Kinh tế hợp tác xã nông nghiệp: Chưa đáp ứng yêu cầu - Kỳ 1: Khó khăn lưu cữu

Thiếu vốn sản xuất, thiếu nguồn nhân lực trẻ, có trình độ… là những khó khăn “lưu cữu” đến nay vẫn chưa được giải quyết, là trở lực trong phát triển kinh tế HTXNN.

Nông sản an toàn của nhiều HTX có chỗ đứng trên thị trường

Thiếu cả vốn lẫn nhân lực

Trải qua gần 40 năm kể từ khi thành lập, đến nay HTX Sản xuất, kinh doanh (SXKD) dịch vụ nông nghiệp Thành Công (Quảng Điền) vẫn loay hoay tìm hướng hoạt động phù hợp với xu thế, yêu cầu mới. HTX này cứ xoay quanh các dịch vụ làm đất, thủy lợi, bảo vệ thực vật nên hiệu quả hoạt động rất thấp, thậm chí nhiều năm còn bị thua lỗ.

Diện tích lúa trên địa bàn HTX hiện nay là 112ha, lại phân bố manh mún, nhỏ lẻ, trải dài trên 5,5km. Phía trước các xứ đồng là đê ngăn mặn, phía sau là độn cát thường bị hạn, mặn trong mùa nắng nóng, bị ngập úng vào mùa mưa. Đây là trở ngại, khó khăn lớn trong việc đưa cơ giới vào sản xuất nên hiệu quả canh tác không cao. Đó là chưa kể nhiều khoản nợ khó đòi từ việc bán vật tư nông nghiệp, thuốc bảo vệ thực vật, cày đất… cho người dân, khiến hoạt động SXKD của HTX thêm nhiều khó khăn.

Ông Hồ Công Trình, Giám đốc HTX SXKD dịch vụ nông nghiệp Thành Công thông tin, lâu nay, HTX không có nguồn vốn lưu động để phục vụ hoạt động SXKD, trừ nguồn kinh phí sửa chữa, khắc phục kênh mương thủy lợi. Trong khi việc tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi của HTX gần như hoàn toàn không thể. Một số tổ chức ngân hàng từ chối cho vay khi HTX muốn vay vốn mua sắm máy cơ giới thu hoạch lúa, nuôi trồng thủy sản. Lý do mà các ngân hàng từ chối cho vay là do HTX không có tài sản đủ tiêu chuẩn để thế chấp. Hiện tại cơ sở làm việc của HTX phải tạm nhờ ngôi trường mẫu giáo trên địa bàn đã bị xuống cấp.

HTX SXKD dịch vụ nông nghiệp Thành Công làm việc trong điều kiện khó khăn

Đội ngũ cán bộ của HTX SXKD dịch vụ nông nghiệp Thành Công đến nay đã "già hóa", 3 trong số 4 cán bộ quản lý, điều hành HTX có tuổi từ 60-65. Thêm nữa, trong bộ máy quản lý chỉ một cán bộ có trình độ đại học, một cán bộ trình độ cao đẳng, còn lại mới chỉ trung học cơ sở. HTX cũng từng tuyên truyền, vận động con em địa phương là sinh viên sau khi tốt nghiệp vào làm việc trong HTX nhưng hầu hết đều từ chối, với lý do thu nhập quá thấp. Nhà nước đã có cơ chế, chính sách hỗ trợ trả lương trong ba năm đầu cho cán bộ tốt nghiệp đại học, cao đẳng công tác tại HTX nhưng vẫn không thể thuyết phục, thu hút sinh viên.

