Kinh tế Thủ đô: Bứt phá từ khoa học công nghệ, vững bước trong kỷ nguyên mới

Hà Nội chỉ chiếm 1% về diện tích và 8,5% về dân số, nhưng hiện đóng góp 16% GDP cả nước, 18,5% thu ngân sách, 20% thu nội địa, xứng đáng với vai trò là trung tâm lớn về kinh tế và giao dịch quốc tế, một động lực phát triển của vùng Đồng bằng sông Hồng và cả nước.

Với tinh thần năng động, chủ động, sáng tạo, tranh thủ thuận lợi, thời cơ, quyết tâm vượt qua khó khăn, thách thức, Đảng bộ, chính quyền, quân và dân Thủ đô đã thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XVII (nhiệm kỳ 2020-2025) với nhiều dấu ấn nổi bật.

Bước chuyển mình tăng trưởng

Sau gần bốn thập kỷ đô thị hóa mạnh mẽ, Hà Nội không chỉ là trung tâm chính trị-hành chính quốc gia mà còn là đầu tàu phát triển kinh tế, khoa học, giáo dục và văn hóa của cả nước. Bộ mặt đô thị Hà Nội không ngừng biến chuyển, từ một đô thị nhỏ bé với diện tích 150km2, ước tính khoảng 400.000 người, nay đã mở rộng lên tới hơn 3.300km2, quy mô dân số gần 10 triệu người.

Với diện mạo ngày càng hiện đại, quy mô không ngừng mở rộng, Hà Nội đã khẳng định vị thế là một trong những siêu đô thị hàng đầu khu vực. Đặc biệt, Hà Nội tiếp tục khẳng định vị trí đầu tàu, động lực phát triển của vùng Thủ đô, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước.

Hà Nội hiện có một hệ thống thương mại khá hiện đại, gồm khoảng 30 trung tâm thương mại, gần 150 siêu thị. (Ảnh: Xuân Quảng/Vietnam+)

Theo tiến sỹ Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương), sau nhiều năm thực hiện đổi mới, mô hình kinh tế của Hà Nội có sự thay đổi tích cực, đó là đưa thương mại, dịch vụ, du lịch làm mũi nhọn. Cùng với đó, Hà Nội cũng phát triển theo những mô hình kinh tế mới trên thế giới. Hiện nay, khu vực thương mại dịch vụ chiếm gần 2/3 tổng sản phẩm GRDP địa phương. Đây là một hướng đi khá đúng đắn của Thủ đô.

Hà Nội hiện có một hệ thống thương mại khá hiện đại, gồm khoảng 30 trung tâm thương mại, gần 150 siêu thị, 455 chợ (cả đầu mối và dân sinh), hàng nghìn cửa hàng tiện ích, hàng trăm máy bán hàng tự động, cùng với đó là hàng chục nghìn hộ bán lẻ với hàng trăm nghìn cơ sở kinh doanh.

Đánh giá của tiến sỹ Bùi Thị An (Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa XIII, Đoàn Quốc hội thành phố Hà Nội) cũng nhấn mạnh từ khi điều chỉnh địa giới hành chính (năm 2008), Thủ đô đã có sự thay đổi một cách toàn diện. Bình quân tăng trưởng GRDP của Hà Nội luôn cao hơn mức chung của cả nước, luôn là đơn vị đầu tàu về kinh tế. Chất lượng cuộc sống của người dân được nâng lên rõ rệt. Cơ cấu kinh tế thay đổi hoàn toàn với tỷ lệ thương mại-dịch vụ ngày càng tăng, tỷ lệ nông nghiệp thu hẹp dần.

Dự kiến hết năm 2025, quy mô kinh tế Thủ đô đạt khoảng 63 tỷ USD, gấp 1,42 lần năm 2020, chiếm 41,54% vùng đồng bằng sông Hồng và 12,6% cả nước. GRDP bình quân đầu người ước đạt 175 triệu đồng (~7.200 USD).

Cụ thể, bình quân giai đoạn 2020-2025, GRDP trên địa bàn Thủ đô ước tăng bình quân 6,57%/năm, cao hơn 1,1 lần mức tăng chung cả nước cùng thời điểm. Năm 2024, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) tăng 6,52%; thu ngân sách nhà nước lần đầu đạt 513 nghìn tỷ đồng, cao nhất cả nước (tăng gần 28,3% so với năm 2023).

Mô hình biểu trưng cho danh hiệu UNESCO đã trao tặng năm 1999 cho Hà Nội - Thành phố vì hòa bình. (Ảnh: hanoi.gov.vn)

Đáng chú ý, Hà Nội không chỉ khẳng định vai trò đầu tàu kinh tế, mà còn vươn lên mạnh mẽ trong khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Theo công bố của Bộ Khoa học và Công nghệ, thành phố Hà Nội hai năm liên tục đứng đầu cả nước về Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh, thành phố (PII) năm 2023 và năm 2024.

