Khuyến khích ứng dụng AI bằng gói tín dụng đổi mới công nghệ

Ứng dụng AI chủ yếu ở mức thử nghiệm hoặc trình diễn

Chia sẻ tại hội thảo “Ứng dụng AI trong chế tạo sản phẩm cơ khí”, do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp Tổng hội Cơ khí Việt Nam tổ chức sáng 18/11, GS.TS. Nguyễn Lạc Hồng, Phó Chủ tịch Tổng hội cơ khí Việt Nam cho biết, Việt Nam đã bắt đầu chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình sản xuất thông minh, trong đó AI được xem là trụ cột công nghệ nền tảng. Một số ứng dụng AI đã xuất hiện trong ngành cơ khí, như: thị giác máy (Machine Vision) trong kiểm tra bề mặt chi tiết sau gia công; AI trong CAD/CAE/CAM, dùng để dự đoán ứng suất và biến dạng; Digital Twin mô phỏng quy trình sản xuất tại các nhà máy cơ khí quy mô lớn; tối ưu hóa chế độ cắt bằng học máy trong các trung tâm CNC hiện đại…

Nhà máy sản xuất xe hơi được trang bị khoảng 1200 robot ABB sản xuất của Vinfast. Ảnh: icatech.com.vn

Tuy nhiên, mức độ ứng dụng AI trong lĩnh vực thiết kế và gia công cơ khí chưa phổ biến ở quy mô công nghiệp. Dẫn kết quả khảo sát của Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể, Bộ Tài chính (năm 2024), GS.TS. Nguyễn Lạc Hồng cho biết, chỉ khoảng 8 - 10% doanh nghiệp cơ khí Việt Nam có áp dụng công nghệ AI ở một hoặc vài công đoạn sản xuất. Phần lớn doanh nghiệp cơ khí vừa và nhỏ vẫn gặp khó khăn trong triển khai AI.

Thách thức trong ứng dụng AI đối với ngành cơ khí là dữ liệu sản xuất vẫn chưa được số hóa, thiếu kho dữ liệu công nghiệp thống nhất; hạ tầng tính toán AI còn yếu. Hệ quả là mô hình AI thiếu dữ liệu huấn luyện, khó đạt độ chính xác cao. Việc thiếu kỹ sư có kiến thức song song về AI và cơ khí dẫn đến khó triển khai tại thực tế doanh nghiệp. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư hệ thống cảm biến, GPU và phần mềm cao, doanh nghiệp nhỏ và vừa không đủ khả năng tiếp cận AI… Chính các yếu tố này khiến AI chưa phát huy hết tiềm năng trong môi trường sản xuất cơ khí, chủ yếu dừng ở mức thử nghiệm hoặc trình diễn, GS.TS. Nguyễn Lạc Hồng phân tích.

Trong lĩnh vực hàn - công nghệ quan trọng trong cơ khí chế tạo, năng lượng, đóng tàu và xây dựng, quyết định trực tiếp đến chất lượng, độ bền và tính an toàn của sản phẩm, AI đang nổi lên như công cụ chủ đạo hỗ trợ tự động hóa, tối ưu hóa quy trình và kiểm soát chất lượng trong sản xuất hàn. PGS.TS. Bùi Văn Hạnh, Trung tâm nghiên cứu công nghệ hàn và ghép nối, Đại học Bách khoa Hà Nội xác nhận, việc ứng dụng AI trong hàn tại Việt Nam còn gặp nhiều rào cản, như thiếu dữ liệu huấn luyện quy mô lớn và đa dạng, hầu hết dữ liệu hàn hiện nay chỉ tồn tại ở dạng rời rạc, không được số hóa và chuẩn hóa. Các hệ thống camera, laser 3D, máy ghi âm thanh công nghiệp và GPU chuyên dụng còn đắt đỏ, khó triển khai đại trà…

Xây dựng hệ sinh thái AI trong cơ khí

Dù gặp nhiều thách thức song đại diện Tổng hội Cơ khí Việt Nam cho rằng, chúng ta đang sở hữu những tiền đề thuận lợi để bứt phá trong việc ứng dụng AI vào cơ khí. Theo đó, Chiến lược quốc gia về AI giai đoạn 2021 - 2030 (Quyết định số 127/QĐ-TTg) đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm AI hàng đầu khu vực ASEAN; trong đó, ngành cơ khí - chế tạo là một trong 6 lĩnh vực trọng điểm được ưu tiên đầu tư. Hạ tầng số và dữ liệu công nghiệp đang được hình thành, nhiều khu công nghiệp và viện nghiên cứu đã xây dựng hạ tầng dữ liệu IoT và nền tảng tính toán GPU - đám mây (Cloud-AI), tạo điều kiện triển khai mô hình học máy quy mô lớn trong mô phỏng và thiết kế cơ khí.

