Kiểm toán Nhà nước cần tăng cường giám sát phòng chống lãng phí, ứng dụng AI trong phân tích rủi ro

Toàn cảnh phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 25/9. (Nguồn: Quốc hội)

Bổ sung, đánh giá sâu sắc hơn các tồn tại, hạn chế

Theo báo cáo của Tổng KTNN về công tác năm 2025 nêu rõ, hoạt động kiểm toán tiếp tục được đổi mới nhằm nâng cao chất lượng qua việc triển khai quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp từ công tác xây dựng kế hoạch kiểm toán, tổ chức thực hiện kiểm toán đến kiểm tra tình hình thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán. Kế hoạch kiểm toán năm 2025 thực hiện 116 nhiệm vụ, giảm 5 nhiệm vụ so với năm 2024, tập trung kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách tại 34 bộ, cơ quan trung ương, đạt tỷ lệ 90% số đầu mối.

Kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách địa phương tại 57 địa phương, đạt tỷ lệ 90% (57/63) số đầu mối; kiểm toán chuyên đề, kiểm toán hoạt động đạt tỷ lệ 27% tổng số nhiệm vụ kiểm toán (31/116); phù hợp với lộ trình thực hiện mục tiêu Chiến lược phát triển Kiểm toán nhà nước đến năm 2030.

Tổng hợp sơ bộ kết quả kiểm toán, đến 30/8, KTNN kiến nghị xử lý 20.098 tỷ đồng và 16.676.890,83 USD, trong đó: tăng thu ngân sách nhà nước (NSNN) 951 tỷ đồng; giảm chi NSNN 8.774 tỷ đồng và 143.391,99 USD; kiến nghị khác 10.373 tỷ đồng và 16.533.498,84 USD.

Đồng thời, kiến nghị hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung và ban hành mới một số nội dung không phù hợp thuộc 62 văn bản quy phạm pháp luật và văn bản quản lý; chuyển thông tin 4 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật sang cơ quan Cảnh sát điều tra để điều tra, làm rõ; cung cấp 29 hồ sơ, báo cáo kiểm toán và tài liệu liên quan cho Cơ quan Cảnh sát điều tra để phục vụ công tác điều tra.

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm chỉ đạo các cơ quan hữu quan liên quan tích cực phối hợp với Kiểm toán nhà nước trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý của Kiểm toán nhà nước theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị.

Đặc biệt là xây dựng Luật KTNN (sửa đổi) và xây dựng Chiến lược phát triển Kiểm toán nhà nước đến năm 2040, tầm nhìn 2045. Tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương thực hiện nghiêm túc, kịp thời kiến nghị kiểm toán; rà soát, nghiên cứu, báo cáo cấp có thẩm quyền kịp thời tháo gỡ các vướng mắc trong quá trình thực hiện kiến nghị kiểm toán.

Ngoài ra, tiếp tục chỉ đạo các cơ quan liên quan tạo điều kiện, phối hợp với KTNN trong việc truy cập, kết nối chia sẻ thông tin, dữ liệu điện tử theo quy định của Luật KTNN.

Tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, đa số ý kiến Thường trực Ủy ban và các cơ quan của Quốc hội nhất trí, đánh giá cao kết quả thực hiện công tác 8 tháng đầu năm của KTNN.

Việc triển khai kế hoạch kiểm toán đảm bảo tiến độ, đặc biệt tất cả nhiệm vụ kiểm toán ngân sách địa phương và báo cáo quyết toán ngân sách địa phương của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương hoàn thành trong tháng 6/2025, đáp ứng mục tiêu cung cấp thông tin, số liệu cho HĐND các tỉnh, thành phố làm căn cứ phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương năm 2024.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Kiểm toán nhà nước bổ sung, đánh giá sâu sắc hơn các tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện nhiệm vụ công tác.

Bên cạnh đó, trong báo cáo của Kiểm toán nhà nước đã làm rõ nguyên nhân tỷ lệ thực hiện thấp hơn so với cùng kỳ năm trước; tiếp tục phối hợp các cơ quan có liên quan đẩy nhanh việc thực hiện các kết luận, kiến nghị theo quy định; bổ sung danh sách và danh mục kết luận và kiến nghị của cơ quan, đơn vị chưa thực hiện.

