Khung đạo đức trong hoạt động AI phải quy định rõ ràng

Đoàn đại biểu Quốc hội TPHCM thảo luận tại tổ sáng 21-11. Ảnh: QUANG PHÚC

Phát biểu về dự án luật, ĐB Nguyễn Tri Thức (TPHCM), Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, một trong vấn đề khó nhất của ngành y khi thực hiện các công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) là mua sắm, đấu thầu, vì rất khó định giá, cũng rất dễ xảy ra tiêu cực. Đạo đức trong sử dụng AI là điều rất quan trọng, do đó, rất mong Chính phủ giao Bộ Y tế ban hành quy tắc đạo đức trong sử dụng AI.

Đại biểu Nguyễn Tri Thức (TPHCM). Ảnh: QUANG PHÚC

ĐB Trần Hoàng Ngân (TPHCM) cũng nhận định, AI phát triển như vũ bão, mang lại giá trị cao cho nhân loại, nhưng cũng đã có những mặt trái, có những vi phạm đến quyền con người, vi hiến, do đó việc ban hành luật là rất cần thiết. ĐB đồng ý phân loại và quản lý hệ thống AI theo rủi ro, tán thành phân loại rủi ro thành 4 mức (rủi ro thấp, trung bình, cao và không chấp nhận được). Tuy nhiên, dự thảo luật cần xác định rõ tiêu chí định lượng hoặc định tính để xác định và phân loại rủi ro, cũng như có các quy định về biện pháp quản lý, công cụ và phương pháp đánh giá rủi ro.

ĐB Trần Hoàng Ngân (TPHCM). Ảnh: QUANG PHÚC

ĐB Nguyễn Minh Đức (TPHCM) đặt câu hỏi: ai sẽ chịu trách nhiệm nếu AI tạo ra sản phẩm vi phạm pháp luật, ví dụ phỉ báng, xúc phạm lãnh tụ chẳng hạn, đây cũng là điều mà nhiều tổ chức quốc tế quan tâm. Do đó, theo ĐB, cần cân nhắc cơ chế bồi thường của các chủ thể nếu AI tạo ra sai phạm, vi phạm trong vi phạm bản quyền.

“Rồi vấn đề quyền sở hữu trí tuệ đối với tác phẩm do AI tạo ra. Ai sẽ là chủ sở hữu này?”, ĐB Nguyễn Minh Đức nêu câu hỏi. ĐB tán thành với quy định về gắn nhãn đối với các sản phẩm có sử dụng AI tại dự thảo luật, nhằm có sự ràng buộc về trách nhiệm đạo đức và pháp lý.

ĐB Nguyễn Minh Đức (TPHCM). Ảnh: QUANG PHÚC

Theo ĐB Bùi Hoài Sơn (Hà Nội), vấn đề quyền sở hữu trí tuệ và quyền tác giả đối với sản phẩm do AI tạo ra đang trở thành điểm nóng trên thế giới, đã phát sinh nhiều tranh chấp, nhưng dự thảo luật chưa quy định rõ. Nếu không quy định kịp thời, nghệ sĩ Việt Nam có thể bị thiệt thòi, còn môi trường sáng tạo văn hóa sẽ trở nên bất ổn.

“Luật Trí tuệ nhân tạo nên có ít nhất một điều khoản mang tính nguyên tắc, khẳng định mọi ứng dụng AI phải tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, không được sử dụng trái phép dữ liệu huấn luyện từ các tác phẩm văn học, nghệ thuật, âm nhạc, điện ảnh… và giao Luật Sở hữu trí tuệ xử lý chi tiết”, ĐB Bùi Hoài Sơn đề xuất.

ĐB Bùi Hoài Sơn cũng cho rằng, cần làm rõ hơn trách nhiệm của các nền tảng cung cấp dịch vụ AI, đặc biệt là các nền tảng xuyên biên giới, trong việc tôn trọng pháp luật Việt Nam về báo chí, điện ảnh, an ninh mạng, an toàn thông tin, trẻ em… Nếu không có quy định đủ mạnh, chúng ta sẽ gặp khó khăn khi xử lý các hành vi lan truyền nội dung độc hại do AI tạo ra, từ tin giả cho tới nội dung kích động bạo lực, thù hằn, đồi trụy, xâm hại văn hóa và đạo đức xã hội.

Theo các ĐB, những hành vi và lỗi do con người thực hiện thì AI cũng có thể thực hiện. Trong khi đó, trách nhiệm pháp lý của bản thân AI còn nhiều quan điểm rất khác nhau nên khó xác định trách nhiệm theo nghĩa truyền thống. Khi có vụ việc phát sinh sẽ gây tranh chấp về trách nhiệm hành chính, dân sự, hình sự. Do vậy, cần bổ sung nguyên tắc để phân biệt trách nhiệm giữa các chủ thể, các bên liên quan kể cả đối với nhà cung cấp nước ngoài khi cung cấp dịch vụ AI xuyên biên giới và phân biệt giữa các trường hợp cố ý, không cố ý hoặc lỗi do giới hạn kỹ thuật, không tiên lượng được trước.

Dự thảo cũng đã quy định các nguyên tắc cơ bản về đạo đức trong hoạt động AI. ĐB Nguyễn Thị Yến (TPHCM) đồng tình, khung đạo đức trong hoạt động AI phải quy định rõ ràng để ngăn chặn tình trạng vi phạm.

PHAN THẢO