Không quốc gia nào đứng ngoài cuộc chiến chống rác thải nhựa

Tuy nhiên, để tiếp tục thực hiện quyết tâm giảm thiểu ô nhiễm nhựa (như giảm hơn 43% lượng nhựa rò rỉ ra môi trường, giảm 75% rác thải nhựa trên biển vào năm 2030), Việt Nam cần nguồn tài chính khoảng 8-9 tỷ USD để hành động trong 5 năm tới.

Việc thực thi còn hạn chế

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành, không một quốc gia nào có thể đứng ngoài cuộc chiến chống rác thải nhựa. Chính phủ Việt Nam đã tham gia tích cực đề xuất các cơ chế hợp tác toàn cầu và khu vực về giảm rác thải nhựa tại các hội nghị, diễn đàn quốc tế, như: Hội nghị thượng đỉnh G7, Diễn đàn kinh tế thế giới về ASEAN, Diễn đàn kinh tế thế giới Davos... Đặc biệt, Việt Nam là một trong ba nước đầu tiên thành lập và đi vào hoạt động Nhóm công tác triển khai Chương trình đối tác hành động quốc gia về nhựa và Việt Nam cũng đã thể hiện cam kết mạnh mẽ khi tham gia đàm phán Thỏa thuận toàn cầu về chấm dứt ô nhiễm nhựa nhằm xây dựng một nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.

Ngư dân thu gom rác thải trong những chuyến đi biển để mang về bờ.

Ông Thành thông tin, trong nước, Việt Nam đã ban hành Luật Bảo vệ môi trường 2020, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật và hàng loạt chính sách, tiêu biểu như: Kế hoạch hành động quốc gia về rác thải nhựa đại dương với mục tiêu đến năm 2030 sẽ giảm thiểu 75% rác thải nhựa trên biển và đại dương; 100% ngư cụ khai thác thủy sản bị mất hoặc bị vứt bỏ được thu gom, chấm dứt việc thải bỏ ngư cụ trực tiếp xuống biển; 100% các khu, điểm du lịch, cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú du lịch ven biển không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi nilon khó phân hủy; 100% các khu bảo tồn biển không còn rác thải nhựa. Bên cạnh đó, Việt Nam đã ban hành Đề án tăng cường quản lý chất thải nhựa; chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp tái chế, sản xuất sản phẩm thay thế nhựa; các Chương trình về phân loại, thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt…

Thứ trưởng Lê Công Thành thừa nhận, bên cạnh những kết quả tích cực, cũng không thể phủ nhận nhiều thách thức tồn tại trong quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa tại Việt Nam. Luật pháp và chiến lược đã có, nhưng việc thực thi còn hạn chế; chính sách kinh tế tuần hoàn và trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất còn mới mẻ; hạ tầng phân loại rác tại nguồn chưa đồng bộ; thói quen sử dụng nhựa dùng một lần vẫn phổ biến; nhiều doanh nghiệp chậm chuyển đổi công nghệ vì chi phí cao; việc thu gom, tái chế chưa đạt hiệu quả cao…

Theo UNDP Việt Nam, để tiếp tục thực hiện quyết tâm giảm thiểu ô nhiễm nhựa (như giảm hơn 43% lượng nhựa rò rỉ ra môi trường, giảm 75% rác thải nhựa trên biển vào năm 2030), Việt Nam cần nguồn tài chính khoảng 8-9 tỷ USD để hành động trong 5 năm tới. Trong đó, 2-2,5 tỷ USD phục vụ việc giảm, thay thế nhựa ở đầu nguồn; 1,4-2 tỷ USD cho thu thập, phân loại; 2,8-3,4 tỷ USD cho tái chế; khoảng 1 tỷ USD cho các biện pháp can thiệp; 700-900 triệu USD cho biện pháp xử lý cuối cùng.

Nhiều sáng kiến hay giảm thiểu rác thải nhựa

Ở nhiều địa phương như Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Bình Dương (cũ), TP Hồ Chí Minh… hiện nay đã triển khai hiệu quả các mô hình phân loại rác tại nguồn, “chợ dân sinh xanh”, khu đô thị không rác thải nhựa. Doanh nghiệp cũng bắt đầu ứng dụng vật liệu sinh học, bao bì tái chế và mô hình tuần hoàn chất thải tại các khu công nghiệp.

