Kinh nghiệm 'cắt lũ' lịch sử để cứu dân của thủy điện Bản Vẽ

Trong tháng 7, trên địa bàn miền núi Nghệ An xảy ra lũ lịch sử rồi hoàn lưu bão số 10 (tháng 9) gây mưa lũ lớn ở Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh. Trong những thời điểm ấy, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An đã quyết đoán, điều hành kịp thời ba thời điểm vàng hồ thủy điện Bản Vẽ để không có thương vong, giảm thiểu tối đa thiệt hại.

Hồ thủy điện Bản Vẽ chắn ngang dòng sông Nậm Nơn, đoạn qua xã miền núi Yên Na, chảy từ Lào về, với diện tích lưu vực 8.700 km2. Đây là hồ thủy điện lớn nhất ở Bắc Trung Bộ.

Sau bão số 3 và bão số 10 vừa qua, Nhà máy thủy điện Bản Vẽ đã cắt giảm 74% và 88% lưu lượng đỉnh lũ.

Đo mưa, biết lũ từ Lào chảy vào Việt Nam

Về kinh nghiệm nắm bắt dự báo mưa, lũ đổ về lòng hồ Bản Vẽ, chiều 21-11, ông Tạ Hữu Hùng, Giám đốc Nhà máy Thủy điện Bản Vẽ, cho biết công ty đã đầu tư, lắp đặt 35 trạm đo mưa tự động trên lưu vực thủy điện Bản Vẽ thuộc địa phận Việt Nam và Lào. Các trạm này cập nhật online thường xuyên về lượng mưa.

Ngoài ra, còn có một Trạm thủy văn ở Mỹ Lý sát biên giới Việt-Lào hoạt động thường xuyên. Các trạm đo mưa và thủy văn này cung cấp số liệu cho Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn Miền Trung. "Theo hợp đồng ký kết, Trung tâm dự báo cho chúng tôi cụ thể lưu lượng nước lũ sẽ về để vận hành xả nước đón lũ…” - ông Hùng nói.

Về xả lũ, ông Hùng cho biết theo quy trình liên hồ chứa ghi mực nước theo từng thời đoạn. Theo đó, mùa cạn thì sẽ xả bao nhiêu trong từng ngày, từng tháng, còn trong mùa lũ thì quy định từng mực nước để có dung tích chống lũ và cuối mùa lũ tích nước để cho mùa cạn năm sau.

Quy trình vận hành xả, cắt lũ cứu dân

Theo ông Hùng, nguyên tắc xả lũ đúng theo quy trình không làm tăng lũ cho hạ du mà chỉ có cắt, giảm lũ. Khi có dự báo mưa lũ trong vòng 24 đến 48 giờ tiếp theo thì Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai - tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh Nghệ An sẽ có lệnh để vận hành hồ thủy điện Bản Vẽ.

"Nhà máy chỉ vận hành trong thời gian thời tiết bình thường. Trong trường hợp mưa, bão thì quyền điều hành hồ là của tỉnh, cụ thể là Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai - tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh. Trong trường hợp khẩn cấp là quyền vận hành hồ của Chủ tịch UBND tỉnh” - Giám đốc Nhà máy Thủy điện Bản Vẽ nói.

Ông Tạ Hữu Hùng, Giám đốc Nhà máy Thủy điện Bản Vẽ.

Cụ thể, tối 22-7, khi lũ về lớn, Nhà máy thủy điện Bản Vẽ có văn bản chuyển sang chế độ vận hành khẩn cấp để đề xuất Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An điều hành xả nước.

Ngày 27-7, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Nguyễn Hồng Vinh (nay ông Vinh đã chuyển công tác làm Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị), cho biết cũng như thời gian vàng cứu người bị tai biến, có ba nhịp, ba thời điểm vàng để đưa ra quyết định. Đó là rút bớt nước trong lòng hồ trước khi bão vào, điều tiết xả lũ hồ thủy điện, chỉ đạo sơ tán nhân dân vùng dưới lòng hồ thủy điện kịp thời…

Theo ông Vinh, "nước chỉ có chảy xuôi, không thể chảy ngược núi” nên khi nắm bắt được mưa lớn ở Lào và vùng biên giới là quyết định rút bớt nước trong hồ thủy điện Bản Vẽ để đón nước lũ chảy về.

Nhờ đó, hồ thủy điện có dung tích nên khi nước về hồ 12.800 m3/s tỉnh chỉ xả 3.800 m3/s và tối đa xả 5.000 m3/s, tức cắt giảm đến 74% lưu lượng đỉnh lũ.

Tiếp theo sau bão số 10, Thủy điện Bản Vẽ cũng cắt giảm đến 88% lưu lượng đỉnh lũ, nhờ đó đã giảm thiểu tối đa thiệt hại về người và tài sản.

Theo lãnh đạo Văn phòng Chỉ huy phòng, chống thiên tai - tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh Nghệ An, trong những trận lũ lịch sử vừa qua, nếu không điều hành thủy điện Bản Vẽ cắt lũ kịp thời thì sẽ thiệt hại rất lớn ở vùng hạ du, có thể trôi cả bản làng...

ĐẮC LAM