Ông Nguyễn Xuân Viên, Trưởng ban Kiểm soát - HTX Nông nghiệp Thuận Hòa (TP. Huế) thừa nhận, hoạt động SXKD của đơn vị chưa theo kịp xu thế phát triển kinh tế tập thể hiện nay. Đội ngũ cán bộ đã lớn tuổi, thiếu trình độ chuyên môn nghiệp vụ, cộng với việc thiếu nguồn vốn gây trở ngại lớn trong quá trình hoạt động SXKD của HTX. Đến nay, HTX vẫn chưa có trụ sở làm việc, phải nhờ tạm cơ sở giáo dục mầm non xuống cấp, bỏ hoang. Không có nguồn vốn, không có tài sản thế chấp nên nhiều dự định không thể thực hiện được, như đầu tư sản xuất, nuôi trồng, chế biến thủy, hải sản, mua máy cơ giới gặt đập liên hợp…

Khoai lang Quảng Công được xây dựng sản phẩm OCOP

Nhiều trở lực

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Đình Đức khẳng định, điểm nổi bật sau khi chuyển đổi HTXNN theo luật mới là củng cố, nâng cao hiệu quả kinh tế. Thực tế, kinh tế hộ muốn phát triển đòi hỏi phải hình thành các tổ chức dịch vụ để giúp cho hộ nông dân tiến hành sản xuất có hiệu quả. Vậy nên, HTX phải vươn ra làm dịch vụ cho hộ thành viên. Tuy nhiên, những năm qua, kết quả làm dịch vụ còn nhiều hạn chế, khó khăn, lúng túng, hiệu quả kinh tế thấp.

Trình độ đội ngũ quản lý, điều hành HTX còn thấp, bị già hóa là trở lực lớn trong phát triển kinh tế HTXNN. Đến nay, cán bộ quản lý có trình độ THPT đạt tỷ lệ 66,3%, còn lại chỉ có trình độ THCS. Trình độ chuyên môn chưa qua đào tạo chiếm tỷ lệ 15%, cán bộ được đào tạo đại học, cao đẳng chỉ đạt 28% so với yêu cầu. Trong khi đó, yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ cán bộ quản lý, điều hành HTXNN là phải có trình độ văn hóa, trình độ chuyên môn tương xứng, có tâm huyết, trẻ, trách nhiệm và năng động trong công việc. Chỉ khi thu hút được cán bộ trẻ, có trình độ thì mới có thể nắm bắt tốt, vận dụng tốt các chủ trương trong điều kiện phát triển sản xuất và phát huy được nội lực của HTX.

Bên cạnh đó, phần lớn các HTXNN đều thiếu vốn SXKD, trong khi, việc tiếp cận, vay vốn ngân hàng của nhiều HTX rất khó khăn, thậm chí không thể vì không có tài sản thế chấp ngân hàng. Nhiều HTX chưa tiếp cận được các chính sách ưu đãi của Nhà nước do một số bất cập về hồ sơ, thủ tục chưa được hướng dẫn, nắm bắt cụ thể. Trong số 218 HTXNN hoạt động trên địa bàn tỉnh chỉ 23 HTX được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) theo Luật Đất đai. Tuy nhiên, các HTX vẫn không thể sử dụng “sổ đỏ” này để thế chấp vay vốn ngân hàng phục vụ phát triển SXKD. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nêu lý do từ chối cho vay là việc cấp GCNQSDĐ không thu tiền sử dụng đất nên không đủ điều kiện thế chấp.

Nông sản an toàn của HTX Nông sản an toàn A Lưới

Thiếu vốn, thiếu đội ngũ cán bộ quản lý có trình độ nên hiệu quả hoạt động SXKD của các HTXNN còn hạn chế. Số lượng HTX sản xuất theo “chuỗi giá trị”, liên kết sản xuất, tiêu thụ và chế biến sản phẩm cho nông dân, hộ thành viên còn rất ít. Số HTX ứng dụng sản xuất công nghệ cao rất hạn chế hoặc liên kết nhỏ lẻ chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế hiện nay.

Nhiều HTXNN, trong đó có HTX lâm nghiệp bền vững nói riêng có nhu cầu thuê đất tại các địa phương để xây dựng nhà máy chế biến, sân bãi tập kết nguyên liệu và làm dịch vụ ươm cây giống chất lượng phục vụ cho hộ thành viên, người dân. Tuy nhiên, như đã nêu, do vướng về cơ chế về đất đai nên không thể thuê, gây trở ngại đối với đa số HTX lâm nghiệp trong việc tổ chức các hoạt động dịch vụ.

(còn tiếp)

Bài, ảnh: Hoàng Triều