Kiểm định khí thải: Xe máy cũ, xe ở các thành phố lớn sẽ kiểm định trước

Xe cũ kiểm định trước, xe mới kiểm định sau

Góp ý về lộ trình áp dụng quy định kiểm soát khí thải xe môtô, xe máy lưu hành do Bộ Nông nghiệp và Môi trường soạn thảo, Cục Đăng kiểm Việt Nam cho rằng việc kiểm định khí thải đồng loạt với xe máy từ đầu năm 2027 tại Hà Nội và TP HCM không đảm bảo tính khả thi, gây ùn tắc vì số xe máy ở hai thành phố lớn hơn nhiều năng lực của các cơ sở kiểm định.

Cục Đăng kiểm Việt Nam đề xuất kéo giãn lộ trình, thay vì cùng áp dụng từ 1/7/2027 với tất cả xe môtô, xe gắn máy, Hà Nội và TP HCM kiểm định khí thải từ 1/7/2027 với xe sản xuất trước năm 2008 (áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 1). Từ 1/7/2029, kiểm định khí thải xe máy sản xuất trước 2016 (áp dụng mức 2); từ 1/1/2032 áp dụng với xe sản xuất trước 2026 (mức 3).

Xe máy không đảm bảo tiêu chuẩn khí thải sẽ không được lưu thông theo lộ trình.

Các thành phố trực thuộc trung ương còn lại (Hải Phòng, Đà Nẵng, Huế, Cần Thơ) áp dụng tương tự Hà Nội, TP HCM, nhưng lộ trình lùi một năm. Các địa phương khác kiểm định khí thải xe máy mức 1 từ 1/1/2029 với xe sản xuất từ 2008 trở về trước và mức 2 từ 1/1/2031 với xe sản xuất từ năm 2009 trở đi.

Ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), việc kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy là một nội dung hoàn toàn mới và thời gian bắt đầu triển khai kiểm định là một bài toán khó vì phải đáp ứng cùng lúc hai mục tiêu: kiểm soát ô nhiễm khí thải từ nguồn xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông và giảm thiểu tối đa tác động đến xã hội, đặc biệt là nhóm người yếu thế.

Ở góc độ cơ quan quản lý về lĩnh vực môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sau khi nghiên cứu kỹ càng đã đề xuất lộ trình kiểm định khí thải mô tô, xe gắn máy theo từng giai đoạn, bắt đầu từ các đô thị lớn rồi mở rộng dần.

Lý do của việc này, thứ nhất vì ưu tiên các đô thị lớn có tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng hơn so với các khu vực nông thôn. Việc triển khai sớm kiểm định khí thải tại Hà Nội, TPHCM từ ngày 1/7/2027 do ở đây có mật độ xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông đường bộ cao nhất cả nước, đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí có xu hướng gia tăng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân.

Thứ hai, việc kiểm định được thực hiện theo lộ trình từng bước nhằm tránh gây áp lực đồng loạt. Do đó, với các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương còn lại việc triển khai kiểm định khí thải từ ngày 1/7/2028 sẽ giúp giảm áp lực đồng loạt lên hệ thống kiểm định và tạo điều kiện cho các địa phương có thêm thời gian chuẩn bị, học hỏi kinh nghiệm từ 2 đô thị lớn nhất nước.

Thứ ba, các địa phương còn lại trên cả nước dự kiến sẽ bắt đầu triển khai từ ngày 1/7/2030 nhằm tránh gây ra tác động quá lớn đến đời sống người dân và đảm bảo được năng lực tổ chức thực hiện của từng địa phương. Đối với các địa phương đã chuẩn bị được nguồn lực sẵn sàng, chúng tôi khuyến khích thực hiện kiểm định sớm hơn để việc kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy được đồng bộ trên phạm vi toàn quốc.

Không cấm xe cũ tham gia giao thông

Ông Lê Hoài Nam cho biết, chủ trương là không cấm xe cũ tham gia giao thông - trừ trường hợp là các xe quá cũ nát không đảm bảo yêu cầu về an toàn kỹ thuật theo quy định của phương tiện tham gia giao thông do Bộ Giao thông Vận tải trước đây, nay là Bộ Xây dựng, ban hành.

Quy định mới sẽ chỉ yêu cầu tất cả các xe mô tô, xe gắn máy phải đáp ứng yêu cầu về khí thải tương ứng khi tham gia giao thông phù hợp với quy định của từng địa phương, từng khu vực nhất định.

Khi quy định kiểm định khí thải được triển khai, các phương tiện sẽ được nhận diện bằng tem kiểm định giống như với ô tô. Cơ quan kiểm định sẽ có dấu hiệu nhận biết (tem) phương tiện tham gia giao thông đã được kiểm định khí thải và đạt mức nào. Chính quyền địa phương sẽ xây dựng các quy định riêng về khu vực, vùng phát thải thấp (LEZ) và tổ chức thực hiện quyết liệt.

TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, đánh giá lộ trình kiểm soát khí thải mà Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất là phù hợp với tình hình thực tế khi xe máy chiếm tỷ lệ lớn, gia tăng nhanh chóng.

Dự đoán người dân sẽ có tâm lý e ngại giá cả, thủ tục phức tạp, tốn thời gian, ông Tùng cho rằng cần có thời gian để tất cả các cơ quan chuyên môn chuẩn bị kỹ lưỡng và tuyên truyền để người dân chuẩn bị tâm lý, tìm hiểu và trang bị đầy đủ kiến thức về thủ tục đăng kiểm.

Nhấn mạnh việc kiểm soát khí thải mô tô, xe gắn máy cần được triển khai áp dụng càng sớm càng tốt, song ông Tùng đề nghị áp dụng đồng bộ với các biện pháp khác như thúc đẩy giao thông công cộng, giảm phương tiện cá nhân, chuyển đổi giao thông xanh.

Trong đó, TPHCM, Hà Nội đã có đầy đủ mạng lưới đường sắt đô thị, xe buýt điện, taxi điện, xe đạp công cộng và lập lộ trình chuyển đổi hệ thống xe buýt sử dụng động cơ đốt trong sang sử dụng nhiên liệu sạch, thiết lập vùng phát thải thấp…

Để đảm bảo có thời gian chuẩn bị về quy định cụ thể trong triển khai thực hiện, kỹ thuật và năng lực đáp ứng của từng địa phương sau khi lộ trình áp dụng Quy chuẩn khí thải được Thủ tướng Chính phủ ban hành, các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương, doanh nghiệp và tổ chức liên quan cần có thời gian chuẩn bị để đảm bảo tính khả thi khi triển khai theo lộ trình. Thời gian chuẩn bị dự kiến cần khoảng 1,5-2 năm.

Trong thời gian đó, Bộ Xây dựng sẽ hoàn thiện các quy định về điều kiện hoạt động của các cơ sở/trạm/trung tâm kiểm định khí thải mô tô, xe gắn máy. Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng các Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về phương pháp đo khí thải. Bộ Công Thương tăng cường năng lực cung ứng nhiên liệu phù hợp với các yêu cầu của Quy chuẩn khí thải mới. Còn các doanh nghiệp cần đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất, đào tạo nhân lực và hoàn thiện các thủ tục để được cấp phép kiểm định khí thải.

Tô Hội