Thành phố đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp và doanh nghiệp công nghệ cao, thông qua các chương trình hỗ trợ tài chính, đào tạo, chuyển giao công nghệ, bảo hộ sở hữu trí tuệ và xúc tiến thương mại. Các doanh nghiệp tham gia đổi mới sáng tạo không chỉ tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất mà còn góp phần thúc đẩy chuyển đổi số, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Đi đầu trong phát triển đô thị xanh, thông minh

Hiện nay, thành phố Hà Nội định hướng trở thành đô thị thông minh, hiện đại-xanh-sạch-đẹp-an ninh-an toàn; phát triển nhanh, bền vững, có sức lan tỏa để thúc đẩy Vùng đồng bằng sông Hồng, Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước cùng phát triển...

Diện mạo đô thị ngày càng khang trang,

Những chiến lược tăng trưởng xanh đã được cụ thể hóa vào Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, song song với với Luật Thủ đô. Qua đó thể hiện khát vọng của toàn bộ hệ thống chính trị và nhân dân Thủ đô, hướng tới xây dựng một Hà Nội phát triển bền vững, là hình mẫu đi đầu trong phát triển đô thị xanh, thông minh, hướng tới hiện thực hóa những mục tiêu vươn cao, vươn xa trong tầm nhìn của nhiều năm sau.

Phó giáo sư, tiến sỹ Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đã từng chia sẻ, Hà Nội có một lợi thế hiếm có, vừa là thành phố của di sản, vừa là thành phố của tương lai. Nếu biết phát huy, Thủ đô sẽ trở thành đô thị kiểu mẫu, một đô thị văn hiến, văn minh, hiện đại, đáng sống.

Song Thủ đô cũng đối diện với những thách thức đặc trưng của một siêu đô thị: Áp lực dân số cơ học, hạ tầng quá tải, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, cùng yêu cầu bảo tồn di sản văn hóa và gìn giữ bản sắc Thăng Long-Hà Nội. Đó là lý do vì sao trong các định hướng lớn, “kiến tạo Thủ đô xanh, hiện đại, văn minh” được xác định như một chiến lược lâu dài, mang tính sống còn cho tương lai thành phố.

Trước yêu cầu về phát triển bền vững, Hà Nội đã và đang đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Nổi bật là các chương trình phát triển giao thông công cộng như đường sắt đô thị, xe buýt điện, xe đạp công cộng để giảm thiểu ô nhiễm không khí và ùn tắc giao thông.

Bên cạnh đó, hình ảnh các công trình giao thông trọng điểm như metro Cát Linh-Hà Đông, Nhổn-Ga Hà Nội hay những cây cầu vượt sông Hồng đang được khởi công đã trở thành biểu tượng cho bước tiến về hạ tầng đô thị. Sự kiện khởi công cùng lúc ba cây cầu lớn: Tứ Liên, Trần Hưng Đạo, Ngọc Hồi vừa qua không chỉ mang ý nghĩa kết nối giao thông mà còn tượng trưng cho khát vọng vươn mình mạnh mẽ của Hà Nội trong không gian phát triển mới.

Việc xây dựng thêm các cầu qua sông Hồng không những giúp đồng bộ hệ thống giao thông, giảm tải ùn tắc mà còn tạo ra sự phát triển đồng đều về kinh tế-xã hội và văn hóa cho Thủ đô.

Cùng với đó là hàng loạt dự án khép kín đường vành đai, mở rộng tuyến nối sân bay… tất cả đều nhằm xây dựng một hệ thống giao thông đồng bộ, kết nối cao với các vùng, tạo điều kiện để Hà Nội trở thành trung tâm kinh tế, thương mại, công nghiệp dịch vụ lớn trong khu vực.

Tạo thế và lực mới cho Thủ đô bước vào kỷ nguyên mới

Sau 40 năm đổi mới, Việt Nam đạt vị thế quốc tế cao, vượt ngưỡng thu nhập trung bình thấp, gia nhập nhóm thu nhập trung bình cao, với tăng trưởng kinh tế ổn định, vượt mức trung bình thế giới.

Trước yêu cầu phát triển mới, Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII đã đặt ra mục tiêu phát triển đến năm 2030, trong đó Hà Nội là Thủ đô “Văn hiến-Văn minh-Hiện đại,” xanh, thông minh, nơi hội tụ tinh hoa văn hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng, có sức cạnh tranh cao, có trình độ phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực.

