Không phải Taliban hay IS, Trung Quốc rất ngại một nhóm Hồi giáo cực đoan ở Afghanistan

Chiến binh ETIM trong một buổi tập luyện quân sự. (CGTN)

Vào ngày 6/7, Lầu Năm Góc tuyên bố Mỹ đã hoàn tất việc rút hơn 90% quân, hai tháng trước thời hạn 11 tháng 9. Quân Mỹ mới đây nhất rút khỏi căn cứ không quân Bagram gần thủ đô Kabul, từng là một căn cứ quân sự chính cho việc phát động cái gọi là cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ.

Diễn tiến này xuất hiện trong bối cảnh lực lượng Taliban nỗ lực liên tục nhằm chiếm giữ một thành phố quan trọng ở miền tây Afghanistan. Một số bản tin nói các chiến binh Hồi giáo theo chủ trương cực đoan hiện kiểm soát gần như một phần ba đất nước và mỗi ngày lại có them những bước tiến mới.

Vào ngày 5/7, Taliban nắm quyền kiểm soát các huyện trọng điểm ở tỉnh miền nam Kandahar, trong đó có huyện Panjwai, quê hương của lãnh đạo Taliban Akhundzadaas Hibatullah, trong khi hơn 1.000 lính Afghanistan trốn sang nước láng giềng Tajikistan.

Lý do cộng đồng quốc tế lo ngại là vì Taliban đang tiến quân nhanh chóng trước khi quân đội các nước phương Tây rời khỏi Afghanistan, biến đất nước này, đặc biệt là các vùng do Taliban chiếm đóng, trở thành nơi sinh sản cho các nhóm khủng bố và các tổ chức cực đoan khác như Daesh (thường được biết đến với tên gọi Nhà nước Hồi giáo, IS hay ISIS) và Al-Qaeda.

Theo một số nhà quan sát, Trung Quốc cũng có mối lo ngại tương tự và coi tình hình đang xấu đi ở Afghanistan là chất xúc tác để Phong trào Hồi giáo Turkestan (ETIM), các tổ chức ly khai của người Duy Ngô Nhĩ tăng cường hoạt động.

ETIM, còn được biết đến với tên gọi Đảng Turkistan Hồi giáo, một nhóm cực đoan được thành lập bởi các phần tử thánh chiến người Duy Ngô Nhĩ (Uyghur) ở miền Tây Trung Quốc, với mục tiêu tìm cách để tạo ra nhà nước Đông Turkestan độc lập để thay thế Tân Cương, Trung Quốc.

Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc chỉ định ETIM là một tổ chức khủng bố vào năm 2002 bởi các liên kết của nó với Al-Qaeda. Nhưng vào năm 2020, Mỹ loại bỏ nhóm này khỏi danh sách các tổ chức khủng bố nước ngoài, động thái bị Trung Quốc kịch liệt lên án.

Tờ Asia Times đưa tin rằng ETIM có lẽ đã tăng cường năng lực hậu cần và tài chính, nhân lực, vũ khí kể từ khi Washington loại bỏ họ khỏi danh sách các tổ chức khủng bố từ năm 2020.

Một báo cáo gần đây của Hội đồng Bảo an LHQ xác nhận sự hiện diện của hơn 500 máy bay chiến đấu của ETIM ở nhiều nơi thuộc ở miền bắc Afghanistan, trong đó có tỉnh Badakhshan, Kunduz, và Takhar kết nối với tỉnh Tân Cương của Trung Quốc thông qua một hành lang hẹp, hành lang Wakhan.

Báo cáo cũng đề cập Abdul Haq (Amin Memet Memet), được cho là lãnh đạo nổi bật của ETIM và chương trình lấy khu vực Tân Cương ở Trung Quốc, Chitral ở Pakistan, cũng như hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC) làm mục tiêu của nhóm.

Theo báo cáo phương tiện truyền thông, các quan chức hàng đầu của CPEC đang cân nhắc chuyển sang một khu vực an toàn hơn do sự bất ổn chính trị và an ninh của khu vực.

Trung Quốc cũng lo ngại về khả năng các tổ chức thánh chiến khác hỗ trợ ETIM thực hiện “chương trình nghị sự Hồi giáo” của họ.

Trong năm 2017, Nhà nước Hồi giáo phát hành một đoạn video một số người Duy Ngô Nhĩ theo đạo Hồi đe dọa trở về nhà và tạo ra cảnh"máu đổ như sông", theo tin của Asia Times.

Anh Minh