel một ngày sau các cuộc tấn công do Hamas dẫn đầu vào ngày 7/10/2023 ở miền Nam Israel, khiến 1.200 người thiệt mạng, theo chính quyền Israel, và đã châm ngòi cho cuộc chiến ở Gaza. Hai bên đã giao chiến hầu như hàng ngày kể từ đó.

Các cuộc tấn công của Israel nhằm vào Hezbollah bắt đầu 2 tuần trước với một chiến dịch tình báo, trong đó hàng nghìn máy nhắn tin và bộ đàm mà Hezbollah sử dụng đã bị vô hiệu hóa, trước khi một cuộc không kích vào khu vực phía nam Beirut vài ngày sau đó đã giết chết nhiều thành viên hàng ngũ thủ lĩnh quân sự của nhóm này.

Các cuộc không kích gia tăng đã khiến 1.000 người thiệt mạng kể từ ngày 23/9, theo chính quyền Lebanon, và đã làm tê liệt phần lớn khu vực miền Nam Lebanon.

Một nơi trú ẩn trong trường học ở Aley, phía đông Beirut, Lebanon (Ảnh: WSJ)

Mục tiêu của Israel là đẩy Hezbollah ra khỏi khu vực biên giới, nơi mà tổ chức này đã củng cố vị trí của mình trong nhiều năm, tại các khu vực đông dân cư và những nơi tổ chức này đã thực hiện các cuộc tấn công vào lãnh thổ Israel trong năm qua. Các quan chức Israel cam kết đảm bảo an toàn cho hàng chục nghìn cư dân ở khu vực biên giới phía Bắc của Israel, những người đã được sơ tán khi Hezbollah bắt đầu tấn công Israel từ Lebanon để ủng hộ Hamas ở Gaza.

Vào sáng ngày 23/9, một số người Lebanon cho biết họ đã nhận được các cuộc gọi và tin nhắn từ quân đội Israel yêu cầu họ tránh xa các tòa nhà và khu vực mà Hezbollah sử dụng cho mục đích quân sự, nhưng không nêu rõ các địa điểm cụ thể.

Nhiều người dân ở miền Nam cho biết họ không nhận được cảnh báo trước khi bom bắt đầu rơi và bị bất ngờ khi các cuộc không kích mở rộng nhanh chóng từ khu vực biên giới sang nhiều vùng khác của đất nước.

Người Lebanon di tản khỏi vùng ngoại ô phía Nam sau khi qua đêm tại Corniche Beirut (Ảnh: WSJ)

Chặng đường gian nan

Người dân vội vàng bỏ nhà ra đi. Nhiều bà mẹ phải bỏ lại sữa và tã cho con nhỏ, trong khi nhiều người ốm yếu và già cả bỏ chạy mà không kịp mang theo thuốc men cần thiết.

Tại làng Ain Baal, bà Sherifa Krisht cho biết cha của bà đã ra ngoài uống cà phê vào sáng ngày 23/9, cách nhà chỉ 5 phút, và bị mắc kẹt do bom suốt 2 giờ. Y tá Alia Ayyash đang làm việc tại bệnh viện ở Nabatieh thì được thông báo tất cả nhân viên được nghỉ về nhà; bà cho biết gia đình đã đón bà và bà đi thẳng đến Beirut mà không kịp ghé nhà để thu xếp đồ đạc.

Beirut và các khu vực khác của Lebanon, nơi người dân tìm nơi trú ẩn tránh bom, cũng không chuẩn bị đủ để tiếp đón họ. Chính phủ đã chuyển đổi hàng trăm trường học thành nơi trú ẩn, nhưng các nhóm cứu trợ đang gặp khó khăn trong việc cung cấp đệm và nhu yếu phẩm cơ bản.

Tại nơi trú ẩn tạm thời ở Trường Sobhi Saleh, phía tây Beirut, ông Mohammed Khalil Sultan đang chờ con gái mình. Ông vừa trải qua 19 tiếng trên đường, còn con gái vẫn đang trên đường đến. Họ quyết định chạy trốn sau khi 4 dân thường, bao gồm cả người anh họ của ông, ở ngôi làng thuộc quận Marjayoun, thiệt mạng trong các cuộc không kích.

"Chúng tôi được cho biết rằng phần thi thể còn lại của ông ấy chỉ là chưa đến 2 kg", ông Sultan, 74 tuổi, nói.

Tại một ngôi trường gần thị trấn nghỉ dưỡng trên núi Aley, cách Beirut khoảng 10 dặm, tổ chức từ thiện Anera có trụ sở tại Washington đã phân phát đệm và các vật dụng khác.

Những chiếc giường tạm bợ tại một nơi trú ẩn trong một trường học ở Aley. Những người chạy trốn các cuộc không kích đang phải vật lộn để có được những nhu yếu phẩm cơ bản (Ảnh: WSJ)

Bà Nahla Surur đang ổn định trong một lớp học cùng chồng, 2 cô con gái và 4 đứa cháu. Con trai duy nhất của bà, Mohammed, đã hy sinh khi chiến đấu cho Hezbollah ở Syria vào năm 2015. Bà và chồng nói rằng họ ủng hộ nhóm vũ trang này vì đã giải phóng thị trấn Aita al-Shaab của họ khỏi sự chiếm đóng của Israel vào năm 2000.

Gia đình bà đã nhiều lần phải sơ tán do cuộc chiến trong năm qua. Họ đang sống trong một căn hộ thuê ở miền Nam Lebanon khi các cuộc ném bom của Israel bắt đầu vào ngày 23/9, làm cháu trai của bà Surur bị thương. Họ chạy về phía Bắc, trải qua 20 tiếng trên đường và thử đến 4 ngôi trường trước khi tìm được chỗ trú.

"Họ nghĩ chúng tôi mang chiến tranh theo", con gái bà Surur, bà Rana, nói về những cộng đồng đã tiếp đón họ trong năm qua.

Bà Samia Ayyash, một giáo viên tiểu học ở độ tuổi 60, mất hơn 17 tiếng để tìm được chỗ trú tại một ngôi trường đã được chuyển thành nơi trú ẩn cho gia đình sau khi họ chạy khỏi miền nam vào ngày 24/9. Đó là ngày thứ 2 ngôi làng Harouf của họ bị đánh bom, sau khi đã được an toàn trong suốt năm qua. 1 quả tên lửa đã rơi xuống vườn nhà hàng xóm nhưng không nổ.

Bà và chồng đã chất cả gia đình 6 đứa con và cháu gái vào một chiếc xe. Họ rời đi mà không kịp mang theo các vật dụng thiết yếu, bao gồm cả thuốc men cho chồng bà, người bị tiểu đường và cao huyết áp.

"Chúng tôi chỉ cầu nguyện để đến được nơi an toàn", bà nói.

Trong cuộc chiến năm 2006, gia đình bà đã trú ẩn cùng anh trai ở khu vực phía nam Beirut. Nhưng lần này, anh trai bà cũng đã rời đi vì lo sợ Israel sẽ tiếp tục tấn công khu vực đó, nên họ quyết định không đi qua Beirut.

Bà nói rằng việc sống sót qua cuộc khủng hoảng tài chính của Lebanon đã đủ khó khăn rồi, khi mà tiền lương của bà từ công việc y tá và lương của chồng từ quân đội cũng không đủ để trang trải các chi phí cơ bản của gia đình.

"Lebanon không cần chiến tranh", bà nói. "Chúng tôi đã có đủ vấn đề rồi".

Theo Wall Street Journal

Thu Quyên