Không phân loại rác sẽ bị phạt, người dân phải làm gì?

Ngày buộc phải phân loại rác thải đã cận kề

Theo Luật Bảo vệ môi trường, chậm nhất là 31/12/2024 phải áp dụng việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt. Theo đó, hộ gia đình, cá nhân không phân loại rác sinh hoạt, không sử dụng bao bì chứa chất thải rắn sinh hoạt sẽ bị xử phạt từ 500.000 - 1 triệu đồng theo quy định của Nghị định 45 về xử phạt vi phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

Các chung cư, tòa nhà văn phòng không bố trí thiết bị, phương tiện, địa điểm để phân loại tại nguồn sẽ bị phạt từ 200 - 250 triệu đồng.

Phân loại rác thải sinh hoạt vẫn còn nhiều thách thức.

Chị Hoàng Vân Linh (Yên Hòa - Hà Nội) là người hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ môi trường nên có thói quen tự phân loại rác thải tại nhà từ lâu. Chị cho biết, gia đình chị luôn phân loại rác hữu cơ, vô cơ vào các bịch riêng. Tuy nhiên, phía thu gom rác gom về lại một thùng, chỉ lấy riêng các chai nhựa, vỏ lon có thể tái chế.

"Việc đơn vị thu gom rác gộp chung hết vào một thùng khiến chủ trương phân loại rác tại nguồn của gia đình tôi trở nên vô nghĩa. Do vậy để thực hiện đúng theo Luật Bảo vệ môi trường thì cần phải thực hiện đồng bộ ở tất cả các khâu của xử lý rác thải mới đem lại hiệu quả", chị Linh nói.

Theo chị Hoàng Vân Linh, phân loại rác thải sẽ càng khó khăn hơn ở các khu chung cư bởi hiện nay đa phần người dân ở các tầng chỉ bỏ rác vào các họng là rơi xuống hầm chưa rác, việc kiểm soát gia đình nào phân loại, gia đình nào không, rất khó. Việc này cần thay đổi nhận thức, thói quen của người dân là chính.

Hiện nhiều người dân đã bắt đầu quen thuộc với khái niệm phân loại rác, quen mắt với các thùng rác, ký hiệu phân loại khác nhau. Tuy nhiên việc phân loại rác vẫn mới dừng lại ở nhận thức, còn hành động chưa cao.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, hiện nay, môi trường nước ta đang tiếp tục chịu sức ép lớn từ nguồn chất thải rắn sinh hoạt. Ước tính khoảng trên 60.000 tấn thải ra mỗi ngày. Một số địa phương đã xuất hiện các điểm "nóng" về môi trường và rõ hơn ở các khu đô thị lớn với nhiều hoạt động phát triển kinh tế - xã hội.

Phân loại chất thải tại nguồn là một chủ trương hoàn toàn đúng đắn bởi rác thải nếu chỉ chôn lấp thông thường sẽ gây rất nhiều lãng phí như: tốn diện tích lớn cho việc xây dựng, chi phí vận hành các bãi chôn lấp; nguy cơ gây ô nhiễm môi trường...

Ngoài ra, các nguồn nguyên liệu có thể tái chế như: rác hữu cơ, giấy, nhựa, kim loại… cũng bị vùi chôn trong đất mà theo tính toán phải mất hàng trăm năm sau mới có thể phân hủy. Trong khi đó, việc tái chế rác thải không chỉ có ý nghĩa về mặt môi trường mà còn đem lại lợi ích về kinh tế. Đặc biệt, với lượng hữu cơ lớn trong rác thải sinh hoạt (ước tính khoảng 50 - 70%), đây sẽ là nguồn nguyên liệu dồi dào để sản xuất phân vi sinh, một loại phân rất tốt cho cây trồng và thân thiện với môi trường.

Đổ rác, phân loại rác là quy định bắt buộc

Theo TS Hoàng Dương Tùng, Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, yêu cầu chính của phân loại rác tại nguồn hiện nay là vấn đề tư duy, cũng như cách quản lý rác. Kinh nghiệm của các nước đã thành công trong phân loại rác tại nguồn cũng vậy - đó là việc đổ rác, phân loại rác phải quy định bắt buộc, phải theo giờ giấc nhất định.

"Các nước tiên tiến họ xây dựng khu, điểm tập kết rác rất sạch sẽ, lắp camera và có người đứng đó để giám sát. Khi đã phân loại theo màu sắc túi cũng dễ dàng kiểm soát hơn, nhưng vẫn phải có những cách kiểm tra đột xuất" ông Tùng cho biết.

Có thể thấy việc thay đổi thói quen, nâng cao ý thức của người dân là yếu tố quyết định đến việc phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn. Bởi lẽ, phân loại rác giúp không chỉ giảm ô nhiễm môi trường, giảm áp lực diện tích chôn lấp, mà còn tiết kiệm năng lượng, tài nguyên, hướng tới cuộc sống xanh, bền vững. Tuy nhiên, ngoài trách nhiệm của người dân trong phân loại rác, theo các chuyên gia thì trách nhiệm của đơn vị thu gom, vận chuyển xử lý rác cũng cần quan tâm.

Đơn vị thu gom rác phải đáp ứng các điều kiện kỹ thuật, tham gia đấu thầu công khai, phải trang bị kỹ huật để đáp ứng yêu cầu đã đặt ra mới được thu gom, vận chuyển.

Từ tháng 6/2024, 23 phường thuộc 5 quận của TP Hà Nội bắt đầu thí điểm phân loại rác tại nguồn. Theo đại diện Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội (Urenco) cho biết, thực hiện chỉ đạo của UBND TP Hà Nội về triển khai phân loại chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) tại nguồn, bắt đầu từ tháng 6/2024, Urenco sẽ phối hợp triển khai thí điểm tại 23 phường thuộc 5 quận trên địa bàn thành phố do đơn vị phụ trách (gồm: Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Nam Từ Liêm).

Thời gian thí điểm giai đoạn 1 đến quý I/2025. Sau đó, các quận tổ chức rút kinh nghiệm, điều chỉnh phương án để tiếp tục thí điểm giai đoạn 2 trong các tháng còn lại của năm 2025.

Việc thí điểm để có số liệu, kinh nghiệm thực tế cho Đề án "Phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH tại nguồn", trình UBND TP Hà Nội phê duyệt vào năm 2025. Đây sẽ là cơ sở để chuẩn bị phân loại rác tại nguồn đồng loạt trên toàn thành phố trong năm 2026.

Tô Hội