Với phương châm “Đoàn kết-Dân chủ-Kỷ cương-Đột phá-Phát triển,” Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII quyết tâm xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại, hạnh phúc; góp phần quan trọng thực hiện thắng lợi hai mục tiêu 100 năm của đất nước. (Ảnh: CTV)

Hà Nội cũng đặt mục tiêu là trung tâm, động lực thúc đẩy phát triển vùng đồng bằng sông Hồng, khu vực phía Bắc, là cực tăng trưởng có vai trò dẫn dắt kinh tế của cả nước, có tầm ảnh hưởng trong khu vực; là trung tâm kinh tế, tài chính lớn; trung tâm hàng đầu về văn hóa, giáo dục và đào tạo, y tế, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; chính trị, xã hội ổn định, thành phố thanh bình, người dân hạnh phúc.

Về kinh tế, Hà Nội phấn đấu tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2026-2030 đạt từ 11,0%/năm trở lên; GRDP bình quân đầu người trên 12.000 USD; tỷ trọng giá trị tăng thêm của kinh tế số trong GRDP đạt 40%; tỷ trọng công nghiệp văn hóa trong GRDP khoảng 8%; vốn đầu tư xã hội thực hiện trên địa bàn đạt 5,0 triệu tỷ đồng…

Để đạt được những mục tiêu trên, việc phát huy các nguồn lực cũng đã được xây dựng và chuẩn bị kỹ lưỡng, trong đó Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu lần thứ XVIII Đảng bộ thành phố Hà Nội nhấn mạnh việc thúc đẩy mạnh mẽ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số toàn diện trong mọi lĩnh vực; xây dựng thành phố thông minh lấy người dân, doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể, là nguồn lực, động lực chính.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài cùng các đại biểu tham dự Đại hội Đại biểu đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII. (Ảnh: CTV)

Điểm nhấn nổi bật là Hà Nội sẽ hình thành cụm đổi mới sáng tạo của Thủ đô dẫn dắt, liên kết với các cụm đổi mới sáng tạo trong vùng đồng bằng sông Hồng. Phát huy vai trò hạt nhân của Khu công nghệ cao Hòa Lạc, Khu công nghệ cao sinh học, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, các viện nghiên cứu, trường đại học; duy trì dẫn đầu cả nước về Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII).

Đặc biệt, việc tập trung tạo môi trường thuận lợi cho các hoạt động nghiên cứu, ứng dụng, đầu tư và chuyển giao công nghệ hiện đại; tranh thủ tiềm lực khoa học, công nghệ của Trung ương, huy động các tổ chức khoa học, công nghệ quốc tế, các tập đoàn lớn trên địa bàn cũng là một ưu tiên của thành phố, đồng thời xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nơi hiện thực hóa các ý tưởng, khát vọng cống hiến của các nhà khoa học; nghiên cứu, phát triển những ngành nghề công nghệ mới, có giá trị cao như: Trí tuệ nhân tạo, công nghệ bán dẫn, công nghệ lượng tử, công nghệ sinh học, y sinh; công nghệ môi trường...

Hà Nội cũng khuyến khích nghiên cứu phát triển và ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào đời sống xã hội; có chính sách khuyến khích nhằm thúc đẩy hoạt động chuyển giao khoa học, công nghệ thông qua xây dựng và phát triển sàn giao dịch công nghệ; Phát triển mạnh mẽ thị trường khoa học, công nghệ; khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia hoạt động đổi mới công nghệ...

Có thể thấy, những mục tiêu cụ thể đề ra trong Dự thảo Báo cáo chính trị chính là kim chỉ nam, là sự kết tinh trí tuệ và khát vọng của toàn Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Hà Nội, khẳng định quyết tâm hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Thủ đô “Văn hiến-văn minh-hiện đại” trong thời gian tới.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài nhấn mạnh, Đảng bộ thành phố sẽ tạo bước đột phá từ việc tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế phát triển. Trước hết, hoàn thành việc cụ thể hóa Luật Thủ đô; xây dựng cơ chế, chính sách nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, khắc phục hạn chế và khơi thông, huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực cho phát triển.

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng tiên phong thí điểm các cơ chế, chính sách mới, trọng tâm là: Phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; phát triển kinh tế tư nhân; giáo dục và đào tạo; y tế... Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, ủy quyền với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Với khát vọng và trách nhiệm lịch sử, mỗi bước đi của Hà Nội hôm nay chính là sự chuẩn bị vững chắc để Thủ đô vững bước trong kỷ nguyên mới./.

Phát triển Thủ đô hôm nay đã vượt ra khỏi mục tiêu, nhiệm vụ phát triển một vùng đất, phát triển Thủ đô còn là vun đắp tầm vóc dân tộc, lan tỏa khát vọng Việt Nam trong kỷ nguyên mới. (Ảnh: CTV)

(Vietnam+)