Kỳ cuối: Đại tướng trong trái tim của mỗi người

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tham quan phòng truyền thống Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ảnh: Thống Nhất

Mở lớp huấn luyện bí mật và vạch kế hoạch Nam tiến
Bà bảo thầy giáo Văn so với ông Xích Thắng sức khỏe không bằng, vậy mà hai ông đã trèo lên tận đỉnh mấy ngọn núi sau nhà tìm địa điểm bí mật để mở lớp huấn luyện cán bộ cách mạng. Việc mà ngay cả những trai tráng khỏe mạnh trong làng chưa ai từng làm.
Có một thời gian cha tôi cần nhiều gạo, bảo mẹ tôi phải giã nhiều gạo, hàng ngày đem ra điểm hẹn bí mật để ông đến lấy. Một mình làm không xuể, mẹ tôi gọi cô em út (tên là cô Lớn) đến phụ giúp. Nhờ đó cô Lớn được gặp thầy giáo Văn, được ông đặt bí danh cho là Thanh. Cô Lớn cũng từ đó nằm trong tổ chức bí mật của ta, cô hoạt động rất tích cực. Sau này Đại tướng về thăm Tam Kim, hai người gặp nhau mừng mừng tủi tủi.
Đợt chuyển nhiều gạo cho cơ quan bí mật này, mẹ tôi bảo hóa ra là thầy giáo Văn mở lớp huấn luyện cán bộ cách mạng trên hang Kéo Quảng ngay sau nhà. Một thời gian sau, Bác Hồ lại đến mở lớp huấn luyện cán bộ trên hang Kéo Quảng và Bác đặt tên cho hang là hang Lê-Nin. Hiện nay hang là một di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
Tết Nguyên Đán năm ấy (1941 sang 1942) thầy giáo Văn ăn tết ở gia đình tôi. Sáng mùng một tết, thầy giáo Văn mượn bộ đồ cưới của cha tôi, đóng bộ, xuất hành về hướng Nam. Đi được một lúc, ông quay về gọi cha mẹ tôi ơi ới. Ông bà tưởng có chuyện gì vội chạy xuống, thấy thầy giáo Văn hớn hở, vẻ mặt lộ niềm vui, nói: Xích Thắng ơi, chị Đại ơi, cách mạng nhất định thắng lợi! Rồi ông nhắc lại: Cách mạng nhất định thắng lợi...
Cái tết dù trong hoàn cảnh bí mật, đồ ăn thức uống đạm bạc, lại chỉ có ba người ăn tết với nhau, nhưng mẹ tôi bảo sao mà vui thế, ấm cúng thế, yên lành thế. Hai ông lại đi không một lời dặn lại. Lần này hai ông đi biền biệt. Có lúc mẹ tôi thấy lo lắng trong lòng, đi hoạt động ở nơi khác, cơ sở họ có chăm sóc hai ông được tốt không nhất là thầy giáo Văn, sức khỏe vốn hơi yếu lại lạ nước lạ cái.
Đến sau này cách mạng công khai, Nhân dân theo cách mạng đánh đuổi Nhật, trừng trị bọn Việt gian phản động giành chính quyền, mẹ tôi gặp ai cũng hỏi tin tức về hai ông. Bà chỉ được câu trả lời là cứ yên tâm, các ông vẫn sống, mạnh khỏe, bận công tác lắm. Còn đang làm gì và ở đâu thì chẳng ai trả lời được. Sau này gia đình mới được biết thầy Văn rời nhà tôi thì vào hoạt động ở Tam Kim. Cha tôi cùng thầy giáo Văn và tổ chức, vạch kế hoạch Nam tiến theo chỉ thị của Bác Hồ. Sau đó cha tôi và một số đồng chí nữa tổ chức thành một đoàn Nam tiến xuống vùng Cốc Đán (Ngân Sơn, Bắc Kạn). Thầy giáo Văn tổ chức một đoàn Nam tiến khác đông hơn, đi sâu xuống Bắc Kạn. Các đoàn Nam tiến của hai ông đều gặp rất nhiều nguy hiểm, khó khăn, thử thách do địch luôn bám sát, theo dõi, bao vây phục kích… nhưng các đoàn đều hoàn thành nhiệm vụ. Phong trào cách mạng từ Cao Bằng đã lan xuống Bắc Kạn và nối với miền xuôi.
Ngày 22 tháng 12 năm 1944 Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân được thành lập theo Chỉ thị của Bác Hồ.
