Không nên rút ngắn thời hạn hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu phát biểu tại cuộc họp

Cần có điều khoản giao Bộ Tư pháp chủ trì xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về văn bản hợp nhất

Theo Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính (Bộ Tư pháp) Hồ Quang Huy, sửa đổi, bổ sung quy định về việc cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân được viện dẫn trực tiếp văn bản hợp nhất trong văn bản hành chính, văn bản tố tụng, giao dịch dân sự và có giá trị như viện dẫn văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL). Sửa đổi Điều 5, 6, 7 về thẩm quyền và thời hạn hợp nhất văn bản, trong đó dự kiến bổ sung phương án quy định về việc dự thảo văn bản hợp nhất được trình đồng thời ở giai đoạn trình thông qua, ban hành VBQPPL có nội dung sửa đổi, bổ sung (hiện hành là thực hiện hợp nhất văn bản sau khi VBQPPL sửa đổi, bổ sung được thông qua, ban hành).

Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính (Bộ Tư pháp) Hồ Quang Huy phát biểu tại cuộc họp

Cục trưởng Hồ Quang Huy cũng cho biết, dự thảo Pháp lệnh bổ sung việc hợp nhất văn bản trong các trường hợp khác, bao gồm: văn bản có nội dung được sửa đổi, bổ sung bởi văn bản không phải là văn bản sửa đổi, bổ sung một số điều; văn bản có nội dung được đính chính; văn bản có nội dung được bãi bỏ một phần hoặc hết hiệu lực một phần theo quy định của Luật Ban hành văn bản QPPL (trừ trường hợp hết thời hạn có hiệu lực được quy định trong VBQPPL); bổ sung quy định về việc nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong việc hợp nhất văn bản, khai thác văn bản hợp nhất…

Quan tâm đến thời hạn thực hiện hợp nhất, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài chính) Nguyễn Minh Phương cho rằng, quy định thời hạn 5 ngày để thực hiện hợp nhất là không khả thi và trên thực tế, hầu hết các đơn vị đều đang vi phạm.

Lý giải về vấn đề này, ông Phương cho rằng, một văn bản sau khi được ký ban hành, đặc biệt là Nghị định, thường mất từ 15 đến 20 ngày mới có bản chính thức để phát hành. Trong khi cơ quan chủ trì soạn thảo thường không phải là đơn vị trực tiếp thực hiện hợp nhất, đơn vị pháp chế phải chờ nhận được bản cuối cùng mới có thể tiến hành. Do đó, ông đề nghị không nên bổ sung quy định rút ngắn thời gian xuống 2 ngày đối với văn bản sửa đổi, bổ sung một số điều. Thay vào đó, cần nghiên cứu tăng thời hạn hợp nhất lên một khoảng thời gian hợp lý hơn, như 10 ngày, để phù hợp với thực tiễn.

Đồng quan điểm về thời hạn hợp nhất, Phó Vụ trưởng Vụ Tổng hợp - Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Thu cho rằng thời hạn 5 ngày hiện nay trên thực tế là chưa khả thi. Thực tiễn tại Văn phòng Quốc hội cho thấy, trong các kỳ họp thông qua số lượng lớn văn bản (như vừa qua với gần 100 luật, nghị quyết), phải mất cả tháng làm việc liên tục cả ngày đêm mới có thể hoàn thành. Thời hạn 5 ngày sẽ khó đáp ứng được trong điều kiện thực tế, đặc biệt khi khối lượng công việc lớn.

Đối với các văn bản được sửa đổi, bổ sung nhiều lần, dẫn đến việc có nhiều văn bản hợp nhất khác nhau, bà Thu cho biết, có những trường hợp như Luật Thủy sản, trong cùng một năm được sửa đổi tại hai kỳ họp khác nhau, dẫn đến có hai văn bản hợp nhất được ban hành. Nếu không có quy định rõ ràng, người dùng rất dễ tiếp cận và áp dụng nhầm văn bản hợp nhất cũ. Cần có quy định thành một kỹ thuật bắt buộc trong thể thức trình bày về việc thay thế văn bản hợp nhất cũ, theo hướng văn bản hợp nhất ban hành sau cần có dòng ghi chú rõ ràng về việc thay thế cho văn bản hợp nhất trước đó, bà Thu đề nghị.

Ủng hộ quy định ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số vào dự thảo Pháp lệnh, tuy nhiên, để quy định này thực sự đi vào cuộc sống, ông Phương đề xuất, cần có một điều khoản giao cho Bộ Tư pháp chủ trì xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về văn bản hợp nhất. Khi có một hệ thống tập trung và chuẩn hóa, việc truy cập, tra cứu và ứng dụng sẽ trở nên dễ dàng và thống nhất, thay vì mỗi nơi làm một kiểu.

Hướng dẫn cụ thể về cách thức viện dẫn văn bản hợp nhất

Góp ý về thể thức, kỹ thuật trình bày và biểu mẫu văn bản hợp nhất, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Tài chính Nguyễn Minh Phương cho rằng, đây là một vấn đề rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến người sử dụng. Dẫn ví dụ khó khăn điển hình là Luật Đầu tư đã được sửa đổi 14 lần, bản hợp nhất của Luật này gần như không thể đọc được, gây bất tiện trong tra cứu và khó khăn cho chuyển đổi số. Do đó, ông Phương đề nghị cần nghiên cứu, cải cách lại toàn bộ biểu mẫu và thể thức của văn bản hợp nhất theo hướng tối giản và thân thiện với người dùng. Có thể chỉ cần liệt kê các văn bản được hợp nhất ở phần đầu, sau đó tích hợp thẳng nội dung sửa đổi vào văn bản và loại bỏ các phần chú thích rườm rà.

Nhấn mạnh cần xử lý triệt để các khó khăn, vướng mắc trong công tác hợp nhất, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu cũng lưu ý, việc lựa chọn giữa ban hành văn bản sửa đổi, bổ sung hay văn bản thay thế sẽ phụ thuộc vào kết quả rà soát cuối cùng.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu chủ trì cuộc họp

Thứ trưởng nhất trí với đa số ý kiến về việc quy định trách nhiệm hợp nhất văn bản cho cả cấp tỉnh và cấp xã. Theo Thứ trưởng, không nên vì lý do “ít việc” hay “phạm vi áp dụng hẹp” mà bỏ qua cấp xã. Việc quy định đầy đủ sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác này ở mọi cấp. Thứ trưởng cũng nhận thấy các ý kiến đều đồng thuận rằng tất cả các VBQPPL có tác động về nội dung, hiệu lực đều thuộc đối tượng hợp nhất, trừ một số trường hợp đặc thù đã được quy định rõ.

Về thời điểm trình dự thảo văn bản hợp nhất, Thứ trưởng đồng ý với đề xuất của Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính là tiếp tục xây dựng cả hai phương án, phân tích kỹ hơn ưu, nhược điểm và tính khả thi của từng phương án để có lựa chọn tối ưu nhất.

Về giá trị pháp lý của việc viện dẫn, Thứ trưởng thống nhất về việc viện dẫn cần được thực hiện theo văn bản hợp nhất để đảm bảo tính đơn giản, chính xác và thống nhất. Cần rà soát lại nội dung tại khoản 2 Điều 4 để quy định rõ ràng hơn, tránh phát sinh các trường hợp ngoại lệ không cần thiết. Đồng thời, cần có hướng dẫn cụ thể về cách thức viện dẫn, có thể thông qua Phụ lục minh họa để áp dụng thống nhất.

Thành An