Riêng ở Quảng Ninh, chương trình “Vịnh Hạ Long không rác thải nhựa” và “Huyện Cô Tô không nhựa” đã đạt tỷ lệ chuyển đổi phao xốp sang phao nhựa HDPE trên 98%, góp phần giảm thiểu ô nhiễm nhựa trên biển và bảo vệ hệ sinh thái quý giá. Có thể khẳng định, những việc làm cụ thể, thiết thực của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương và nhân dân trong thời gian qua đã thu được thành quả hết sức khích lệ. Đã có sự chuyển biến rõ nét từ nhận thức sang hành động của chính quyền các cấp và người dân trong hành động giảm thiểu sử dụng nhựa sử dụng một lần và tăng cường tái sử dụng, tái chế, xử lý chất thải nhựa.

Theo ông Nghiêm Xuân Cường, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh cho biết, năm 2019, tỉnh Quảng Ninh là một trong các tỉnh, thành đầu tiên của cả nước phát động ở quy mô toàn tỉnh thực hiện chiến dịch “Chống rác thải nhựa”, huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân.

Năm 2022, Huyện ủy Cô Tô ban hành và triển khai Đề án "Huyện Cô Tô nói không với rác thải nhựa" - là huyện đảo đầu tiên cả nước có đề án, nghị quyết riêng của cấp ủy về phòng, chống rác thải nhựa. Các mô hình như "Vịnh Hạ Long không rác thải nhựa" do Ban Quản lý vịnh Hạ Long tham mưu triển khai; chương trình Vrac – Bank do Công ty CP Xi măng và Xây dựng Quảng Ninh thực hiện đã tạo nên dấu ấn tích cực và nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ cộng đồng.

Đến nay, các phong trào “Ngày thứ Bảy xanh”, “Hành trình xanh”, “Thu gom rác nhựa dọc bờ biển”… cùng nhiều chiến dịch thu gom rác nhựa tại các điểm du lịch ven biển, vịnh Hạ Long… được duy trì thực hiện thường xuyên, qua đó hình thành nếp sống văn minh, thân thiện với môi trường, góp phần cải thiện đáng kể chất lượng môi trường du lịch, nâng cao nhận thức và hành vi tiêu dùng của cộng đồng.

Từ ngày 1/9/2019, Ban Quản lý vịnh Hạ Long đã triển khai chương trình giảm thiểu rác thải nhựa tại khu vực vịnh Hạ Long với nội dung “Không sử dụng các sản phẩm từ nhựa dùng 1 lần trong các hoạt động dịch vụ, du lịch trên vịnh Hạ Long”. Theo đó, các tổ chức, cá nhân đang có hoạt động du lịch, dịch vụ trên vịnh phải cam kết không sử dụng, mua bán các sản phẩm từ nhựa dùng 1 lần (cốc, ống hút, hộp, bát, đĩa, túi nilon...); đồng thời thay thế bằng các sản phẩm thân thiện với môi trường khi tham gia hoạt động du lịch, dịch vụ tại khu vực Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long; từ chối vận chuyển đối với các trường hợp khách cố tình không chấp hành quy định này.

Và trong tháng 5 vừa qua, Ban quản lý vịnh Hạ Long đã tạm dừng hợp đồng về neo đậu, hoạt động tại các cảng, bến, vùng nước trên vịnh Hạ Long đối với tàu du lịch Thịnh An 88, QN-8618 trong thời gian 7 ngày. Nguyên nhân là do tàu du lịch Thịnh An 88, QN-8618 đã để khách du lịch đi trên phương tiện mang theo và sử dụng các sản phẩm từ nhựa dùng một lần khó phân hủy khi tham quan vịnh Hạ Long. Những biện pháp quyết liệt này đã thể hiện sự quyết tâm vì một tương lai giảm thiểu ô nhiễm do rác thải nhựa của Quảng Ninh.

Mới đây nhất, ngày 17/8, hơn 500 người đã đội mưa cùng chung tay nhặt rác, làm sạch bãi biển Nguyễn Tất Thành (TP Đà Nẵng) để hưởng ứng chương trình “Ra quân ngày Chủ nhật xanh 2025”. Chương trình do Ban quản lý bán đảo Sơn Trà và các bãi biển du lịch Đà Nẵng phối hợp cùng các đơn vị tổ chức, nhằm tuyên truyền bảo vệ môi trường và hệ sinh thái biển, nói không với rác thải nhựa. Hoạt động lần này không chỉ dừng ở việc làm sạch bãi biển mà còn mang ý nghĩa tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng trong việc hạn chế sử dụng rác thải nhựa dùng một lần, khuyến khích thói quen sống xanh và sử dụng các sản phẩm thân thiện môi trường.

Trúc Linh