Bác Văn là người lãnh đạo trực tiếp của đội. Cha tôi vinh dự được chọn, được đứng trong hàng ngũ của đội, lại còn được giao trọng trách là Chính trị viên của đội. Đội ngũ cán bộ cách mạng rất đông đảo, nhiều người cũng đủ tài năng, đức độ. Sao tổ chức lại chọn ông - Xích Thắng, cha tôi để giao nhiệm vụ này? Tổ chức chắc chắn đã cân nhắc kỹ, bên cạnh đó Bác Văn, người đã cùng hoạt động, dìu dắt cha tôi, hiểu được cha tôi, tin tưởng giao nhiệm vụ đó cho cha tôi. Gia đình tôi vinh dự, tự hào, càng vinh dự tự hào càng biết ơn và quý mến Bác Văn bấy nhiêu.
Như người thân trong gia đình
Tháng Tám năm 1945, Cách mạng Việt Nam thắng lợi.
Cha tôi đã cùng một chi đội của Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân thực hiện Nam tiến, tham gia giải phóng Bắc Kạn và ở đây lại một lần nữa Bác Văn thể hiện tình cảm sâu nặng với gia đình chúng tôi. Chuyện xảy ra như sau:
Chính quyền cách mạng ở Bắc Kạn được thành lập sau ngày giải phóng. Cha tôi rời quân ngũ chuyển sang giữ chức Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh khi chỉ mới khoảng 30 tuổi đời. Một ông chủ tịch tỉnh trẻ tuổi, đẹp trai là mơ ước của nhiều cô gái. Trong lý luận cách mạng cũng có nội dung đề cập: Khi cách mạng thành công, cán bộ cách mạng dễ nảy sinh tư tưởng thỏa mãn, công thần, sa vào chủ nghĩa hưởng thụ. Lúc này cũng là thời cơ để giai cấp tư sản tấn công lại bằng “quả đạn bọc đường”. "Quả đạn bọc đường" nhiều nghĩa lắm: Cuộc sống xa hoa; của cải; vàng bạc; gái đẹp…
Ở thị xã Bắc Kạn lúc đó có nhà tư sản có cô con gái xinh đẹp tên là Hằng, gia đình đó đã dùng cô Hằng "thả thính" ông chủ tịch trẻ. Ông chủ tịch trẻ sắp say thính thì Bác Văn biết chuyện, gọi chủ tịch lên gặp. Không biết Bác đã nói gì với Xích Thắng mà sau đó Xích Thắng đã quên hẳn cô Hằng xinh đẹp kia. Gia đình chúng tôi trở lại đầm ấm, hạnh phúc như chưa có gì xảy ra.
Một chuyện đáng nhớ khác, đó là vào đầu những năm 70 của thế kỷ trước, lúc này cha tôi đã về trường Đại học Nông nghiệp III công tác. Trong một lần lên Quân khu I công tác, Bác Văn có chương trình gặp mặt các đồng chí cán bộ cùng hoạt động trong thời kỳ bí mật của tỉnh Cao Bằng. Trước khi khai mạc cuộc gặp mặt, bỗng Bác Văn hỏi: Xích Thắng ở đâu? Sao không thấy Xích Thắng?! Lúc đó mọi người mới nhìn nhau, quả thực vắng mặt ông Xích Thắng. Bác Văn liền cho người đi đón ông Xích Thắng về họp mặt. Được một lát, Văn phòng Quân khu báo cáo ông Xích Thắng bị chảy máu dạ dày, không thể đến được. Bác Văn lại hỏi vậy ông Xích Thắng đang điều trị ở bệnh viện nào? Văn phòng trả lời ông nằm ở nhà. Bác Văn nói với mọi người: Sao lại có thể thế được nhỉ?! Rồi Bác bảo Văn phòng Quân khu đi đón ông Xích Thắng và lệnh cho đưa ông đi điều trị ở bệnh viện Trung ương Quân đội bằng tàu bay trực thăng của ông.
Tình cảm, mối quan hệ của gia đình chúng tôi đối với Bác Văn - Đại tướng Võ Nguyên Giáp và ngược lại của Đại tướng đối với gia đình chúng tôi là thế đấy.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp trước hết là người chiến sĩ tiêu biểu của cách mạng, người anh cả của Quân đội Nhân dân Việt Nam; là người anh hùng của dân tộc Việt Nam anh hùng, người của Nhân dân, là tấm gương của nhiều nhà hoạt động chính trị đấu tranh giải phóng dân tộc trên khắp năm châu.
Trong gia đình tôi, mỗi thành viên đều có Bác Văn - Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở một vị trí trang trọng trong con tim.

Dương Mạc Thăng