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị KTNN tiếp tục rà soát, làm rõ hơn căn cứ, cơ sở xây dựng kế hoạch kiểm toán năm 2026, rà soát đối tượng kiểm toán để tránh trùng lặp, không tổ chức quá nhiều các cuộc kiểm toán tại cùng 1 địa phương, nhất là địa phương vừa thực hiện sáp nhập, chịu ảnh hưởng tác động lớn của bão lũ, thiên tai; lựa chọn đơn vị được kiểm toán bảo đảm sát thực tế, yêu cầu; mỗi địa phương không tổ chức quá 3 cuộc kiểm toán chuyên đề, kiểm toán hoạt động, lĩnh vực đầu tư xây dựng, chương trình và dự án.

Đồng thời, tiếp tục rà soát các cuộc kiểm toán để không trùng lặp với các kế hoạch thanh tra, kiểm tra của Thanh tra Chính phủ và các cơ quan thanh kiểm tra, bảo đảm KTNN trọng tâm, trọng điểm, hiệu lực; nghiên cứu, bổ sung các cuộc kiểm toán chuyên đề hoặc lồng ghép trong các cuộc kiểm toán lĩnh vực NSNN việc thực hiện chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và lực lượng vũ trang, quản lý, sử dụng NSNN, tài sản công, tài chính công trong việc thực hiện chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Đánh giá cơ chế chính sách, tránh thất thoát

Qua theo dõi tình hình năm 2025, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá, trong năm qua, hoạt động KTNN đã đạt nhiều kết quả, trong đó có tăng cường kiểm toán, quyết toán ngân sách và nợ công năm 2024 và kiểm toán ngân sách tại 27 Bộ, cơ quan và 35 tỉnh, thành phố.

KTNN đã đẩy mạnh kiểm toán hoạt động và kiểm toán chuyên đề, thực hiện 6 cuộc kiểm toán hoạt động, bao quát nhiều lĩnh vực, tập trung vào các vấn đề nóng như là xử lý chất thải y tế, môi trường tại các khu công nghiệp, ưu đãi đầu tư, ứng dụng công nghệ thông tin tại các địa phương, đồng thời đã hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến ngành lĩnh vực.

Chủ tịch Quốc hội nhận định, theo báo cáo, trong 6 tháng đầu năm nay, việc thu hồi khoảng 17.500 tỷ đồng tuy không lớn nhưng đã chỉ ra những vấn đề sai phạm ở các cơ quan, đơn vị địa phương.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh: "Bên cạnh những nét nổi bật, các kiến nghị kiểm toán còn khiêm tốn, xử lý tài chính đạt 58%, trong khi cùng kỳ năm trước là đạt 66,3%; mới có 21/93 báo cáo kiến nghị về kiểm định trách nhiệm tập thể cá nhân (đạt 22,5%), trong khi cùng kỳ trước là đạt 41,1%. Dẫn chứng này để chúng ta quan tâm nhằm đạt tỷ lệ cao hơn nữa trong thời gian tới".

Năm 2026 là năm đầu giai đoạn trung hạn 2026-2028 gắn với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời thực hiện các luật mới vừa thông qua tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Chủ tịch Quốc hội đề nghị KTNN cần tập trung xây dựng kế hoạch kiểm toán trung hạn 2026-2028, hoàn thành kế hoạch kiểm toán năm 2026 với trọng tâm là kiểm toán thường xuyên quyết toán ngân sách tại các tỉnh thành, tăng tỷ lệ kiểm toán hoạt động chuyên đề; tập trung rà soát, điều chỉnh gắn với các luật mới.

Đồng thời, tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và chuẩn mực kiểm toán, nghiên cứu lại Luật KTNN để bổ sung quy định về trách nhiệm phòng chống tham nhũng.

"Cần đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ, áp dụng dữ liệu lớn AI trong phân tích rủi ro, kiểm toán số liệu nhằm thay dần phương pháp truyền thống; hợp tác với các hãng công nghệ, xây dựng dữ liệu thông tin đảm bảo bảo mật, số hóa toàn bộ hồ sơ kiểm toán và tổ chức", ông Trần Thanh Mẫn nói.

Ngoài ra, vấn đề nâng cao nguồn nhân lực cũng được Chủ tịch Quốc hội quan tâm, trong đó tập trung đào tạo bồi dưỡng gắn với thực tiễn, xây dựng các chương trình bài tập tình huống, nâng cao chất lượng đội ngũ kiểm toán viên. Tập trung giải pháp phát triển tổ chức nghề nghiệp kiểm toán, kế toán, khuyến khích hợp tác quốc tế để nâng cao năng lực hội nhập.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị KTNN tăng cường giám sát phòng chống lãng phí, đẩy mạnh đôn đốc thực hiện kiểm toán, kiểm toán tổng hợp đánh giá cơ chế chính sách, tránh thất thoát.

Gia Thành