Không tổ chức cấp huyện, khi xã cần thì tỉnh hỗ trợ ra sao?

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra.

Sáng 7/5, tiếp tục Kỳ họp thứ 9, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà thay mặt Chính phủ trình dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Theo Bộ trưởng, dự thảo Luật gồm 7 chương, 54 điều, cơ bản kế thừa nguyên tắc tổ chức và nguyên tắc phân định thẩm quyền của Luật hiện hành; sửa đổi, bổ sung các quy định để thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Cấp xã được ban hành văn bản quy phạm pháp luật

Bốn nhóm vấn đề chính được tập trung sửa đổi trong dự thảo luật lần này được Bộ trưởng nêu là sửa đổi các quy định liên quan đến việc phân định đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, gồm cấp tỉnh (tỉnh, thành phố) và cấp xã (xã, phường và đặc khu).

Với đơn vị hành chính kinh tế - đặc biệt, Bộ trưởng cho biết giữ như quy định hiện hành (do Quốc hội quyết định thành lập).

Chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã đều tổ chức HĐND và UBND để bảo đảm bộ máy chính quyền thống nhất, hoạt động thông suốt từ Trung ương đến cấp xã.

Lần này, theo Bộ trưởng cũng sẽ sửa đổi các quy định về đẩy mạnh phân quyền, phân cấp, ủy quyền và nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã.

Theo đó, chính quyền địa phương cấp tỉnh ngoài các nhiệm vụ, quyền hạn như hiện hành, dự thảo Luật bổ sung một số quy định nhằm đẩy mạnh phân quyền từ Trung ương cho chính quyền địa phương cấp tỉnh, nhất là trong việc ban hành các cơ chế, chính sách, các lĩnh vực quy hoạch, tài chính, ngân sách, đầu tư… của địa phương.

Chính quyền địa phương cấp xã thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện và cấp xã hiện nay; được ban hành văn bản quy phạm pháp luật để quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền và phạm vi, nhiệm vụ quản lý của chính quyền địa phương cấp xã (mới).

Dự thảo luật sửa đổi cũng quy định chính quyền địa phương cấp tỉnh có trách nhiệm đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương cấp xã.

Các quy định về tổ chức chính quyền địa phương, Bộ trưởng cho hay, chính quyền địa phương cấp tỉnh cơ bản giữ như hiện hành, chỉ tăng số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh phù hợp với việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Với chính quyền địa phương cấp xã, theo dự thảo luật, UBND cấp xã được tổ chức các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác hoặc bố trí các chức danh công chức chuyên môn để tham mưu, giúp quản lý ngành, lĩnh vực trên địa bàn phù hợp với quy mô của ĐVHC cấp xã (mới).

Nhóm vấn đề thứ tư là về hiệu lực thi hành và giải quyết các vấn đề phát sinh liên quan đến việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp.

Trong đó có quy định, Luật có hiệu lực thi hành từ 1/7; quy định chuyển tiếp về tổ chức chính quyền địa phương tại phường ở Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng trong nhiệm kỳ 2021-2026 và sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ các luật, nghị quyết của Quốc hội có liên quan đến tổ chức chính quyền đô thị.

Dự thảo cũng quy định nội dung để giải quyết các vấn đề phát sinh, nội dung chuyển tiếp nhằm bảo đảm hoạt động liên tục, bình thường của các cơ quan, tổ chức, đơn vị mới khi chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp theo quy định tại Luật này.

Luật hóa cơ chế tăng cường trách nhiệm của cấp tỉnh.

Thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, Ủy ban tán thành việc sửa đổi cơ bản, toàn diện Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành.

Về các nội dung cụ thể, ông Tùng đề nghị làm rõ thêm một số nội dung, trong đó có phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương.

Cơ quan thẩm tra nhận xét, các quy định về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền tại Chương III của dự thảo Luật cơ bản giữ nguyên quy định của Luật hiện hành. Trong bối cảnh không tổ chức cấp huyện, nhiều nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện được chuyển giao cho cấp xã đảm nhận, cộng với việc sắp xếp, mở rộng quy mô ĐVHC cấp xã khiến cho khối lượng công việc của chính quyền địa phương cấp xã sẽ tăng lên rất nhiều.

Ủy ban thẩm tra nhấn mạnh, đây là thay đổi rất lớn, trong khi năng lực của bộ máy chính quyền địa phương cấp xã chưa thực sự đồng đều và cần có thời gian để được kiện toàn, nâng cao trình độ nên cần có cơ chế để tăng cường vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương cấp tỉnh. Theo đó, chính quyền địa phương cấp tỉnh phải có trách nhiệm theo dõi, giám sát và có giải pháp kịp thời để hỗ trợ, xử lý trong trường hợp chính quyền ở một hoặc một số ĐVHC cấp xã không đủ khả năng thực hiện hoặc thực hiện không hiệu quả các nhiệm vụ, quyền hạn được giao nhằm bảo đảm tính thông suốt, hiệu lực, hiệu quả của nền hành chính, bảo đảm công việc của người dân, doanh nghiệp trên địa bàn được giải quyết kịp thời, nhanh chóng.

Từ đó, Ủy ban thẩm tra tán thành bổ sung quy định: “Trường hợp cần thiết, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân cấp mình, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã”.

Song, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, quy định cụ thể hơn về các trường hợp UBND, chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của UBND, chủ tịch UBND cấp xã, để tăng cường trách nhiệm của chính quyền địa phương cấp mình trong việc bảo đảm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp xã.

Bên cạnh đó, theo cơ quan thẩm tra, cần có cơ chế phân công, ủy quyền linh hoạt hơn để UBND cấp xã có thể giao cho cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, thậm chí là cả công chức thuộc UBND cấp mình thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp với yêu cầu, điều kiện thực tế của địa phương, nhất là đối với các đơn vị hành chính cấp xã sau sắp xếp có diện tích tự nhiên và quy mô dân số lớn. Quy định này nhằm bảo đảm kịp thời giải quyết các hồ sơ, công việc của người dân, doanh nghiệp trên địa bàn.

Ngay chiều nay Quốc hội sẽ thảo luận tại tổ về ự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Nguyễn Lê