Kinh tế xanh - số khu vực châu Á: Góc nhìn từ các đại diện C4IR tại Diễn đàn Kinh tế mùa Thu 2025

Đi tắt đón đầu

Ông Eng. Badar Al-Salhi, Giám đốc Trung tâm cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (C4IR) Oman. (Ảnh: Sỹ Điều)

Ông Eng. Badar Al-Salhi, Giám đốc C4IR Oman, cho rằng để hiện thực hóa chuyển đổi xanh, các quốc gia đang phát triển cần tiếp cận vấn đề bằng những chiến lược mang tính “hợp lực và hành động”. Theo ông, thay vì phải trải qua giai đoạn thử nghiệm tốn kém như các nước đi trước, các nền kinh tế mới nổi hoàn toàn có thể “đi tắt đón đầu” bằng cách tiếp thu mô hình hạ tầng số xanh, các giải pháp công nghệ bền vững đã được chứng minh hiệu quả.

Ông Al-Salhi nhấn mạnh, xây dựng cơ sở hạ tầng số xanh và chia sẻ là xu thế tất yếu. Nhiều khu vực như ASEAN hay châu Phi đã bắt đầu hợp tác hình thành nền tảng hạ tầng số chung, giúp tối ưu chi phí, giảm lãng phí tài nguyên và đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh. Công nghệ – đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ nổi lên từ cách mạng công ghiệp 4.0 – sẽ đóng vai trò quyết định trong tối ưu năng lượng, tăng hiệu suất và giảm phát thải trong vận hành hạ tầng số.

Bên cạnh cơ hội, đại diện Oman cũng cảnh báo về những thách thức cố hữu của các nước đang phát triển: thiếu hụt nhân lực số, khoảng cách tiếp cận công nghệ, và rào cản về quyền sở hữu trí tuệ đối với các giải pháp công nghệ xanh. Do đó, ông đặc biệt nhấn mạnh việc đầu tư vào đào tạo, nâng cao kỹ năng và chủ động xây dựng chính sách khoa học – công nghệ nhằm tạo không gian cho đổi mới sáng tạo nội địa.

Sân chơi công bằng

Ông Talgat Amanbayev, Giám đốc Trung tâm cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (C4IR)Kazakhstan kiêm Giám đốc đổi mới sáng tạo Trung tâm tài chính quốc tế Astana (AIFC). (Ảnh: Sỹ Điều)

Ông Talgat Amanbayev, Giám đốc C4IR Kazakhstan kiêm Giám đốc đổi mới sáng tạo Trung tâm tài chính quốc tế Astana (AIFC), nhấn mạnh vai trò của đổi mới trong nâng cao sức cạnh tranh quốc gia. Ông đánh giá cao chủ đề Diễn đàn năm nay, cho rằng trí tuệ nhân tạo, số hóa và kinh tế xanh là xu hướng chung của toàn cầu.

Chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, ông Amanbayev cho biết Kazakhstan vốn là nền kinh tế dựa vào tài nguyên, song đang chuyển dịch mạnh mẽ nhờ phát triển mô hình trung tâm tài chính theo chuẩn quốc tế, thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy thị trường vốn. Trong những năm gần đây, nước này đã tiên phong trong lĩnh vực tài sản số, bao gồm không chỉ tiền mã hóa mà cả tài sản thật được “token hóa”. Điều này mở ra khả năng minh bạch hóa chuỗi cung ứng hàng hóa, từ dầu khí, kim loại tới nông sản – lĩnh vực mà nhiều nền kinh tế phụ thuộc tài nguyên đang chú trọng.

Ông đánh giá đây là cơ hội lớn cho Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh Tp. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng đang định hướng xây dựng các trung tâm tài chính quốc tế. “AI tạo ra một ‘cuộc chơi công bằng’, nơi mọi quốc gia – dù chưa có nền tảng nghiên cứu hùng hậu – đều có thể vươn lên bằng tốc độ và khả năng ứng dụng công nghệ”, ông nói.

