Khu vực phát thải thấp và vai trò của xe điện

Các thành phố trên thế giới phải khám phá những chiến lược giảm thiểu lưu lượng giao thông, ưu tiên con người và sự an lạc, đồng thời yêu cầu người lái xe phải cân nhắc đến các chi phí môi trường và xã hội để lựa chọn các phương thức di chuyển ít phát thải carbon khi có thể.

Xây dựng không gian sống xanh

Trong những năm gần đây, Khu vực phát thải thấp (LEZ) đã trở nên phổ biến như một chiến lược tiềm năng đầy tác động để các thành phố giảm sự phụ thuộc vào phương tiện cơ giới, đồng thời cung cấp các giải pháp thay thế sạch, giá rẻ và dễ tiếp cận.

Các LEZ chủ yếu được áp dụng để giảm trực tiếp các chất gây ô nhiễm liên quan đến giao thông như bụi mịn và nitơ oxit (NOx). Tính đến nay, có hơn 320 khu vực phát thải thấp đang hoạt động tại Châu Âu, tăng 40% so với những năm trước. Mặc dù Châu Âu là khu vực đi đầu, nhưng các dự án thí điểm và sáng kiến tương tự hiện đang được triển khai tại các thành phố lớn khác. Chẳng hạn, Rio de Janeiro (Brazil), Seoul (Hàn Quốc) hay một số thành phố tại Trung Quốc đã mở rộng hạ tầng xe đạp và thúc đẩy xe điện.

Nếu được thiết kế tốt, LEZ mang lại cơ hội đạt được các mục tiêu rộng lớn hơn ngoài việc cải thiện chất lượng không khí. Đó là kết hợp với việc cải thiện giao thông công cộng, đi xe đạp và đi bộ, LEZ giúp người dân dễ dàng từ bỏ việc lái xe cá nhân. LEZ khuyến khích việc sử dụng rộng rãi các phương tiện có mức phát thải thấp hoặc bằng không. Doanh thu từ các LEZ có thu phí có thể được tái đầu tư để nâng cấp hạ tầng giao thông công cộng và lối đi bộ bên ngoài khu vực này, đảm bảo khả năng di chuyển tốt hơn cho các cộng đồng thu nhập thấp ở vùng ven.

Theo Institute for Transportation and Development Policy (ITDP), tổ chức phi lợi nhuận quốc tế chuyên cung cấp các giải pháp kỹ thuật và tư vấn chính sách về giao thông bền vững và quy hoạch đô thị, khu vực phát thải thấp hoặc khu vực không có ô tô là một vùng khép kín nhằm hạn chế việc sử dụng các phương tiện gây ô nhiễm thông qua các chiến lược thu phí và không thu phí.

Để việc tuân thủ các quy định trở nên dễ dàng hơn và giảm thiểu các tác động tiêu cực, một số cơ chế khuyến khích có thể được áp dụng như trợ giá mua xe hoặc ưu đãi thuế cho các phương tiện phát thải thấp và xe đạp điện, giảm giá vé giao thông công cộng, hoặc cung cấp các gói dịch vụ di chuyển tích hợp nhiều tiện ích chia sẻ.

Các khu vực LEZ hoàn toàn có thể đảm bảo tính công bằng nếu được thiết kế phù hợp, song song với việc chú trọng vào các giải pháp giao thông thay thế có chất lượng cao, dễ tiếp cận và chi phí rẻ.

Tiêu chuẩn mới của giao thông đô thị

Theo các chuyên gia, xe điện (EV) là lựa chọn lý tưởng cho các Khu vực phát thải bằng không (ZEZ) bởi chúng không phát thải trực tiếp qua ống xả, trực tiếp giải quyết mục tiêu hàng đầu của các khu vực này là cải thiện chất lượng không khí tại địa phương. Thực tế, các khu vực ZEZ và Khu vực phát thải thấp (LEZ) được thiết kế đặc biệt nhằm khuyến khích việc sử dụng xe điện cùng các phương thức vận tải sạch khác.

Tại những thành phố áp dụng LEZ hoặc ZEZ, các phương tiện sử dụng động cơ đốt trong (ICE) không đáp ứng tiêu chuẩn khí thải cụ thể thường phải đối mặt với các hạn chế di chuyển hoặc phải trả phí hàng ngày. Ngược lại, xe điện thường được miễn trừ khỏi các hình phạt này, mang lại quyền tiếp cận không giới hạn vào các khu vực trung tâm. Ngoài những lợi ích về chất lượng không khí, xe điện vận hành cực kỳ êm ái so với các loại xe truyền thống, góp phần giảm thiểu ô nhiễm tiếng ồn tại các trung tâm thành phố.

Nhiều thành phố tại Châu Âu và các khu vực khác đang thắt chặt dần các quy định về phát thải, với kế hoạch chuyển đổi các khu vực LEZ hiện có sang ZEZ hoàn toàn vào một thời điểm nhất định (ví dụ: Amsterdam vào năm 2030). Việc sở hữu một chiếc xe điện giúp đảm bảo khả năng tuân thủ các quy định hiện tại và cả trong tương lai.

Trong báo cáo Global EV Outlook (Triển vọng xe điện toàn cầu), Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đã phân tích sâu hơn về cơ chế "đòn bẩy" mà các Khu vực phát thải thấp (LEZ) tạo ra cho thị trường xe điện.

IEA mô tả quá trình này như một bánh đà tự vận hành, thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ sinh thái xe điện. Khi ranh giới LEZ được thiết lập, việc sở hữu xe điện chuyển từ sở thích cá nhân sang nhu cầu thiết yếu để duy trì cuộc sống đô thị. Điều này thúc đẩy doanh số bán xe tăng vọt.

Lượng xe điện lưu thông lớn trong khu vực trung tâm tạo ra áp lực nhưng cũng là cơ hội kinh tế cho các đơn vị vận hành trạm sạc. Nhu cầu sạc tại điểm đến công sở, siêu thị, bãi đỗ xe công cộng tăng cao.

Khi số lượng người dùng đủ lớn, các doanh nghiệp sẽ mạnh dạn đầu tư vào mạng lưới trạm sạc nhanh và dày đặc hơn để tối ưu hóa lợi nhuận. Sự hiện diện dày đặc của trạm sạc lại tiếp tục giúp người dùng xóa bỏ nỗi lo về quãng đường. Khi trạm sạc có mặt ở khắp nơi và xe điện xuất hiện dày đặc trên đường phố trong khu vực LEZ, nó tạo ra hiệu ứng tâm lý bình thường hóa. Xe điện không còn là công nghệ xa lạ mà trở thành tiêu chuẩn mới của giao thông đô thị.

PHƯƠNG MINH. Ảnh: PM