Một lợi thế nữa là nước ta có nguồn nhân lực trẻ, tiếp thu nhanh, với hơn 60 trường đại học đào tạo khối kỹ thuật - công nghệ thông tin, trong đó ngày càng nhiều chương trình kết hợp giữa cơ khí, tự động hóa và AI. Ngoài ra, các dự án hợp tác giữa Việt Nam và các tập đoàn như NVIDIA, Siemens, Autodesk, Dassault Systèmes đang mang lại cơ hội tiếp cận công nghệ AI tiên tiến cho các trường và doanh nghiệp trong nước. Đây là những yếu tố giúp Việt Nam có cơ hội rút ngắn khoảng cách công nghệ với thế giới, chuyển từ “công xưởng gia công” sang “trung tâm thiết kế - sản xuất thông minh trong khu vực”.

Để thúc đẩy ứng dụng AI trong thiết kế và gia công cơ khí, GS.TS. Nguyễn Lạc Hồng đề xuất cần triển khai các giải pháp đồng bộ trên ba trụ cột: dữ liệu - con người - chính sách.

Cụ thể, xây dựng nền tảng dữ liệu công nghiệp quốc gia, hình thành kho dữ liệu cơ khí số hóa phục vụ huấn luyện AI; chuẩn hóa định dạng và giao thức trao đổi dữ liệu công nghiệp theo chuẩn quốc tế. Phát triển nguồn nhân lực liên ngành thông qua đưa các môn AI ứng dụng trong cơ khí, mô phỏng thông minh, thị giác máy vào chương trình đại học và sau đại học; tạo mạng lưới “AI - cơ khí - doanh nghiệp” kết nối kỹ sư trẻ với doanh nghiệp sản xuất để làm đề tài thực tiễn. Hỗ trợ chuyển giao công nghệ và tài chính, khuyến khích các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận AI thông qua gói tín dụng đổi mới công nghệ và ưu đãi thuế cho đầu tư thiết bị cảm biến thông minh; thiết lập trung tâm thử nghiệm AI - cơ khí quốc gia, nơi các doanh nghiệp có thể kiểm chứng mô hình AI trước khi triển khai sản xuất thực tế.

Cùng với đó, cần xây dựng hệ sinh thái AI trong cơ khí, kết nối viện nghiên cứu - trường đại học - doanh nghiệp - cơ quan quản lý, tạo chuỗi đổi mới sáng tạo thống nhất. Từng bước phát triển sản phẩm “Make in Vietnam” trong mảng phần mềm điều khiển CNC, AI giám sát sản xuất và Digital Twin cho ngành cơ khí quốc phòng và dân dụng.

PGS.TS. Bùi Văn Hạnh bổ sung, trong lĩnh vực hàn, cần xây dựng cơ sở dữ liệu hàn chuẩn hóa và mở - cho phép huấn luyện và đánh giá mô hình AI trên dữ liệu phong phú, đa dạng về vật liệu, phương pháp và điều kiện hàn. Phát triển giải pháp robot hàn tích hợp AI nội địa, bao gồm cả phần cứng và phần mềm, nhằm giảm phụ thuộc vào nền tảng nước ngoài và nâng cao năng lực tự chủ công nghệ. Đào tạo đội ngũ kỹ sư liên ngành, kết hợp kiến thức cơ khí, điện - điện tử, điều khiển và AI, hướng đến mô hình “kỹ sư hàn thông minh” đáp ứng yêu cầu của Công nghiệp 4.0.

Hiện, Quốc hội đang xem xét thông qua Luật AI. Khi được thông qua, Luật sẽ góp phần thúc đẩy ứng dụng AI trong ngành cơ khí. PGS.TS. Nguyễn Ngọc Chương, Chủ tịch Tổng hội Cơ khí Việt Nam cho biết, Tổng hội sẽ chủ động nghiên cứu, đóng góp ý kiến xây dựng các chính sách để đưa luật vào đời sống. Đồng thời, tổ chức tuyên truyền, hướng dẫn các doanh nghiệp tiếp cận AI; từng bước phát triển phần mềm, xây dựng kho dữ liệu, phục vụ thiết kế chế tạo sản phẩm, quản trị doanh nghiệp, thúc đẩy tích hợp AI vào chế tạo máy và thiết bị.

Minh Châu