Khung pháp lý toàn cầu chống tội phạm mạng

Các đại biểu tham dự sự kiện "Con đường tới Hà Nội: Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng - Tôn vinh chủ nghĩa đa phương vì một tương lai số an toàn" ngày 22/9/2025, tại trụ sở Liên hợp quốc ở New York (Hoa Kỳ).

Vì vậy, một công ước toàn cầu có ý nghĩa như cơ chế bảo vệ tập thể, tạo ra những nguyên tắc để các nước có khả năng chung sống hòa bình, cùng phát triển trên môi trường số.

Việt Nam đã chuẩn bị sẵn sàng cho Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng vào ngày 25 và 26/10 sắp tới tại Hà Nội. Trước đó, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Công ước vào ngày 24/12/2024. Đây được đánh giá là văn bản mang tính bước ngoặt nhằm tăng cường hợp tác quốc tế trong chống tội phạm mạng.

Chủ tịch nước Lương Cường sẽ chủ trì Lễ mở ký Công ước, với sự tham dự của Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres, cùng nhiều lãnh đạo cấp cao các nước, các tổ chức khu vực và quốc tế. Trong khuôn khổ Lễ mở ký Công ước, nhiều phiên thảo luận, tọa đàm xoay quanh chủ đề “Chống tội phạm mạng - Chia sẻ trách nhiệm - Hướng tới tương lai” sẽ diễn ra.

“Công ước Hà Nội” gồm 9 chương, 71 điều, là kết quả đạt được sau gần 5 năm đàm phán, thương lượng giữa các quốc gia thành viên hướng đến mục tiêu xây dựng một khuôn khổ pháp lý đa phương toàn diện đấu tranh với tội phạm trên không gian mạng.

Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, gọi tắt là “Công ước Hà Nội” là khung pháp lý đầu tiên ở cấp độ toàn cầu, đáp ứng nhu cầu cấp bách về hợp tác quốc tế trong việc thúc đẩy pháp quyền trong không gian mạng, là cơ sở để các lực lượng chức năng phản ứng nhanh hơn trước các mối đe dọa nhằm vào cá nhân, doanh nghiệp, chính phủ. Điều này đặc biệt ý nghĩa trong tình hình tội phạm an ninh mạng ngày càng phức tạp, cả trong nước và quốc tế.

Liên hợp quốc dự báo tội phạm mạng có thể gây thiệt hại cho kinh tế toàn cầu khoảng 10.500 tỷ USD trong năm 2025, lớn hơn GDP của hầu hết các nước có nền kinh tế phát triển mạnh nhất. Điều này cho thấy quy mô, mức độ phức tạp cũng như phạm vi tác động khủng khiếp của loại tội phạm này.

Trên bình diện quốc tế, tội phạm mạng thường có tính chất xuyên quốc gia. Các cuộc tấn công mạng, lừa đảo trực tuyến, tấn công mã hóa dữ liệu (ransomware), gián điệp mạng… thường không bị giới hạn bởi biên giới đất nước. Tin tặc có thể hoạt động từ một quốc gia nhưng gây thiệt hại cho nhiều quốc gia khác. Gần đây nhất ở Việt Nam, vụ việc tin tặc (hacker) tấn công, lấy cắp thông tin tại Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia (CIC) cũng đã có bàn tay của các nhóm tin tặc xuyên biên giới. Nếu không có một công cụ pháp lý quốc tế thống nhất, việc truy vết, dẫn độ và hợp tác điều tra sẽ rất khó khăn.

Ở khía cạnh khoảng trống pháp lý và sự chênh lệch về năng lực bảo đảm an toàn thông tin có thể thấy, một số quốc gia EU, Mỹ, Trung Quốc đã có luật nội địa nghiêm ngặt, trong khi nhiều quốc gia khác vấn đề thể chế còn thiếu hoặc không đồng bộ. Việc hoàn thiện một công ước quốc tế sẽ tạo ra khuôn khổ pháp lý chung, giúp thu hẹp khoảng cách, giảm nguy cơ tin tặc lợi dụng những kẽ hở về khung pháp lý và các khả năng bị dẫn độ, chia sẻ thông tin điều tra để tiếp tục phạm tội.

Với thực tế tội phạm an ninh mạng ở Việt Nam hiện nay, “Công ước Hà Nội” sẽ giúp giải quyết những vấn đề gì?

Tiến sĩ Lê Quang Minh, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, Công ước sẽ giúp Việt Nam đạt một số điều sau.

Thứ nhất, hài hòa pháp luật trong nước với chuẩn mực quốc tế: Việt Nam đã có Luật An toàn thông tin mạng (2015), Luật An ninh mạng (2018), Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân (2025), nhưng vẫn thiếu các công cụ hợp tác quốc tế mạnh mẽ. Tham gia Công ước sẽ giúp Việt Nam chuẩn hóa khung pháp lý, dễ dàng phối hợp điều tra và xử lý những vụ việc xuyên biên giới.

Thứ hai, hỗ trợ điều tra và xử lý tội phạm xuyên biên giới: Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng từ lừa đảo trực tuyến, tấn công mã hóa dữ liệu, gián điệp mạng xuyên quốc gia. Hằng năm, tội phạm mạng gây thiệt hại cho chúng ta ước tính lên đến 800 triệu USD. Công ước Liên hợp quốc về phòng, chống tội phạm an ninh mạng có thể cung cấp cơ chế trao đổi dữ liệu điện tử, chứng cứ số, dẫn độ tội phạm mạng, nhận được trợ giúp về công nghệ và các nguồn lực khác từ các nước tiên tiến trong lĩnh vực này.

Việc tham gia Công ước về chống tội phạm mạng cũng sẽ giúp Việt Nam tăng cường năng lực bảo mật quốc gia. Thông qua hợp tác quốc tế, chúng ta có thể tiếp cận công nghệ điều tra số tiên tiến, phát triển chương trình đào tạo nhân lực, nâng cao khả năng bảo vệ hạ tầng thông tin quan trọng về các lĩnh vực như năng lượng, ngân hàng, chính phủ điện tử; tham gia diễn tập phòng, chống tội phạm mạng, tấn công mạng với các lực lượng phòng vệ an ninh mạng của các nước, chia sẻ thông tin tình báo, công nghệ điều tra số, kỹ năng ứng phó sự cố - điều mà một quốc gia đơn lẻ khó thực hiện hiệu quả. Đồng thời, khẳng định vị thế và trách nhiệm quốc tế thông qua việc cam kết mạnh mẽ về an toàn không gian mạng, bảo vệ lợi ích quốc gia và góp phần vào an ninh mạng toàn cầu.

Đây cũng là bước đi phù hợp với chiến lược chuyển đổi số quốc gia, kiến tạo một môi trường số, không gian số an toàn, ổn định và phát triển.

VŨ QUỲNH TRANG