Về cách thu hẹp khoảng cách giữa các nước phát triển và đang phát triển, lãnh đạo C4IR Kazakhstan khẳng định yếu tố số một là giáo dục. Ông cho biết Kazakhstan đã đầu tư mạnh vào đào tạo lập trình viên, mở rộng chương trình học công nghệ thông tin miễn phí cho thanh niên, và gần đây đưa vào vận hành siêu máy tính phục vụ phát triển “AI quốc gia”. Chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, quỹ đổi mới sáng tạo, phòng thí nghiệm thử nghiệm và hành lang pháp lý bảo vệ sở hữu trí tuệ là nền tảng giúp thu hút nhà đầu tư và thúc đẩy kinh tế số.

“Công nghệ và con người là chìa khóa. Trong tương lại, công dân của Kazakhstan – và cả của Việt Nam sẽ làm việc cùng trợ lý số, cùng tác nhân AI. Đây là thời điểm thích hợp để đầu tư”, ông Talgat Amanbayev cho biết.

Không đứng ngoài cuộc

Bà Gulmina Malikzade, Trưởng phòng quản lý dự án Trung tâm cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (C4IR) Azerbaijan. (Ảnh: Sỹ Điều)

Bà Gulmina Malikzade, Trưởng phòng quản lý dự án C4IR Azerbaijan, đánh giá cao sự kiện do Việt Nam tổ chức và khẳng định sự tương đồng về định hướng phát triển giữa Việt Nam và Baku. Azerbaijan mới gia nhập mạng lưới C4IR cách đây 5 năm và đang hoàn thiện chiến lược phát triển kinh tế số quốc gia, hiện ở giai đoạn chờ phê duyệt.

C4IR Azerbaijan đang dẫn dắt nhiều dự án về AI, đô thị thông minh, mô hình Song sinh Số (Digital Twin), GenAI tại thủ đô Baku – nơi dự kiến trở thành không gian hội tụ doanh nghiệp, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Nổi bật là chương trình Đánh giá mức độ sẵn sàng 4.0 của doanh nghiệp (Industry 4.0 Readiness Program), giúp doanh nghiệp xác định mức độ số hóa, nhận lộ trình chuyển đổi và được hỗ trợ tiếp cận vốn từ chính phủ.

Trong lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực số, bà Malikzade chia sẻ mô hình hợp tác công – tư điển hình với nền tảng Coursera. Nhờ hợp tác giữa Bộ Kinh tế Azerbaijan, Diễn đàn Kinh tế thế giới, hơn 13.000 khóa học của các trường đại học hàng đầu như Oxford, Yale, MIT được Coursera cung cấp miễn phí cho người dân trong sáu tuần, góp phần tạo nền tảng kỹ năng số phổ rộng.

Đánh giá về triển vọng hợp tác với Việt Nam, bà cho biết hai bên có thể phối hợp trong các sáng kiến chung của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) như AI trong năng lượng, thương mại điện tử, hay đồng biên soạn báo cáo, xây dựng bản đồ chuyển đổi. C4IR Azerbaijan mong muốn chia sẻ kinh nghiệm thiết kế mô hình vận hành trung tâm theo phương thức hợp tác công tư – điều mà Việt Nam đang triển khai cho C4IR sắp ra mắt.

Từ kinh nghiệm chia sẻ từ đại diện các nước Oman, Kazakhstan và Azerbaijan, có thể thấy một thông điệp chung: các nền kinh tế đang phát triển không đứng ngoài cuộc chơi chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Trái lại, bằng cách tận dụng công nghệ, tăng tốc đào tạo và học hỏi kinh nghiệm quốc tế, những quốc gia này đang nỗ lực thu hẹp khoảng cách phát triển và tạo ra các mô hình bứt phá.

Với Việt Nam – nền kinh tế đang bước vào giai đoạn đầu của quá trình xây dựng dữ liệu số, đô thị thông minh và kinh tế số – kinh nghiệm từ các trung tâm C4IR là những gợi ý thực tiễn quý giá: hợp tác công – tư là mô hình hiệu quả trong phát triển nhân lực và đổi mới công nghệ; AI và hạ tầng số xanh là trụ cột cho chiến lược phát triển lâu dài; xây dựng khung pháp lý tin cậy là điều kiện tiên quyết để thu hút đầu tư và thúc đẩy đổi mới sáng tạo; kết nối quốc tế giúp Việt Nam tiếp cận mô hình đã thành công, rút ngắn chi phí thử nghiệm và tăng tốc chuyển đổi.

Xuân Sơn